Vrijgekomen terroristen blijven te vaak onder de radar

“Een simpele verhuizing van de ex-gedetineerde naar een andere stad of gemeente volstaat doorgaans om volledig van de radar te verdwijnen.” Het was de Vilvoordse burgemeester Hans Bonte (sp.a), die vorig jaar nog tegenover Bruzz zijn beklag deed over hoe moeilijk het is om veroordeelde Syriëstrijders in de gaten te houden zodra zij de gevangenis hebben verlaten. Dat is nu namelijk vooral een taak van de lokale overheden. 

Om dat beter aan te pakken, hebben sp.a, N-VA en MR wetsvoorstellen ingediend, waarover vandaag in de commissie Justitie hoorzittingen worden gehouden. Omdat het voor het gerecht momenteel ook al moeilijk is om te bewijzen wat IS-strijders precies hebben uitgespookt terwijl ze in Syrië zaten, liggen de straffen in die terreurzaken volgens velen te laag. Vaak worden ze nu enkel veroordeeld voor het lidmaatschap van een terreurorganisatie, waar in ons land straffen op staan tot vijf jaar cel. 

Daarna kan die persoon in principe gaan en staan waar hij wil. Enkel als er bewezen is dat een terrorist ook iemand gedood heeft, gaat de strafuitvoeringsrechtbank hem na de gevangenis blijven opvolgen – de straf ligt dan uiteraard hoger. Als die persoon zich niet aan zijn voorwaarden houdt, dan kan die beslissen om hem terug naar de cel te sturen. 

Activiteiten van een terreurgroep

Sp.a wil het voor rechters nu mogelijk maken om de ‘terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank’ (TBS) op te leggen, als er bewezen is dat een persoon deelgenomen heeft aan activiteiten van een terreurgroep, zonder dat hij ook iemand heeft gedood. Dat is om te voorkomen dat veroordeelde terroristen na hun gevangenisstraf door de mazen van het net glippen. “We willen het gamma instrumenten uitbreiden dat rechtbanken kunnen gebruiken om terroristen te bestraffen”, zegt Kamerlid John Crombez (sp.a). “Dat was ook al een aanbeveling van de expertencommissie na de aanslagen.” 

N-VA en MR willen daarin nog veel verder gaan. Zij willen rechters zelfs verplichten om de TBS op te leggen aan alle veroordeelde terroristen. Voor de N-VA moet de maximumtermijn van de opvolging ook omhoog. Nu is dat 15 jaar, maar dat zouden er 30 moeten worden. “Op die manier kunnen we een stok achter de deur houden”, zegt N-VA-Kamerlid Sophie De Wit. 

De N-VA wil ook dat TBS verplicht wordt voor een aantal seksuele misdrijven. De strafuitvoeringsrechtbank zou voor seksuele delinquenten dan een therapie als voorwaarde kunnen opleggen. “Nu is het vaak zo dat veroordeelden het liefst van al hun straf volledig uitzitten”, zegt De Wit. “Ze willen niet vervroegd vrijkomen, omdat ze dan aan geen voorwaarden meer gebonden zijn.”

Julie Van Espen

Ook de moord op Julie Van Espen speelt mee in dit debat, omdat daar is gebleken dat de begeleiding van seksuele delinquenten in ons land beter moet. Omdat de recidivecijfers bij sommigen onder hen hoog liggen, kan een uitbreiding van de TBS volgens Liesbet Stevens, professor seksueel strafrecht aan de KU Leuven en adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, zeker nuttig zijn. “Je kan dat aanwenden om de risico’s rond veroordeelden na hun straf beter in te schatten.” 

Maar of de oplossing er dan uit bestaat om veroordeelden nog jaren na hun straf in de gaten te houden, daar is niet iedereen het erover eens. Volgens strafrechtprofessor Tom Vander Beken (UGent) vullen de politici hier het gebruik van de TBS verkeerd in: omdat een rechter al bij de veroordeling van een verdachte de TBS uitspreekt, komt dat neer op een behoorlijke verzwaring van de originele straf. 

“Oorspronkelijk was dat enkel bedoeld voor zeer gevaarlijke personen”, zegt Vander Beken. “En niet voor iedereen die een bepaald misdrijf pleegt. De TBS is eigenlijk een straf na een straf en daar moet je erg voorzichtig mee omspringen. Als ze vinden dat bepaalde straffen te laag zijn, dan moet het parlement die straffen zelf verhogen.”