Europese Commissie keurt klimaatwet goed: niet ambitieus genoeg voor de een, "groene machtsgreep" voor de ander

De Europese klimaatwet is een eerste belangrijke stap in de uitvoering van de Green Deal, het plan van de Europese Commissie om de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken (lees meer over de Green Deal). De klimaatwet moet die doelstelling juridisch verankeren, zodat lidstaten tot de orde kunnen worden geroepen als ze niet op schema zitten om die gemeenschappelijke doelstelling te halen.

Klimaatneutraal betekent overigens niet dat de Europese Unie vanaf 2050 geen broeikasgassen meer mag uitstoten. Wel dat er geen netto-uitstoot meer mag zijn, met andere woorden dat er niet meer broeikasgassen mogen worden uitgestoten dan ze uit de atmosfeer opvangt of compenseert (bijvoordeeld door bossen of nieuwe technologie). Die netto-uitstoot is ook een algemene doelstelling voor de hele Unie, niet voor elk land afzonderlijk.

De klimaatwet moet overheden, bedrijven en burgers rechtszekerheid geven, bijvoorbeeld in verband met investeringen. "De wet zet ons onomkeerbaar op het pad naar een meer duurzame toekomst", zegt Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. "Woorden worden vandaag in acties omgezet", voegt Frans Timmermans eraan toe, die als Europees Commissaris de Green Deal moet uitvoeren. "We tonen de Europese burgers dat we het menen met onze doelstelling. Het is ook een boodschap aan onze internationale partners dat 2020 hét jaar is om samen wereldwijd onze ambitie te verhogen."

Naast de verankering van de doelstelling om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn, bevat de wet ook een aantal maatregelen om op het juiste spoor richting die doelstelling te blijven en het beleid aan te passen mocht dat niet het geval zijn. Die vooruitgang zal om de 5 jaar geëvalueerd worden.

Ondanks de verankering van die klimaatneutrale ambitie, zijn klimaatactivisten niet onder de indruk. Volgens hen gaat de wet niet ver genoeg. Greta Thunberg, die de vergadering van de Commisssie waarop de wet werd goedgekeurd bijwoonde, vindt bijvoorbeeld dat, om die doelstelling in 2050 te halen, ook de doelstelling voor 2030 aangescherpt én in de wet opgenomen moet worden.

Nu stelt de Commissie nog een uitstootvermindering van 40 procent tegen 2030 voor (ten opzichte van 1990). De Europese Commissie wil die aanscherpen tot 50 of zelfs 55 procent, maar die nieuwe doelstelling is niet opgenomen in de wet. Daarin is wel sprake van een grondige evaluatie van de mogelijke (economische) gevolgen van die scherpere doelstelling. Pas na die evaluatie zou die aangescherpte doelstelling aan de wet toegevoegd worden, allicht in september.

Klimaatactivisten en ngo's vinden dat echter te laat. Om tegen 2050 klimaatneutraal te kunnen zijn, zijn de komende 10 jaar cruciaal, argumenteren ze. "Deze wet staat gelijk aan overgave", reageert Thunberg. "We hebben niet alleen doelstellingen tegen 2030 of 2050 nodig. We hebben ze vooral nodig in 2020 en elke maand en elk jaar na vandaag", luidt haar kritiek.

"De Europese Unie doet enkel alsof ze de klimaatcrisis dringend aanpakt. Wanneer je huis in brand staat, wacht je niet nog een aantal jaar om het te blussen. En toch is het dat wat de Commissie vandaag voorstelt. Wij zullen enkel tevreden zijn met een wetenschappelijk gefundeerd plan dat ons de best mogelijke kansen geeft om de toekomstige levensomstandigheden voor de mens en het leven op aarde te beschermen."

Ngo's wijzen er ook op dat de evaluatie van de doelstelling voor 2030 te dicht bij de klimaattop in Glasgow ligt, die in november plaatsvindt. Alle landen die zich achter het klimaatakkoord van Parijs hebben geschaard, moeten op die top ambitieuzere plannen op tafel leggen om ervoor te zorgen dat men wereldwijd op het spoor blijft om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celcius.

Zij krijgen de steun van 12 Europese lidstaten, die vinden dat de Commissie in juni al haar doelstelling voor 2030 moet aanscherpen, waaronder Frankrijk, Italië en Nederland. Duitsland, de grootste uitstoter van broeikasgassen in de EU, is daar niet bij. België ook niet.

Maar niet alleen klimaatactivisten en ngo's vinden dat de wet niet ver genoeg gaat. Ook de groene Europese Parlementsleden doen dat. Een scherper doel voor 2030 is noodzakelijk, zegt Europees Parlementslid Petra De Sutter. "Elke week telt."

Anderen vinden dat de wet dan weer té ver gaat. Zo klinkt er kritiek op het onderdeel over de zogenoemde delegate act. Die draait de besluitvorming om. Nu is het nog zo dat klimaatdoelstellingen unaniem moeten worden goedgekeurd door de Europese Raad (door alle 27 lidstaten dus). Als 1 lidstaat dwarsligt, wordt het voorstel niet aangenomen.

In de toekomst wil de Europese Commissie nieuwe doelstellingen via een uitvoeringsbesluit (een delegate act) invoeren en kunnen die alleen tegengehouden worden als daarvoor een meerderheid is in het Europees Parlement of onder de lidstaten. Te veel macht voor de Europese Commissie, vinden parlementsleden van onder meer de N-VA en Vlaams Belang. "De Commissie lijkt hiermee moeilijke discussies uit de weg te willen gaan", reageert Europees Parlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA), die het over een "groene machtsgreep" door de Commissie heeft.

Europees commissaris Timmermans wuift die kritiek echter weg. "Dit gaat over het traject tussen 2030 en 2050. De eerste keer dat we dit zouden moeten toepassen is met andere woorden in 2035. Waar gaat dit over? Ik vind ook dat de Commissie het best geplaatst is om te oordelen of we op het juiste spoor zitten. Als anderen zich beter geplaatst voelen, is dat goed, maar ik denk dat dit de meest rationele manier is."

De klimaatwet van de Europese Commissie moet nog goedgekeurd worden door het Europees Parlement en de lidstaten.

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":