Wat wil Turkije nu van Europa? Meer dan u zou denken

Ten eerste wil Turkije wel degelijk financiële steun voor de opvang van Syriërs, maar dan voor de vluchtelingen die zich ín Syrië bevinden, niet die in Turkije. De Syriërs in Turkije hebben inmiddels hun plek min of meer gevonden. Kampen zijn er niet meer, ze regelen zelf hun huisvesting en velen zijn geïntegreerd in de Turkse economie.

Een veel groter probleem is wat Turkije aan moet met de grofweg 1,3 miljoen ontheemden in het noorden van Syrië. Er kan geen sprake van zijn dat zij tot Turkije worden toegelaten, daar is Ankara heel duidelijk over. Europa wil ze ook niet hebben. Maar terugkeren naar huis kan evenmin, ze zijn niet voor niets gevlucht.

Dus moet er iets voor hen gebeuren. Wat Turkije voor ogen heeft, is het opzetten van een veilige zone in het noordwesten van Syrië, waar de ontheemden een nieuw bestaan kunnen opbouwen.

Bufferzone

Al eerder kwam Turkije met dergelijke plannen voor het Koerdisch gebied in het noordoosten van Syrië. Toen het Turkse leger daar in oktober binnentrok, was het de bedoeling een 32 kilometer brede en 300 kilometer lange bufferzone in te richten, waar honderdduizenden of wellicht 1,5 miljoen ontheemden gehuisvest zouden kunnen worden. Ook een deel van de Syriërs in Turkije zou daarheen kunnen. Turkije presenteerde plannen voor de bouw van tien steden en 140 dorpen. Omvangrijke westerse steun zou nodig zijn.

Uiteindelijk pakte de zone veel kleiner uit dan de Turken voor ogen hadden, maar het plan voor nieuwe nederzettingen blijft bestaan. Het wordt nu uitgebreid naar het noordwesten van het land, nu het offensief van het Syrische leger in Idlib 1 miljoen mensen op drift heeft gebracht.

En opnieuw is westerse steun nodig. “Jaren hebben we opgeroepen tot een veilige zone”, zei president Recep Tayyip Erdogan maandag in een toespraak tot partijgenoten. “Geen enkel Europees land heeft ons benaderd om hulp aan te bieden.”Als gevolg daarvan trekken opnieuw massa’s vluchtelingen richting Europa.

Het is niet waarschijnlijk dat een eventuele vredesregeling de humanitaire druk zal verminderen door de terugkeer van ontheemden naar huis. Damascus is de vluchtelingen – lastige soennieten immers – liever kwijt dan rijk. Bij voorkeur ziet het alawitische regime ze Syrië verlaten. En anders moeten er zo veel mogelijk naar een door Turkije gecontroleerde strook aan de grens, mocht die er komen.

“Een Syrië met 10 miljoen betrouwbare, gehoorzame mensen is beter dan een Syrië met 30 miljoen vandalen”, zo citeerde The Guardian generaal Jamal al-Hassan, hoofd van een van de Syrische veiligheidsdiensten. “Syrië accepteert niet langer de aanwezigheid van kankercellen. Die zullen compleet worden verwijderd.”

Militair

De tweede Turkse wens ten aanzien van het Westen is militair van aard. Turkije wil luchtafweer om zich te beschermen tegen de gevaren vanuit Syrië, nu het Turkse leger daar orde op zaken probeert te stellen. Daartoe moet een liefst door de NAVO geëffectueerde no-flyzone worden ingesteld.

Ook wil Turkije het Patriot-afweersysteem aan zijn grens. Al in december vroeg Ankara de VS om Patriots, en vorige week drong Erdogan er telefonisch bij collega Trump nogmaals op aan. Maar zo goed als zeker wordt het antwoord nee. Het State Department wil wel, maar het Pentagon ligt dwars.

In dat geval, zeggen Turkse defensie-experts in Istanbul, kan Turkije aankloppen bij Europa. Enkele EU-lidstaten hebben namelijk ook Patriots: Duitsland, Spanje, Nederland en Griekenland.

Die werden al eerder ter plekke ingezet. Van 2013 tot 2015 hadden de VS, Duitsland en Nederland Patriots aan de Turkse grens om NAVO-bondgenoot Turkije te beschermen tegen vanuit Syrië afgevuurde Scud-raketten.

Moreel, politiek en diplomatiek

Het derde Turkse verlangen is algemener. De Turken kunnen, nu ze in Syrië vechten met het leger van Assad, nu ze problemen hebben met Moskou en nu opnieuw 1 miljoen vluchtelingen staan te dringen aan de grens, de morele, politieke en diplomatieke steun van Europa goed gebruiken.

“Europa moet optreden in de grootste uitdaging van ons tijdvak, de migratiecrisis”, tweette Fahruttin Altun, de woordvoerder van Erdogan, op Twitter. “Die zal niet worden opgelost door duizenden vluchtelingen die bescherming zoeken de toegang te ontzeggen. Het begint met samenwerken met Turkije voor alomvattende oplossingen en een Europa-brede mobilisatie.”

Europa, vindt Ankara, moet laten blijken de enorme problemen waar Turkije voor staat serieus te nemen. Het probleem: met het doorlaten van duizenden vluchtelingen aan de Turks-Griekse grens creëert Turkije niet bepaald een klimaat voor Europese solidariteit.

Die ligt nu eerder bij Griekenland. Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie sprak gisteren een “boodschap van steun en solidariteit” uit jegens de Grieken, na afloop van haar bezoek met een EU-delegatie aan de Grieks-Turkse grens. Athene krijgt 700 miljoen euro om die te beschermen. “Griekenland is het schild van Europa”, zei Von der Leyen.