foto Jason Wyche

Kris Martin in S.M.A.K. : slim, leuk, kritisch en idioot, het Lam Gods van onze tijd 

Vandaag opent in Gent "Exit", de eerste Belgische retrospectieve van Kris Martin (°Kortrijk, 1972), een kunstenaar die vooral in het buitenland actief is. Martin heeft uit alle facetten en media van zijn werk een exemplarisch stuk gekozen, van piepklein tot enorm groot. Hij is een conceptueel kunstenaar, maar de kijker heeft aan enkele woorden uitleg genoeg om de betekenis te doorgronden. 

S.M.A.K. stelt voor "Exit" de hele eerste etage van het museum ter beschikking en dat is een uitstekend idee. De objecten krijgen ruimte en licht, en zijn langs alle kanten te bekijken. Het minste wat je kan zeggen is dat Kris Martin enorm veelzijdig is, in zijn keuze van thema's en in zijn gebruik van media en materialen.  

Ik ben een klassiek kunstenaar, geen academisch intellectueel; ik maak kunst voor iedereen.

Kris Martin

Kris Martin heeft iets met Van Eyck. Hij noemt de tentoonstelling "Van Eyck, een optische revolutie", aan de overkant in het MSK, een van de beste exposities die hij ooit zag. Aan de Sint-Baafs-kathedraal staat nu een versie van zijn "Altar", wat we ook kennen van op het strand in Oostende. "Altar" is niets meer dan het frame, de structuur van het veelluik "Het Lam Gods". 

foto Benny Proot

Eve & Adam, eerste sporen van #MeToo

"Exit" opent met een verwijzing naar "Het Lam Gods". Kris Martin heeft de hoofden van Adam en Eva zonder context uitgeknipt, maar hij laat ze in tegenstelling tot op de triptiek van elkaar weg kijken (zie bovenaan). "Let  goed op de ogen", zegt Martin, "in die van Adam fonkelt het licht, vermoedelijk van een raam, die van Eva zijn helemaal dof en donker, zonder reflectie; dat betekent toch iets..."  

Kris Martin speelt met vergankelijkheid, tijd en dood. Dat zijn volgens hem de eeuwige thema's in de kunstgeschiedenis. Maar bij die thema's creëert hij poëzie, vervreemding en verzet. En hij strooit kwistig met symbolen, zonder ooit moeilijk of complex te doen. "Kinderen begrijpen mijn werk vaak sneller dan volwassenen", merkt hij op.     

Nostalgie en humor

De tentoonstelling begint al in de inkomsthal. Boven de balie hangt een enorm bord met flapperende en ratelende vakjes, zoals op luchthavens om aankomst en vertrek aan te kondigen.  Maar er staan geen bestemmingen op de vakjes. "Dit zijn nu al nostalgische dingen", verklaart Martin, "het schijnt dat ze allemaal vervangen worden door digitale schermen". 

In een hele zaal is de vloer bedekt met confetti in brons. De bezoeker mag er doorheen lopen, kinderen kunnen er mee stoeien. Confetti behoort tot het meest vergankelijke. Martin maakt er iets duurzaams van. Hij is overtuigd dat die confetti blijft hangen aan schoenen en broekspijpen, en zich zo wijd zal verspreiden, bij voorbeeld tot in "Van Eyck, de optische revolutie".  

Verwijzingen naar Panamarenko, Fabre en antieke tijd

In een andere grote zaal ligt een enorme half opgeblazen gevallen gevangen luchtballon. Ook hier mogen de toeschouwers in het werk stappen, in de binnenzijde van de ballon dus. Bepaald indrukwekkend.  (Lees verder onder de afbeelding.)

foto Sara Deal

"Mandi VIII" is een kopie van het antieke beeld van Laocoön.  Maar Kris Martin heeft de 2 slangen waarmee Laocoön vecht om zijn zonen te beschermen weggelaten. Zo blijft alleen een vreemd ballet over. 

Excalibur en de Heilige Graal

Volgende stap in de excursie doorheen de wereld van Martin is een reusachtig zwaard, vlijmscherp afgewerkt door ArcelorMittal, met mooie strepen op het heft. De kling is vlijmscherp. Wie het kan optillen, mag er de draken van het kwaad mee proberen te verslaan. 

© Mattthew Septimus 2007

Elders prijkt een bekertje op een sokkel van lood. Martin heeft het bekertje gekocht van een Gentse bedelaar. Er is ook een zaal met honderden lege glazen, kelken, kolven. "Water" verwijst naar een toekomst waarin drinkwater een uitzonderlijk zeldzaam goed zou kunnen zijn. Het is het enige kleurrijke werk van Martin, een soort frivole driedimensionele Morandi. 

De laatste bij, een oude slagboom

Nostalgie en angst gaan bij Martin hand in hand. Achter een glazen wand ligt de laatste bij, een verguld exemplaar van een echt insectje. Niet ver daarvandaan staat een merkwaardige installatie met 4 zwart geschilderde spoorwegslagbomen van de NMBS. Ze gaan op en neer, open en dicht, in een leeg landschap.  

foto Dirk Pauwels

Er hangt ook werk aan de wanden. Martin heeft de laatste punten, achter de slotzin, van alle grote religieuze boeken uitgeknipt. Elders zijn er uitvergrote en van binnenuit belichte fragmenten van een schedel van een middeleeuwse monnik, gevonden tijdens opgravingen in Mechelen. Het lijken schrale dorre landschappen. Nog een doodshoofd trouwens, "Still alive", de in brons verzilverde 10 % procent gekrompen 3D-print van de schedel van Kris Martin zelf. 

Chinese rommel en westerns

In een brocantewinkel kocht Kris Martin een goedkope manshoge Chinese vaas, met blauwe afbeeldingen die marktscènes voorstellen. Hij gooide de vaas aan scherven, en plakte die weer aan elkaar. Meteen is het commerciële massaproduct veel mooier, maar ook een stuk duurder. Een reflectie op marktmechanismen, zoals die beker van de Gentse bedelaar. Maar ook een metafoor voor het leven: breken en plakken... Kris Martin zit hier trouwens in de buurt van Ai Weiwei die een filmpje heeft waarin hij antieke Chinese vazen aan scherven gooit. 

Er draait één film op "Exit": een eindeloze achteruit gedraaide opname door Martins vader van een zwart en een wit paard die in de dorre streek in het zuiden van Spanje, waar de spaghettiwesterns werden gedraaid, in een cirkel, nu in wijzerzin, het koren dorsen en van het kaf scheiden.  

Ik ben geen idioot, of toch

De vaas van hierboven verwijst naar de "De idioot" van Dostojevski, de lievelingsroman van Martin. Hij heeft die trouwens met de hand met niet-waterbestendige inkt helemaal overgeschreven, ruim 1000 bladzijden, een karwei dat een jaar heeft geduurd, en dat in een vitrinekast prijkt. Op het einde van de vuistdikke roman gooit de hoofdpersoon, de idioot, ondanks waarschuwingen, een dergelijke vaas om. De idioot heet overigens "Mysjkin", dat staat dicht bij Martin. 

Je moet een beetje idioot zijn, om niet de idioot uit te hangen, of omgekeerd.

Kris Martin

Kris Martin heeft een munt geslagen, één exemplaar van zijn eigen betaaleenheid "Idiot II". Daarbij staat "Funnel", een omgekeerde gouden trechter, van Bosch tot de "Blikken Man" uit "De Tovenaar van Oz", het symbool van idiotie. Martin zocht op een Turks strand stenen waarop de natuur in kwartsstrepen letters in heeft gevormd. Hij maakt er de zin mee: "I am not an idiot". 

Kris Martin
Foto: Jan Marchand

Bommen en granaten

Een collectie bommen zal over een aantal jaren of decennia ontploffen. Het gaat om bollen in messing, met binnenin een kleine hoeveelheid springstof, en op de opppervlakte een waarschuwende tekst met de datum van explosie.  

Een ander voorbeeld van een uit de context gerukt en daardoor opgewaardeerd object is "Miserere", een met mortel, cement en kalk besmeurde authentieke heavy duty-werfradio van een metselaar. De radio speelt geen geen StuBru of MNM, maar het "Miserere" van Allegri. Martin gaf de aannemer in ruil een nieuw exemplaar. Welk van de 2 is nu het meest waard?  

Ik maak gewoon beelden, zoek het aub niet te ver.

Kris Martin

Uit de sloop van een KBC-kantoorgebouw redde Martin een oude brandkast. Die was zichtbaar ooit het slachtoffer van een poging tot kraak. Per kluis heeft de kast drie draaiknoppen met het hele alfabet er op om de code te vormen om het deurtje te openen.  Met de knoppen heeft Martin een zin van Oscar Wilde gevormd: "But strange that I was not told that the brain can hold in a tiny ivory cell God's heaven and hell".  Alleen het deurtje "God" staat open. 

Eindeloze verbeelding en scherpe observatie

Een "solitary" of "solitude" is een ring met één steentje, voor vrouwen. Martin maakte er een met een enorm marmeren blok. Zijn werk wordt nooit zwaarmoedig, werkt vaak op de lachspieren. Maar "Wanderer II", een authentieke schoen met nog resten van een voet van een gesneuvelde soldaat uit de eerste Wereldoorlog, is wel morbide. In de schoen zit ook een munt, om de overtocht te betalen. 

In door de zon gebrand hout maakte Martin zijn versie van het cyclische Chinese sprookje van de ontevreden landbouwer, die achtereenvolgens de zon, een wolk en het graan wil zijn en uiteindelijk weer op zijn oorspronkelijke plaats belandt . In zijn "Annunciatie" ten slotte is het aureool van Maria vervangen door prikkeldraad om stadsduiven weg te houden.  

foto Roman März
Hasselblad H3D

"Exit" is allesbehalve de uitgang, maar een riante toegangspoort tot het werk van Kris Martin. De expositie toont hem als een  authentieke en fascinerende kunstenaar, altijd op zoek naar een alternatieve versie van de werkelijkheid, naar een nieuwe verklaring van oude symbolen. Lichtvoetig en verhelderend tegelijk. Tot 31 mei. VERLENGD tot 3 januari 2021. Meer informatie hier.   

Meest gelezen