Helft van zandstranden wereldwijd zou kunnen verdwijnen tegen 2100

Wetenschappers analyseerden satellietfoto’s van de kustlijnen van 1984 tot 2016. Daaruit bleek dat een kwart van de zandstranden ter wereld nu al meer dan een halve meter per jaar verloren. Concreet: zo’n 28.000 vierkante kilometer aan oppervlakte werd door de golven meegenomen.

Aan dat tempo zou tot de helft van de zandstranden kunnen verdwijnen tegen 2100, als er geen actie wordt ondernomen. En zelfs als we uitgaan van een ietwat optimistischer scenario zou er tegen het einde van de eeuw mogelijk nog 37 procent van de kustlijnen – zo’n 36.000 kilometer - worden vernietigd door erosie.

Ook veel bevolkte kustlijnen lopen gevaar, vooral aan de Amerikaanse Oostkust, Zuid-Azië en landen in Europa, zoals Griekenland en het Verenigd Koninkrijk. Australië zou zelfs bijna 12.000 kilometer van zijn zanderige kustlijn kunnen verliezen.

De klimaatcrisis is de grootste boosdoener, verklaren de wetenschappers. Door het rijzende water wordt het zand met de golven meegenomen. Dat was tot op zekere hoogte altijd al het geval: zandstranden konden doorheen de jaren langzaamaan door het water worden ‘teruggeduwd’ op het land, waarbij het zand werd weggenomen en teruggebracht door de golven. 

Maar bij populaire zandstranden werd de kustlijn volgebouwd met appartementsblokken of hotels op wandelafstand van de zee. Dat zorgt ervoor dat het strand in veel gevallen geen kant meer op kan en dus enkel nog door het water kan worden meegenomen. De opwarming van het klimaat veroorzaakt daarnaast ook warmere zeeën en intense stormen, die nog harder op stranden inbeuken. Daar merken we nu al de gevolgen van. Denk maar naar de twee meter hoge zandkliffen in Mariakerke die ontstonden nadat storm Ciara over het land trok in februari. 

Naast het klimaat heeft ook de mens heeft een duidelijke rol in de erosie. In sommige gebieden wordt zand en grint weggenomen van stranden om te gebruiken in constructieprojecten, aan een sneller tempo dan dat het zand natuurlijk kan worden aangevuld. Menselijke bouwsels als dammen en irrigatiesystemen voor de kust kunnen de natuurlijke aanbouw van zand bovendien in de weg staan.

De wetenschappers pleiten voor een strategie om de wereldwijde erosie tegen te gaan. Als we de uitstoot van broeikasgassen vanaf 2040 kunnen terugdringen, zou 40 procent van de teloorgang van zandstranden tegen 2100 kunnen voorkomen worden, klinkt het. 

Ook het aanvullen van zand zou een mogelijkheid zijn, hoewel die optie miljarden kan kosten. Zand wordt steeds waardevoller, verklaart Nederlandse wetenschapper Arjen Luijendijk, één van de onderzoekers die meewerkte aan de studie. “Wij zitten aan de Noordzee en hebben zand voorhanden. Op andere plekken is dat zand niet voorradig en moet het dus geïmporteerd worden. De zandhonger neemt toe. Zand is als grondstof schaars aan het worden, net als olie”, zegt hij aan NU.nl.

In Vlaanderen wordt er eveneens geïnvesteerd in het beschermen van de kustlijn. Elk jaar worden de stranden opgespoten met duizenden tonnen zand - een kostelijke operatie die de Vlaamse overheid jaarlijks zo’n 12 miljoen euro kost.