Wat is verkrachting? Wat is het verschil met aanranding? En hoeveel verkrachters worden veroordeeld?

Toen Amnesty aan 2.300 Belgen vroeg of ze ooit verkracht zijn geweest, heeft de mensenrechtenorganisatie bijna letterlijk de wettelijke definitie van het woord gebruikt, zegt professor seksueel strafrecht Liesbet Stevens (KU Leuven) in het Canvas-programma “De afspraak”. 

Die definitie luidt als volgt: “Verkrachting is elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt.” Zo staat het letterlijk in artikel 375 van het Belgische Strafwetboek.

Amnesty heeft bij de enquête gevraagd of mensen tegen hun wil seksuele betrekking opgedrongen hebben gekregen. “En de meeste mensen interpreteren dat als ‘penis in vagina’, maar onze strafrechtelijke definitie is ruimer”, merkt Stevens op.

In de strafwet is er namelijk sprake van “penetratie”, en dat wordt omschreven als “een lichaamsopening (vagina, mond, aars) binnendringen met een lichaamsdeel of een voorwerp”. Hierdoor kan dus ook orale seks, anale seks of bijvoorbeeld iemand penetreren met een dildo door de rechtbank als verkrachting worden beschouwd.

Bekijk hoe professor Liesbet Stevens in “De afspraak” uitlegt wat verkrachting precies is en lees eronder verder:

Naast penetratie is “toestemming” ook van cruciaal belang om al dan niet van verkrachting te kunnen spreken. Penetratie mag niet afgedwongen worden. “De dader hoeft daarbij geen geweld gebruikt te hebben. Het slachtoffer hoeft zich ook niet fysiek verzet te hebben”, merkt professor Stevens op.

Er wordt ook geen onderscheid gemaakt qua geslacht: zowel vrouwen als mannen kunnen verkracht worden. Uit de bevraging van Amnesty blijkt dat 20 procent van de Belgische vrouwen zegt ooit verkracht geweest te zijn, en 14 procent van de mannen. 

Verkrachting is niet hetzelfde als aanranding, maar er is wel een overeenkomst: bij aanranding wordt het slachtoffer niet gepenetreerd, maar net als bij verkrachting gebeurt het zonder toestemming. 

Er is dus sprake van aanranding als je bijvoorbeeld tegen je wil aangeraakt wordt of gedwongen wordt om iets seksueels te doen, maar dan zonder penetratie.

Concreet spreken we van aanranding als iemand anders je borsten of geslachtsdelen betast, als je verplicht wordt om je eigen penis of vagina aan te raken, als je gedwongen wordt te masturberen of dit bij iemand anders te doen. Ook gedwongen worden om je uit te kleden valt onder aanranding.

De afgelopen 10 jaar werden jaarlijks meer dan 3.000 verkrachtingen aangegeven, schrijft Amnesty in zijn rapport. Dat wordt in “De afspraak” bevestigd door Ine Van Wymersch, procureur des Konings van het parket Halle-Vilvoorde. 

Dat betekent dat er in België dus gemiddeld 8,5 verkrachtingen per dag worden aangegeven. Een heel hoog cijfer,  “maar dat weerspiegelt natuurlijk nog lang niet het cijfer van 1 op 5 die zegt verkracht te zijn”, zegt procureur Van Wymersch.

“Er zijn namelijk veel meer slachtoffers dan dat er mensen zijn die aangifte doen.” Voor vele slachtoffers ligt de drempel nog altijd te hoog om aangifte te doen bij de politie.

Bekijk hier wat procureur Ine Van Wymersch zegt in "De afspraak" en lees eronder verder:

Om een idee te geven: in het jaar 2016 werden 416 veroordelingen uitgesproken voor verkrachting. 154 daarvan waren voor de verkrachting van een volwassene. 262 veroordelingen waren voor de verkrachting van een kind of jongere onder de 18 jaar. 

Verkrachters riskeren een celstraf van 5 tot 10 jaar. Als ze zich vergrepen hebben aan jongeren tussen de 16 en 18 jaar, kunnen ze 10 tot 15 jaar cel krijgen. Bij de verkrachting van 14- tot 16-jarigen loopt dat op tot 20 jaar cel en op seksuele contacten met kinderen, wat altijd als verkrachting wordt beschouwd, staat tot 30 jaar gevangenis.

Amnesty klaagt in zijn rapport de straffeloosheid van verkrachtingen aan. Volgens de mensenrechtenorganisatie zou meer dan de helft (53 procent) van de aangiftes die tussen 2010 en 2017 werden gedaan geseponeerd zijn. Daarbij werden eventuele verdachten dus niet vervolgd. 10 procent daarvan zou geseponeerd zijn wegens zogenoemde opportuniteitsredenen.

“Zaken kunnen om twee redenen geseponeerd worden: om technische redenen en om opportuniteitsredenen”, legt procureur Van Wymersch uit. Als er geen bewijzen zijn of als de dader onbekend is, valt dat onder technische redenen. Onder opportuniteitsredenen vallen dan weer de jeugdige leeftijd van de verdachte, andere prioriteiten of onvoldoende onderzoekscapaciteit.

Bekijk hier de uitleg van procureur Van Wymersch en lees eronder verder:

Procureur Van Wymersch wil de cijfers van Amnesty nuanceren. “93 procent van de zaken die geseponeerd zijn, worden geseponeerd om technische redenen. Slechts iets meer dan 6 procent wordt om opportuniteitsredenen geseponeerd. Dat betekent dat justitie verkrachtingszaken zeer ernstig neemt en slechts een fractie van de zaken seponeert omdat er geen reden is om er verder op in te gaan.”

Van Wymersch hamert er ten slotte op dat seksuele delinquentie vervolgen een topprioriteit is van het gerecht. “Dus mensen moeten absoluut aangifte doen en we werken er heel hard aan om die drempel om aangifte te doen naar beneden te halen door met heel veel zorg met slachtoffers om te gaan.” 

Het volledige gesprek met professor Stevens en procureur Van Wymersch in "De afspraak" kan u hier bekijken: