Discriminatie op basis van je uiterlijk? Helaas: dat bestaat
Ooit al een job aan uw neus voorbij zien gaan aan iemand die er net iets beter uitziet dan u? Het kan, gediscrimineerd worden op basis van uiterlijke kenmerken. Grondrechtenspecialist, rechtsantropoloog en professor recht aan de Universiteit Saint-Louis in Brussel Jogchum Vrielink gaf deze week een lezing over ‘lookism’.
Wat is lookism precies?
“Lookism gaat over vooroordelen en discriminatie op basis van uiterlijke kenmerken. De term is bedacht in de jaren 60 en 70, naar analogie met termen als seksisme en racisme. Toen werden studies gestart in de sociologie en sociale psychologie naar de problematiek.”
Komt het vaak voor?
“Ja, het is een vrij algemeen fenomeen. Uit studies blijkt dat we uiterlijke schoonheid linken met andere positieve kenmerken. Dat wordt weleens het Disney-effect genoemd: de mooie Disney-prinses is ook slim en vriendelijk, terwijl de tegenstanders kwaadaardig, dom en lelijk zijn. We behandelen mensen ook anders op basis van hun uiterlijk, al vanaf onze kindertijd. Dat uit zich in sociale contacten en ook in pestgedrag. Ook volwassenen doen mee: er zijn studies waaruit blijkt dat mooiere kinderen voor dezelfde fout minder worden bestraft.
“Verder krijgen mooiere mensen sneller een job en er ontstaat zelfs een loonkloof. Studies uit de VS suggereren dat minder aantrekkelijke mensen significant minder loon krijgen en dat mooiere mensen een ‘bonus’ krijgen. Die laatsten krijgen ook meer promotiekansen en zijn minder lang werkloos na hun studies. Je ziet het fenomeen van lookism zelfs nog bij bejaarden. Je zou denken dat als mensen ouder worden, ze inzien dat lichamelijke schoonheid vergankelijk is, maar ook hier bewijst onderzoek het tegendeel.”
Waarom verdiept u zich precies in dit vakgebied?
“Het is een van de vele thema’s waarover ik in mijn cursus discriminatierecht doceer. In het college over lookism probeer ik mijn studenten aan het denken te zetten over criteria die volgens hen wettelijk zouden moeten worden beschermd en waarom. Lookism gebruik ik dus als casestudy: er is benadeling op die grond, maar betekent dit dat het recht er iets aan zou moeten of zelfs maar kunnen doen? Of zijn er redenen om het toch niet wettelijk te spelen?”
Kunnen mensen die lookism ervaren in België een klacht indienen?
“Ja, dat kan. In een beperkt aantal landen is discriminatie op basis van fysieke kenmerken specifiek verboden. België is een van die landen, net zoals Frankrijk. Je kan bij Unia een melding indienen of zelf een rechtszaak starten. Maar er is geen stortvloed aan klachten. Mensen die met lookism te maken hebben, gaan niet snel een klacht indienen. Enerzijds omdat de wetgeving vrij onbekend is, maar anderzijds ook omdat het gevoelige materie is: toegeven en publiekelijk claimen dat je op grond van uiterlijk gediscrimineerd bent, is niet zo evident, onder andere voor iemands zelfbeeld.”
Kan iemand bestraft worden voor lookism?
“Dat kan, maar het is niet strafrechtelijk verboden, behalve voor ambtenaren. Met andere woorden: als discriminatie wordt vastgesteld, loopt die persoon geen strafblad op. Er kan daarentegen wel een burgerrechtelijke sanctie volgen. In arbeidsbetrekkingen kan een werkgever bijvoorbeeld veroordeeld worden tot het betalen van zes maanden brutoloon als je kan aantonen dat hij iemand een job weigerde op basis van zijn of haar fysieke kenmerken.”
