Wat is de Europese Green Deal? En wat betekent die voor u? 9 vragen en antwoorden

De Green Deal is het plan van de Europese Commissie om de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Dat betekent dat Europa netto een nuluitstoot wil bereiken aan broeikasgassen. Die uitstoot moet dus drastisch worden afgebouwd, en wat er tegen 2050 nog zouden worden uitgestoten, moet meteen worden opgevangen of gecompenseerd, bijvoorbeeld door bossen of nieuwe technologie. Europa zou daarmee het eerste klimaatneutrale continent ter wereld worden.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen beseft dat het om een echte omwenteling gaat, en dat het niet makkelijk zal zijn. Europa moet af van fossiele brandstoffen, zegt ze. En dat zal alles veranderen: hoe we produceren, hoe we onze huizen verwarmen, hoe we ons verplaatsen.

Europa wil er veel geld voor uittrekken, en wil ervoor zorgen dat niemand achterblijft.

Omdat niets doen geen optie is, volgens Europese klimaatcommissaris Frans Timmermans. "Het klimaat is nu al aan het veranderen. Hittegolven, stormen, overstromingen en bosbranden komen almaar vaker voor. Wie gelooft dat niets doen niets zal veranderen, heeft het mis. Niets doen zal het probleem alleen maar erger maken."

Commissievoorzitter von der Leyen ziet de Green Deal als een groeistrategie. De deal moet nieuwe jobs opleveren, en moet van Europa een technologische koploper maken. Hoewel Europa maar verantwoordelijk is voor 9% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, kan de Green Deal tonen aan de rest van de wereld dat een gezonde economie en een gezond klimaat samen kunnen gaan, zegt ze, dat het mogelijk is. De Commissie zelf wil als instelling al klimaatneutraal zijn tegen 2030.

In alle sectoren. Van energie tot landbouw, van de renovatie van gebouwen tot verpakkingsmateriaal, van openbaar vervoer tot de bankensector. Voor elke sector komen er wetsvoorstellen, actieplannen en maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen. 

Om te beginnen moet de energieproductie koolstofarm worden. Energie is goed voor driekwart van de uitstoot. Dat betekent dat massale investeringen in hernieuwbare energie nodig zijn, bijvoorbeeld in windmolenparken op zee.

De industrie zou veel minder nieuwe grondstoffen moeten gebruiken, maar veel meer moeten recycleren of hergebruiken. Zo wil de Commissie tegen 2030 nieuwe voorschriften voor verpakkingen, die tegen dan zoveel mogelijk recycleerbaar of biologisch afbreekbaar moeten zijn.

Verder wil Europa dat zoveel mogelijk gebouwen gerenoveerd worden en energiezuinig worden. Dat moet meer jobs opleveren in de bouwsector, en dat zorgt er ook voor dat er minder energie nodig is om die gebouwen te verwarmen. 

Ook de uitstoot van auto's, vrachtwagens, boten, schepen en vliegtuigen moet naar beneden. De Commissie is voorstander van rekeningrijden, van de afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen, en wil meer vervoer via de binnenwateren en het spoor laten verlopen.

Om elektrische auto's een duw in de rug te geven, wil de Commissie veel laadpalen laten installeren. Europa wil ook nieuwe technologieën onderzoeken, zoals waterstof. Al die maatregelen moeten er ook voor zorgen dat de lucht properder wordt. 

Een bom geld. Duizend miljard euro, tussen nu en 2030.

Goed de helft daarvan, 500 miljard, komt rechtstreeks uit de Europese begroting. Verder zou er via het investeringsprogramma EUInvest zo'n 300 miljard euro aan investeringen gezocht worden, zowel van privégeld als van overheidsgeld. De laatste 200 miljard komt van de Europese Investeringsbank. 

Daarnaast wil Europa ook de regio's helpen die het extra moeilijk gaan hebben om te vergroenen. Regio's waar bijvoorbeeld nog veel steenkoolmijnen zijn, of waar veel steenkoolcentrales zijn, of waar andere bedrijven veel broeikasgassen uitstoten, zoals fabrieken die cement maken.

Als die gaan sluiten, zullen veel mensen hun werk verliezen. Om die mensen aan ander werk te helpen, komt er een transitiemechanisme. Dat zou de komende zeven jaar goed zijn voor zo'n 100 tot 125 miljard euro, waarvan 7,5 miljard echt vers geld is. De rest komt van bestaande Europese fondsen, privé-investeringen en goedkope leningen. 

De eerste belangrijke stap is de Europese klimaatwet. De Commissie stelt die dus vandaag voor. Nadien moet die nog goedgekeurd worden door het Europese Parlement en door de Raad van de Europese Unie (waarin ministers van de 27 lidstaten vertegenwoordigd zijn). De Commissie hoopt dat dat lukt voor november 2020, wanneer de VN-klimaatconferentie in Glasgow plaatsvindt.

Als de klimaatwet er komt, ligt de doelstelling om klimaatneutraal te zijn in 2050 vast in de wet. Volgens klimaatcommissaris Timmermans moet die wet "de lidstaten bij de les houden". Landen die niet op het juiste spoor zitten, kunnen voor de rechtbank gedaagd worden, of kunnen boetes krijgen.

In december 2019 schaarden alle lidstaten zich achter de Green Deal, behalve Polen. Het is nu afwachten of Polen op de volgende top in juni zich wel achter de deal schaart. Eerst moeten de lidstaten het nog eens geraken over de Europese meerjarenbegroting 2021-2027. Als duidelijk wordt hoe het geld dat bestemd is voor het Transitiemechanisme verdeeld wordt, zal Polen zich uitspreken.

Verder wordt dit jaar ook nog gediscussieerd over de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030. Nu liggen die doelstellingen op -40% tegen 2030. De Commissie wil die doelstellingen verhogen tot -50% of zelfs -55%.

Er volgt een batterij aan wetsvoorstellen over energiebelasting, groene mobiliteit, hernieuwbare batterijen, staalproductie, landbouw en bosaanplanting. Al die voorstellen moeten daarna nog door het Europese parlement en de Raad worden aangenomen.

De Green Deal is dus voorlopig nog een groots aangekondigd plan, een voornemen, een visie op de lange termijn. Maar wel één waar Europese zwaargewichten als Ursula von der Leyen en Frans Timmermans voluit voor willen gaan. Of ze erin zullen slagen iedereen mee te krijgen, en of Europa inderdaad het eerste klimaatneutrale continent ter wereld wordt, weten we over dertig jaar.