VOORUITBLIK. Nagelbijten voor Sanders, Biden en Bloomberg op razend spannende Super Tuesday

Na de enorme overwinning van Joe Biden zaterdag in South Carolina - de voormalige vicepresident deed het veel beter dan verwacht en ging er met de helft van alle stemmen lopen tegenover slechts 20 procent voor Bernie Sanders - en de exit van Pete Buttigieg wordt de strijd om de Democratische nominatie stilaan een echte nagelbijter. 

Bernie Sanders is in de huidige stand weliswaar nog altijd de Democratische koploper: nu de eerste vier, kleinere, voorverkiezingen in Iowa, New Hampshire, Nevada en South Carolina achter de rug zijn, heeft hij in totaal 60 afgevaardigden achter zijn naam staan. Biden volgt op de tweede plaats met 54 afgevaardigden. De 26 afgevaardigden van Buttigieg zullen zich achter de kandidaat scharen die door hem gesteund zal worden. Officieel heeft Buttigieg zich daar nog niet over uitgesproken, maar volgens campagnemedewerkers zou hij zijn aanhangers snel gaan oproepen voor Biden te stemmen.

Goed nieuws voor Sanders is bovendien dat hij vandaag naar alle verwachtingen de meerderheid van de te verdelen afgevaardigden - 1.344 of een derde van het totaal - achter zich zal krijgen. De zelfverklaarde ‘democratische socialist’ ligt op kop in de meeste peilingen in de grootste staten. Zo is hij populair in Texas en Californië, twee staten met veel Latino’s die ook nog eens het hoogste aantal kiesmannen voor het grijpen hebben (228 en 415). Sanders kon gisteren tienduizenden enthousiastelingen op de been brengen in verkiezingsrally’s in Californië. Ook ziet het er naar uit dat hij zal winnen in Massachusetts en Minnesota, trouwens de thuisstaten van zijn tegenkandidaten Elizabeth Warren en Amy Klobuchar. 

Maar aan die blauwe horizon gloren voor Sanders ook steeds meer donderwolken. Want terwijl Biden in de eerste drie voorverkiezingen nog stevig ontgoochelde, deed hij het zaterdag dus veel beter dan voorspeld. De voormalige vicepresident scoorde vooral goed bij zowel de ietwat oudere blanke Democraten als zwarte Democraten in alle leeftijdsgroepen, terwijl Sanders vooral jongeren kon bekoren. Met zijn puike uitslag kon Biden zo eindelijk het lang verhoopte momentum opbouwen, op een kritiek moment in de hele voorverkiezingskalender: net voor Super Tuesday morgen. 

Combineer die revival van Biden met de exit van Buttigieg, en het kan er wel eens slecht gaan uitzien voor Sanders. Buttigieg wierp zondagavond de handdoek in de ring omdat hij niet verantwoordelijk wilde zijn voor de verdeeldheid binnen de Democratische partij. Zijn campagnehoofd verklaarde dat Buttigieg het niet op zijn geweten wilde hebben gematigde stemmen te “verspillen”. 

Voor Buttigieg zag het er ondanks zijn overwinning in Iowa en tweede plaats in New Hampshire inderdaad sowieso niet goed uit. In nationale peilingen kwam hij amper boven de tien procent uit, en een realistisch pad naar een meerderheid in afgevaardigden was daarmee zo goed als onbestaande. Dan gematigde stemmen blijven afknabbelen van de rest, dat wilde Buttigieg niet. Hij hoopt vooral dat Sanders het niet haalt, omdat die volgens hem te radicaal is en geen kans zou maken tegen Trump.

Vooral Biden en in mindere mate Michael Bloomberg zullen nu van Buttigiegs exit kunnen profiteren, aangezien de gematigde stemmen effectief over minder kandidaten verdeeld zullen worden en zij allicht op het grootste deel van Buttigiegs aanhang kunnen rekenen.

Wat ook meespeelt in Bidens en Bloombergs voordeel, is de hoge kiesdrempel van 15 procent die de Democraten kennen bij de voorverkiezingen in elke staat. Halen pakweg drie kandidaten elk 14 procent, dan krijgen ze toch geen enkele afgevaardigde. Dat vergroot dan automatisch de pot afgevaardigden voor wie de kiesdrempel wel haalt.

In een staat als Californië kan Buttigiegs exit op die manier grote gevolgen hebben. Sanders is er de enige die vlot boven de kiesdrempel wordt gepeild: de linkse kandidaat zou er een comfortabele 32 procent halen. Enkel Warren zou mogelijk ook de kiesdrempel halen: zij wordt op 17 procent gepeild. Biden blijft steken op 13 procent, Bloomberg op 11 en Buttigieg, die op het moment van de peilingen nog niet was opgestapt, op 10 procent.

Als dat de uitslag wordt, zou behalve Sanders en Warren niemand afgevaardigden oppikken, met de overgrote meerderheid voor Sanders. Maar Biden en Bloomberg mogen nu zonder twijfel rekenen op een deel van Buttigiegs aanhang, waardoor ook zij makkelijker de kiesdrempel kunnen halen en Sanders voorsprong niet zo veel afgevaardigden zal opleveren. Dezelfde redenering gaat overigens op voor staten als Massachusetts (91 afgevaardigden), Minnesota (75 afgevaardigden) en Colorado (67 afgevaardigden). In elk van die staten haalde Biden in de peilingen de kiesdrempel niet voordat Buttigieg uit de race stapte. De verwachting is nu dat hij, en ook Bloomberg, het met de stemmen van Buttigieg beter zal doen.

Biden zal het allicht sowieso ook goed doen in de zuidelijke staten Tennessee, Alabama en North Carolina, waar net zoals in South Carolina veel Afro-Amerikanen wonen.

Lees ook: De grote comeback van Biden? Niet zo snel, zegt Amerikakenner en hoogleraar Bart Kerremans (+)

Sanders moet nu dus vooral hopen dat de intrede van Bloomberg Biden pijn doet en de centrumstem verder verdeelt, als een ‘vervanging' van Buttigieg als het ware. De voormalige burgemeester van New York doet pas morgen voor het eerst mee aan de voorverkiezingen nadat hij de voorbije weken miljoenen aan advertenties spendeerde, en is een rechtstreekse ‘establishment-concurrent’ van Biden. Volgens de multimiljardair kan Sanders Trump niet verslaan, terwijl Biden niet sterk genoeg is om de Democratische nominatie binnen te halen. 

De website RealClearPolitics, dat een gemiddelde van alle nationale peilingen bijhoudt, zet Bloomberg momenteel op een derde plaats met 16,4 procent (tegenover 18,8 procent voor Biden en 29,6 voor Sanders). Hij kan dus wel degelijk stemmen afnemen die anders naar Biden zouden gaan. Hoe meer, hoe beter voor Sanders.

Lees ook: De grootste nachtmerrie voor de Democraten wordt steeds waarschijnlijker: wat als niemand een meerderheid haalt

Zolang echter niemand anders het voorbeeld van Buttigieg volgt en de handdoek in de ring gooit, blijft op dit moment de kans het grootst dat uiteindelijk niemand een meerderheid van afgevaardigden weet te verzamelen. Die grens ligt op 1.991 van de 3.979 afgevaardigden. De website FiveThirtyEight.com, dat gedetailleerde statistieken bijhoudt van de voorverkiezingen, geeft dat scenario nu maar liefst 66 procent kans. Terwijl Sanders vorige week nog bijna 50 procent kans had te winnen, is dat na South Carolina en de exit van Buttigieg nu gezakt tot amper 22 procent. Biden heeft nog 12 procent kans om te winnen.

In de weken tussen de laatste voorverkiezing op 9  juni en de start van de Democratische conventie op 13 juli in Milwaukee kunnen kandidaten er wel alsnog de brui aangeven en hun afgevaardigden oproepen voor bijvoorbeeld de eerste of de tweede in de stand te stemmen, om die kandidaat zo aan een meerderheid te helpen. 

Maar haalt er op de conventie zelf uiteindelijk niemand de magische grens van 1.991 afgevaardigden, dan zal de bijeenkomst officieel 'brokered’ zijn. Dat wil zeggen dat niemand in een eerste stemronde een absolute meerderheid heeft, wat al sinds 1952 niet meer gebeurd is. Vanaf de tweede stemronde mogen dan ook de ‘superdelegates’ hun rol spelen. Die ongeveer 770 hoge partijbonzen en verkozen parlementsleden mogen vrij hun keuze maken. Vorige week bleek uit een rondvraag van The New York Times al dat een groot deel van die superafgevaardigden bereid zou zijn Sanders te stoppen, ook al komt hij met de meeste afgevaardigden aan op de conventie.

Lees ook: “Meerderheid van ‘superdelegates’ bereid eenheid Democratische partij op te offeren om Sanders te stoppen”

De stembussen van Super Tuesday sluiten vandaag tussen 19 en 20.30 uur plaatselijke tijd in de verschillende staten. In Belgische tijd is dat tussen 1 uur (in Vermont en Virginia) en 5 uur (Californië). Volg alle uitslagen 's nachts live op HLN.be