Wie geeft Open Vld een nieuw elan? ‘Egbert gaat lopen met mijn ideeën’

“Hij gaat lopen met mijn ideeën”, plaagt Tommelein Lachaert, die deze week een boekje uitbracht met een uitgebreide visietekst. “Ik dacht dat jij je zou beperken tot het socio-economische?” Lachaert: “Daar zijn mijn punten al lang verworven. Nu is het tijd voor de rest.” Vergis u niet: de twee topfavorieten bij de Open Vld-voorzittersverkiezingen lachen en dollen, maar de strijd is fel.

“Er lopen een aantal leden ongelukkig rond”, zegt Lachaert, die intern de strijd aanvoerde tegen de poging om een paars-groene regering op de been te brengen. “Veel van onze leden maken zich zorgen: welk profiel van de partij blijft er nog over? De formatie is geweldig complex, waarbij partijen met compleet tegengestelde visies elkaar moeten vinden. Dat brengt spanningen in elke partij, ook bij ons.”

Tommelein: “Die bezorgdheid is er zeker. De leden snakken naar daadkracht. Maar moet je dat naar boosheid vertalen? Dat gaat me te ver. De leden zoeken een smoel, iemand die de partij kan verenigen zodat we weer winnen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen hebben we dat ook gedaan. Maar kort daarna is de sfeer plots omgeslagen. Enkel omdat N-VA zag dat ze veel stemmen verloren had en daarom federaal de stekker er uittrok. Op dat moment heeft N-VA ons mooi palmares in de Vlaamse en federale regering aan diggelen geslagen. Dat heeft ons parten gespeeld op 26 mei.”

Is de magere kiesuitslag van Open Vld op 26 mei de schuld van N-VA?

Lachaert: “Dat niet, maar N-VA heeft wel een historische verantwoordelijkheid. Ze lieten onze droomregering vallen. Dat maakt voor mij meteen het verschil duidelijk tussen Open Vld en N-VA. Bij de Vlaams-nationalisten gaat het finaal niet over het socio-economische, maar over identiteit.”

Tommelein: “Het was een de zwartste dagen uit mijn politieke loopbaan.”

U wil de liberale waarden weer scherper stellen, iets wat zowat elke kandidaat-voorzitter voor Open Vld in het verleden zei.

Lachaert: “Het grote verschil: er ligt nu een historische kans. We moeten er niet flauw over doen, N-VA heeft in het verleden heel wat van onze kiezers afgenomen. Die waren teleurgesteld in ons sociaal-economische verhaal. Maar die kiezers moeten vandaag toch eens de rekening maken. Stemmen ze dan liever voor een partij die vrijwillig uit een ambitieus socio-economisch project stapt om een niet-bindend migratiepact van de VN? Wij kunnen die kiezers terugwinnen met een duidelijk liberaal verhaal.”

U wil strenger zijn op het vlak op migratie, de kernuitstap uitstellen. Gaat u die kiezers overtuigen door op het terrein van N-VA te spelen?

Lachaert: “Het socio-economische moeten we resoluut weer claimen, het is het DNA van de partij. En de kernuitstap uitstellen is niet zo’n grote bocht. In het energiepact staat een evaluatiemoment ingebouwd om te oordelen of we de sluiting van de kerncentrales kunnen halen in 2025. Alleen: het dossier zit al drie jaar vast, het gevaar bestaat dat er tegen dan simpelweg niet voldoende stroom zal zijn voor het hele land. We zouden de twee jongste reactoren openhouden, de andere vijf gaan dicht. Dat op zich zal een gigantische opgave zijn.”

Wat denkt de voormalige Vlaams energieminister hiervan?

Tommelein: “Egbert heeft het nu over een evaluatiemoment. Waarom zou dat er nu plots moeten komen in volle voorzittersstrijd? Hij neemt de vlucht vooruit en wil die energietransitie gewoon voor zich uitschuiven. Wie nu al zijn geld wil inzetten op kerncentrales neemt een serieus risico. Vergeet niet dat vorige winter alle kerncentrales zijn stilgevallen, en niet alleen de befaamde scheurtjescentrales. We moeten de bevolking duidelijk zeggen: die energietransitie gaat door, en dan begin je niet over uitstel van de kernuitstap. Als je nu van een duidelijk profiel spreekt, waarom zouden we plots het standpunt innemen van N-VA?” 

Het is ook een strategische overweging: hoe wint Open Vld de N-VA-kiezer terug?

Tommelein: “Dat is het duidelijke verschil tussen Egbert en ik. Hij wil vooral zoveel mogelijk op N-VA lijken, ik wil het verschil maken.”

Lachaert: “Komaan, dit is totaal onjuist. Ik ben niet geobsedeerd door een andere partij, om dan per se iets anders te denken.” 

N-VA-voorzitter Bart De Wever zou u meteen binnenhalen, zei hij vorig jaar.

Lachaert: “Bedankt voor het compliment. Maar helaas, ik ben liberaal, hij een Vlaams-nationalist. We hebben in het federaal parlement goed samenwerkt met N-VA, maar ik ben erg ontgoocheld over hoe het finaal is gelopen. Als je elkaar het daglicht niet gunt, dan verlies je alle twee. Wij deden het nog relatief goed bij de verkiezingen in mei, zij hebben een veel grotere patat gepakt. Ze zouden daar beter wat lessen uit trekken.”

In de Vlaamse regering loopt het nog steeds niet lekker.

Lachaert: “Ik zie ook dat het daar van incident naar incident gaat. Ik betreur ten zeerste wat er de voorbije weken gebeurd is tussen de partijvoorzitters (N-VA en Open Vld bestookten elkaar met filmpjes op Twitter, RW). Is dat de manier waarop je met elkaar bestuurt? Door elkaar op de sociale media af te maken? Het is een belangrijke taak voor de volgende voorzitter om die relaties te normaliseren.”

Tommelein: “Ik ben blij dat ik niet op de transferlijst sta van N-VA. (lacht) Ik heb respect voor die partij, maar ik deel de mening van Egbert: als N-VA met ons wil besturen, dan moet je elkaar iets gunnen. Mispak u niet. N-VA is geen liberale partij. Ze stelt de Vlaamse staat in alle opzichten voorop. Vlaamse ambtenarij of overheidsbedrijven: doe maar op. Ze zijn ook grote fan van regeltjes, procedures en dingen opleggen. Ze kennen er wat van, hoor. Ik heb het zelf gezien in de regering-Bourgeois.”

Jullie zetten beiden wel de deur open naar een staatshervorming.

Tommelein: “We hebben daar alle twee geen schrik van. Onze benadering is gelijkaardig. Als er een staatshervorming komt, moet de efficiëntie voorop staan. En ik voeg daar meteen aan toe: begin op het lokale niveau. Start onderaan, bij de beslissingskracht van de burgemeesters en schepenen. En moet er dan meer Vlaanderen komen? Dat mag zeker van mij. Maar ik ben zeker ook geen anti-Belgicist.”

Lachaert: “Bij N-VA moet elke staatshervorming een stap zijn naar een onafhankelijk Vlaanderen. Dat heeft niets te maken met efficiëntie. Meer nog, onze staatsstructuur is zo complex dat die niet meer functioneert. We moeten naar een samenwerkingsfederalisme. We kunnen extra autonomie geven aan de regio’s, maar zij moeten ervoor zorgen dat het nationale niveau werkt. In het huidige systeem wordt het federale niveau uitgekleed, omdat het geld zowat meteen wordt doorgestort naar de regio’s. Zo blijft er onvoldoende budget over voor cruciale taken, zoals veiligheid, justitie en sociale zekerheid. Terwijl er op het regionale niveau nog vet op de soep zit. Er is ruimte voor kmo-portefeuilles, boscoaches en andere leuke ideeën.” 

Tommelein: “Het probleem zit niet in Vlaanderen, wel in Wallonië en Brussel. Zij boeken geen overschotten, hoor. Trouwens, in Vlaanderen zijn er ook grote noden: in de zorg, in scholenbouw, in mobiliteit. Wat ik ook verregaand vind: als de deelstaten er niet uitkomen op bepaalde dossiers, moet de federale Kamer de knoop maar doorhakken, zeg jij. Dan hol je de bevoegdheden van Vlaanderen uit.”

Zo kan ons land misschien wel een klimaatakkoord bereiken?

Lachaert: “Dat is exact mijn punt. Als het gaat over de uitrol van 5G, het wegenvignet of het klimaatbeleid – men zit daar maanden, soms jaren over te discussiëren. Niemand begrijpt dat we geen beslissingen kunnen nemen in ons land. ”

Tommelein: “Die voorbeelden die je opnoemt, moeten we vooral Europees regelen. Zelfs met de buurlanden is het lastig om consensus te vinden.”

De een schrijft een e-book als visietekst, de ander een veel beknoptere ‘blauwdruk’. Is dit de strijd tussen een ideoloog en een pragmaticus?

Tommelein: “De partij heeft geen nood aan een nieuwe ideoloog. Er zijn genoeg boeken geschreven over het liberalisme. Nu hebben we voornamelijk een pragmatische voorzitter-coach nodig, die de partij en de basis in een bepaalde richting stuwt.”

Lachaert: “We zijn beiden pragmatisch, maar met pragmatisme alleen komen we er niet. We hebben ideologische verdieping nodig. Alle partijen twijfelen enorm aan zichzelf en zijn op zoek naar een eigen identiteit. Wij kunnen als eerste opstaan op basis van een eigen verhaal.” 

Tommelein: “Moeten wij onze ideologie nu van bovenuit beginnen opleggen? Ik wil daar gerust over debatteren. Maar het moet wel van onderuit komen, anders heb je geen draagvlak. Zo creëer je ook diepgang. We moeten vooral tonen waarvoor we staan. In de Vlaamse regering heb ik de liberale lijn bewaakt, onder meer door de erfenisbelastingen en registratierechten te verlagen. Op het einde van de rit zei iedereen: potverdorie, die is goed bezig. Kiezers overtuig je niet met manifesten.”

Lachaert: “Komaan Bart, dan heb je niets om te verkopen. Eerst moet je je ideeën hebben, en daar trek je dan mee de straat op. We hebben meer nodig dan enkel een manager. Alle centrumpartijen dreigen te verdwijnen als ze hun DNA niet scherp krijgen. Dan weet tegen 2024 niemand nog waar je voor staat. Dan is je partij een grijze brij. En hoe goed die brij ook gemanaged is, zo haal je geen resultaat.”

Hoe kijken jullie terug op het voorzitterschap van Gwendolyn Rutten? 

Lachaert: “Ze is een ongelooflijk verstandige vrouw. Ze heeft zeven jaar lang de partij samengehouden, ondanks de haantjes die er rondlopen. Ze kwam steeds ook met haar eigen inhoudelijke inbreng. Alleen, na twee mandaten is het tijd voor iemand nieuw.”

Tommelein: “Ze smeedde een ploeg. We zijn een oase van rust tegenover de anderen, zeiden we vaak al lachend.”

Toch heeft ze Open Vld nooit naar het oude niveau gekregen.

Tommelein: “Het geheugen is soms toch bijzonder selectief. In 2014 haalden we een goede uitslag en de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 waren fantastisch. Tegen alle verwachtingen in. Dat is amper anderhalf jaar geleden! De laatste verkiezingen waren een ontgoocheling, dat klopt. Ik heb grotere ambities: ik wil naar 20 procent. Is het niet in 2024, dan de verkiezingen daarop. Je mag me daarop afrekenen.”

Is er nog een plaats voor haar in de partij?

Tommelein: “Voor zo’n talent is altijd plaats.”

Lachaert: “Zij is de toekomst van haar regio en haar provincie. Ze is een generatiegenote van mij, we gaan haar toch niet zomaar afschrijven? En, zo weet ik, haar ambitie is zeker nog lang niet weg. Ik heb de voorbije maanden grondig van mening verschild met haar. Maar het was nooit persoonlijk, we bekampten elkaar met argumenten. Straks moeten we samen voort. Als ik het haal, dan is het perfect. Als Bart het haalt, zal ik hem steunen. Het grote voordeel is dat Bart en ik allebei mensen zijn met wie je na een fel debat een pint kunt drinken.”

Tommelein: “Met mij niet. Ik ben op dieet. Ik drink geen pinten meer.” (giert het uit)