Direct naar artikelinhoud
Vaticaan

Archief Pius XII moet duidelijkheid brengen over houding oorlogspaus tegenover nazi’s

Het archief van de omstreden paus wordt vrijgegeven.Beeld EPA

Vandaag worden de documenten van het omstreden pausdom van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog, bewaard in het Apostolische Archief, voor het publiek toegankelijk gemaakt. Het pontificaat van de Italiaan, die in 1876 geboren werd als Eugenio Pacelli, liep van 1939 tot 1958. 

en

De huidige paus Franciscus maakte een jaar geleden de beslissing tot vrijgave van het archief bekend in de hoop dat het de naam van de toenmalige paus zal zuiveren van beschuldigingen dat hij aan nazi-Duitsland geen weerwerk heeft geboden bij de Jodenvervolging en de Holocaust.

Het contrast tussen de opstelling van het Vaticaan vlak voor de Tweede Wereldoorlog en vertegenwoordigers van de katholieke kerk in de andere Europese landen was opmerkelijk. In verschillende West-Europese landen werden kerken door de nazi’s afgebrand, en geestelijken werden opgepakt en gefusilleerd, omdat ze vervolgde mensen lieten onderduiken in hun kerk. Het Vaticaan hulde zich diplomatisch in stilzwijgen en nam geen uitgesproken standpunt in tegen de nationaal-socialistische Duitse politiek. Paus Pius XII oogstte kritiek van het verzet tegen het nazisme, omdat de verzetslieden het idee hadden dat zijn stilzwijgen ook betekende dat hij niets deed tegen het Duitse geweld. Maar hij wist op discrete manier duizenden levens te redden (onder wie ook vele Joden) via het organiseren van vluchtroutes doorheen Italië.

Na de oorlog nam de kritiek op Pius XII nog toe. Zo ontstonden geruchten over zijn betrokkenheid bij de zogeheten ‘rattenlijn’, de ontsnappingsroute van voormalige nazi’s van Europa naar Zuid-Amerika. Maar er werd nooit bewijs gevonden dat Pius aan deze vluchtroutes meewerkte. Wel maakten enkele bisschoppen zich hier schuldig aan.

In 2015 bleek nog dat het Holocaustmuseum in Jeruzalem zijn teksten over Pius XII had aangepast op verzoek van het Vaticaan. Vooral de bewering dat Pius XII “actief streefde naar een verdrag met nazi-Duitsland om de katholieke kerk te beschermen, zelfs als dat inhield dat het racistische naziregime werd erkend” stuitte de katholieken tegen de borst.

Volgens het Vaticaan is het beeld over de oorlogspaus nog altijd te negatief. Het Vaticaan is er nog altijd van overtuigd dat het zwijgen van Pius XII gedurende de Tweede Wereldoorlog de juiste houding was. De documenten van het archief moeten nu een ander en positiever beeld van de paus naar voren doen komen.