S.M.A.K. maakt catalogus voor kinderen: ‘Ook volwassen zullen het stiekem op hun nachttafeltje leggen’
Voor het eerst in zijn 20-jarige geschiedenis heeft het Gentse S.M.A.K. een catalogus op kindermaat. Maar Kleine Catalogus van de Collectie van S.M.A.K. is er niet om de hedendaagse kunst te infantiliseren. ‘Een kunstwerk dat ingewikkeld is voor volwassenen, is dat ook voor kinderen.’
“Ik ben nog nooit in slaap gevallen tijdens mijn werk. Soms als het heel rustig is, wat zelden gebeurt, dan durven mijn ogen al eens zwaar te worden. Maar dan sta ik snel recht en wandel ik rond.” Aan het woord is een suppoost van het S.M.A.K. in Gent, als antwoord op een van de vele veelal schattige vragen van jonge bezoekers van het museum.
Die veelgestelde vragen zijn de uitsmijter van Kleine Catalogus, een boek dat 150 van de 3.000 werken uit de collectie van S.M.A.K. bundelt. En voor een keer was het niet de museumdirecteur die de selectie maakte, maar wel de leerlingen van Methodeschool De Buurt. Ze komen hier elke week, kunnen er met iedereen praten, mochten zelfs gaan kijken naar de niet opgestelde collectiestukken in het depot. Die wisselwerking tussen de school, de academie en het museum is al anderhalf jaar bezig, en gaat nog even lang door.
“De eerste keer toen we hier kwamen, snapte ik niet altijd waar de kunstwerken over gingen”, vertelt de 11-jarige Rosanne. Maar daar gaat het niet om, aldus coördinator Kato Vanpoperinghe. “We leggen meer de focus op wat het kunstwerk met de kinderen doet”, zegt ze. “Met die ideeën gaan we dan aan de slag om zelf iets te maken. Zo waren ze vorig jaar ontzettend geïntrigeerd door ‘Emotional Machine’, de omgekeerde Volkswagen van Surasi Kusolwong waarin ze mochten schommelen. Maar in tijden van klimaatmarsen vonden ze dat toch niet zo ecologisch. Daarom hebben een nieuwe versie gemaakt met een fiets.” En dat werk staat momenteel in het museum.
Donderdagavond gaan de leerlingen van leefgroepen 3 en 4 zelfs performances opvoeren, geïnspireerd op hun eerste ervaringen met bepaalde werken. Zo doet een groepje iets rond ‘Arms & Legs’ ofte “dat werk met die afgeknipte hoofden” van John Balderrari. Anderen zullen als derwisjen dansen in dialoog met de reuzengrote, slordig opgestapelde borden van Robert Therrien. “Toen we daar rondliepen, werden we er duizelig van”, klinkt het. Verder kregen ze zelden meer informatie over de werken, dan de 120 woorden die erover in de Kleine Catalogus staan.
Beetje saai
Even denken we zelf het verkeerde boek te hebben opgepikt. Het naslagwerk ziet er immers uit als een echte catalogus. “Een beetje saai”, zoals een van de kinderen fluistert. Alleen de kaften zijn wat frivool, wanneer ze in hun veelheid in de museumshop liggen te blinken. Zo zijn er 25 verschillende omslagen, telkens in een andere kleurencombinatie. Verder is het ernstig vormgegeven, met telkens een paginagrote afbeelding van een werk, met daarnaast een beknopte uitleg. Het verschil zit ’m evenwel in de toon.
“Kunst hoeft voor kinderen heus niet altijd te verlopen via een sprookjesverhaal of een strip”, zegt Aline Van Nereaux, lid van het artistieke team van S.M.A.K. en co-auteur van de Kleine Catalogus. “Wij gaan ervan uit dat kinderen veel meer weten en kunnen dan we vaak aannemen. Maar we willen met dit boek geen hapklare antwoorden geven. Het is een gids, zoals je het museum ook kan bezoeken met een echte gids. Als het goed is, verlaat je deze plek met meer vragen dan je hier toekwam.”
En wat dat betreft zijn kinderen nét iets ontvankelijker, zegt de andere co-auteur Filip Van de Velde, verantwoordelijk voor de gidsenwerking. “Volwassen zoeken vaak de context, omdat ze al cultureel belezen zijn. Ze denken: ‘dat kan ik ook’, ‘dit is geen kunst’ of ‘dienen brol van Jan Hoet’. Kinderen daarentegen kijken vrijer, ze vinden het boeiend of niet. Dus willen we net niet belerend kennis overdragen. Maar het boek moest er wel als catalogus uitzien.”
Miniatuurmensen
“Wij beschouwen kinderen niet als miniatuurmensen, maar als volwassenen in wording”, vindt ook directeur Philippe Van Cauteren. “Een kunstwerk dat ingewikkeld is voor volwassenen, is dat ook voor kinderen. Het is dus moeilijk om een schrijfvorm te vinden die niet te specialistisch is, want daar haakt een doorsnee publiek bij af. Waarom zouden we tegenover kinderen anders praten, wanneer we voor hetzelfde werk staan? Vandaag wordt alles geïnfantiliseerd, maar ik ben ervan overtuigd dat kinderen òns de weg kunnen wijzen om beter volwassen te worden.”
In die mate dat het boek binnenkort de omgekeerde beweging zal maken. Vaak verschijnt de catalogus op basis van de expo. Deze zomer opent ‘Kleine Catalogus’, een tentoonstelling met een selectie uit de publicatie. Van Cauteren: “Ik beschouw dit boek als een monument aan de toekomstige generaties. Al ben ik er zeker van dat ook volwassen het stiekem op hun nachttafeltje zullen leggen om te lezen.”
Kleine Catalogus van de Collectie van S.M.A.K. is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts. De expo ‘Kleine Catalogus’ loopt van 26/6 tot 3/1/2021. smak.be