Op zoek naar familieleden van Jan van Eyck: “De kunstenaar staat bekend als “probleemgeval” onder de genealogen”

In België leven tientallen mensen die dezelfde achternaam hebben als kunstschilder Jan van Eyck. Er zijn ook een honderdtal mensen die iemand met dezelfde achternaam in hun stamboom hebben. En toch kan niemand bewijzen dat ze écht familie zijn. 

Maarten Larmuseau en Dominique Barri van Histories vzw zijn vaak te vinden in de bibliotheek van het documentatie- en studiecentrum voor familie­geschiedenis van Familiekunde Vlaanderen. “Hier liggen een aantal werken over Jan van Eyck”, vertelt Dominique Barri. “Iedereen heeft zo zijn eigen idee van hoe alles in elkaar zit, maar niemand weet eigenlijk hoe de stamboom van de kunstschilder precies in elkaar zit.”

“Wij noemen dat “het probleem-Van Eyck”. Dat is een heel bekend verhaal bij de genealogen”, vult Maarten Larmuseau aan. “Heel veel mensen voelen zich geroepen om zich aan dat probleem te wagen, maar velen rijden zich daar ook in vast. Er zijn al honderden artikels verschenen over mogelijke verwanten van de kunstschilder. Maar tot op de dag van vandaag is er geen enkele betrouwbare stamboom waar zij in voorkomen”, aldus Larmuseau. “Hier ligt zelfs ergens een boekje waar het probleem al benoemd werd in 1969”, zegt Barri nog. “Het is nu 2020 en we zijn nog steeds aan het zoeken.”

“Er is nog heel veel controverse over de geboorteplaats van Jan van Eyck”, verklaart Larmuseau een deel van het probleem. “Ik betwijfel of we het probleem ooit gaan oplossen”, zegt Barri. “Eigenlijk was de familie zo goed als kinderloos. Jan van Eyck had wel twee kinderen; een zoon en een dochter, maar over de zoon weten we bitter weinig en zijn dochter is naar het klooster gegaan, dus daar stopt het. Het zou zomaar kunnen dat er geen familieleden zijn.”

“Dat komt heel veel voor. Bij Bruegel en graaf Egmont van Zottegem was dat ook zo”, zegt Larmuseau nog. “Soms gebeurt het dat stambomen uitsterven. In genealogische kringen noemen we dat “uitdochteren”. Hoe ik dan verklaar dat er toch zoveel mensen “Van Eyck” heten? Wel, als we alle Van Eyck-families genetisch gaan analyseren, zullen we zien dat veel families niet verwant zijn aan elkaar. Er zijn veel duistere vlekken rond de kunstenaar, maar dat maakt het ook heel boeiend natuurlijk.”

Wie dacht dat het heropbouwen van een stamboom gemakkelijk was, heeft het dus goed mis. “Het is niet altijd mogelijk om zover terug te gaan in de tijd. Bij echte probleemgevallen doen we daarom af en toe een beroep op een DNA-test”, zegt Larmuseau. “Via de genetica kunnen we veel te weten komen. Het probleem bij Van Eyck is alleen dat er nergens DNA te vinden is. Het is dus onmogelijk om deze methode te gebruiken.”

Hoewel het probleem-Van Eyck een probleem is dat al jarenlang aansleept, geven Barri en Larmuseau de hoop niet op: “We blijven zoeken”, klinkt het. “We vragen aan iedereen die tips heeft of beweert verwant te zijn aan de schilder om verhalen te blijven doorsturen. Wij vinden het heel leuk om te zien hoe zoiets groeit. Dat toont ook aan hoe belangrijk Jan van Eyck is. Wij Belgen zijn duidelijk trots op Van Eyck, dat verklaart waarom iedereen familie wil zijn.”