Akkoord tussen VS en Taliban lijkt op capitulatie: ‘Geen twijfel dat wij hebben gewonnen’
De Verenigde Staten hebben een vredesakkoord gesloten met de Taliban, maar of het echt vrede wordt is nog maar de vraag. De Taliban beschouwen zichzelf nu als de winnaars van de oorlog, en zien het akkoord als een formaliteit, en de Afghaanse regering voelt zich buitenspel gezet. Sommigen maken al de vergelijking met Vietnam, dat door de VS net zo in de steek gelaten werd.
Met veel fanfare hebben de Verenigde Staten en de Taliban afgelopen weekeinde in Doha een vredesakkoord getekend. Maar zal het akkoord daadwerkelijk tot vrede in Afghanistan leiden of komt het feitelijk neer op een capitulatie voor de streng islamitische groepering die weer grote delen van het land in handen heeft?
President Trump verwelkomde het akkoord als een doorbraak die een einde zal maken aan een ‘oorlog die iedereen moe is’. Maar zo kijken de Taliban er niet naar. Hoofdonderhandelaar Abbas Stanikzai maakt er geen geheim van: “Er is geen twijfel aan dat wij de oorlog hebben gewonnen”, concludeerde hij. “Daarom tekenen wij dit akkoord.”
Een veeg teken is ook dat de Taliban maandag lieten weten dat de gevechtspauze van een week die de weg vrij moest maken voor de ondertekening van het akkoord, voorbij is. “Wij zullen geen buitenlandse troepen aanvallen, maar de operaties tegen de regering in Kabul gaan door”, zei een woordvoerder van de groepering.
Terugtrekking
Onderzoeker Jorrit Kamminga van Instituut Clingendael, die ook voor Oxfam Novib vele malen in Afghanistan is geweest, heeft weinig fiducie in het vredesakkoord. “De deal is het gevolg van een bizar proces waarin het enige wat voor de Amerikanen telt de terugtrekking van hun troepen is.” Met het oog op de naderende presidentsverkiezingen is Trump erop gebrand op korte termijn zoveel mogelijk Amerikaanse militairen naar huis te halen.
Grootste gebrek is volgens hem dat de Amerikanen het akkoord helemaal buiten de Afghaanse regering om gesloten hebben. Dat leverde meteen problemen op. Volgens het akkoord moet de Afghaanse regering vijfduizend Taliban-gevangenen laten gaan in ruil voor duizend politieagenten en militairen die de Taliban gevangen houden. President Ashraf Ghani voelt zich niet geroepen die afspraak uit te voeren, omdat de Amerikanen daar niet over gaan. Volgens hem moet de vrijlating van de gevangenen deel uitmaken van de onderhandelingen met de Taliban over hun rol in een toekomstig bestel.
“Dit soort fricties zullen alleen maar toenemen”, voorspelt Kamminga. Hij wijst erop dat de positie van Ghani toch al wankel is, omdat zijn rivaal Abdullah Abdullah diens recente verkiezingszege betwist. “Als Ghani zich neerlegt bij het akkoord is zijn regering ten dode opgeschreven”, zegt Kamminga.
Volgens het akkoord moeten de VS binnen 135 dagen vijfduizend van de twaalfduizend Amerikaanse militairen terugtrekken. Als de Taliban zich aan het akkoord houden, moeten binnen veertien maanden alle buitenlandse troepen uit Afghanistan weg zijn.
Marionettenbewind
Een probleem is echter dat de Taliban weigeren te onderhandelen met de Afghaanse regering, omdat ze die als een marionettenbewind van de Amerikanen zien. “Er moet dus een groep van politici worden gevormd die tegen de Taliban waren, maar officieel niet de huidige regering mag vertegenwoordigen. En dat terwijl de officiële politiek in Afghanistan tot op het bot verdeeld is”, zegt Kamminga. Daardoor staat het regeringskamp volgens hem van het begin af op achterstand, terwijl de VS de Taliban juist legitimiteit hebben verleend.
Het gaat de Amerikaanse regering er vooral om dat de Taliban hebben beloofd dat Afghanistan nooit meer een uitvalsbasis voor terreurgroepen zoals Al-Qaida zal worden. Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken zijn de Taliban ‘anders geworden’. Maar Kamminga krijgt op basis van zijn gesprekken met Afghanen de indruk dat de Taliban ‘totaal niet zijn veranderd’. Hij wijst er ook op dat de tweede man van de Taliban het hoofd is van het beruchte, radicale Haqqani-netwerk. “Wat er wel is veranderd, is Afghanistan zelf”, zegt hij. “Daar zouden we ons op moeten concentreren: de jeugd die veel beter is opgeleid dan vroeger, er is veel meer toegang tot informatie en dergelijke. Nu kiezen de VS ervoor om juist de Taliban, een beweging die zelfs in Afghanistan niet meer bij deze tijd past, op een voetstuk te plaatsen”.
Vietnam
Sommigen trekken al een vergelijking met de manier waarop de Amerikanen de Zuid-Vietnamese regering lieten vallen om zich uit het moeras van de Vietnamoorlog te bevrijden. Volgens Kamminga niet helemaal ten onrechte. “Niet alleen om het buitensluiten van de Afghaanse regering, maar ook omdat de Amerikanen hun eigen belangen laten prevaleren boven de stabiliteit van Afghanistan op de lange termijn.”
Maar Trump heeft toch wel gelijk als hij zegt dat bijna 19 jaar oorlog weinig heeft opgeleverd? Kamminga: “Ja er is al lange tijd een patstelling en we kunnen ook niet eeuwig in Afghanistan blijven. Maar als je 19 jaar geld steekt in een bepaald politiek systeem, is dit akkoord zacht gezegd wel een enorm zwaktebod als aanzet tot een politieke oplossing.”