In de eerste fase ging het erover de pandemie vooral te beheren en alle beschikbare informatie door te spelen aan alle artsen, van de universitaire ziekenhuizen tot de huisarts in de verste uithoek van het land. “Eenmaal een besmettingshaard ook in ons land is vastgesteld, wordt het zaak de verspreiding zo snel mogelijk te stoppen”, zegt Jan Eyckmans, woordvoerder van de FOD Volksgezondheid. “Dit door de besmette personen op te sporen, af te zonderen en te verzorgen, en tegelijk op te lijsten met wie ze contact hebben gehad: familie, medepassagiers op de trein, collega’s in een kantoor... Ook die mensen moeten worden opgevolgd. Zij krijgen dan het advies thuis te blijven en meermaals hun koorts te meten.”

Intussen krijgt de expertengroep binnen de FOD Volksgezondheid elke dag een update van de Wereldgezondheidsorganisatie en van het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -Bestrijding. “Speciaal voor het coronavirus is ook een wetenschappelijk comité in het leven geroepen”, zegt Eyckmans. “Dat comité wordt voorgezeten door viroloog Steven Van Gucht van Sciensano, en ook diens collega’s Marc Van Ranst van de KU Leuven en Erika Vlieghe van het UZ Antwerpen zetelen erin, met nog enkele Franstalige specialisten. Zij brengen de bedreigingen in kaart, evalueren het risico en formuleren aanbevelingen aan de Risk Management Group, die ze omzet in mogelijke beleidsmaatregelen. Uiteindelijk beslist de minister van Volksgezondheid, en in een later stadium de regering, afhankelijk van het risico.”

Fase 3: het virus is niet meer te stoppen

Wanneer de besmettingshaarden niet ingedijkt kunnen worden en het virus zich overal gaat verspreiden, komt het erop aan de impact zo veel mogelijk te verminderen. “Prioriteit is dan om alle slachtoffers optimaal op te vangen en te behandelen, thuis of in het ziekenhuis. Dan moeten we zo veel mogelijk ziekenhuisbedden vrijmaken. Elk ziekenhuis heeft daar een eigen noodplan voor: sommige kiezen voor een tijdelijke opnamestop, andere spreiden hun patiënten over ziekenhuizen in de buurt of stellen niet-dringende ingrepen uit.”

Het is in deze laatste fase dat de minister van Volksgezondheid en de regering, op aangeven van de wetenschappers, kunnen beslissen om – zoals in Italië is gebeurd – grote manifestaties af te gelasten, maar ook om musea, scholen of crèches te sluiten. En, in hoogst uitzonderlijke gevallen, om over te gaan tot een lockdown van dorpen of steden, al dan niet met inzet van politie of het leger. Daarbij is een cruciale rol weggelegd voor de provinciegouverneurs: zij beschikken over nood- en interventieplannen en coördineren onder meer de samenwerking tussen de hulpdiensten. “Maar zo ver zijn we nog lang niet”, nuanceert viroloog Marc Van Ranst.