Buigen of barsten bij Kazerne Dossin: Wetenschappers dreigen met ontslag
Mag de Kazerne Dossin meer zijn dan een Joods memoriaal? En wie volgt oud-directeur Christophe Busch op na zijn vertrek? Aan de vooravond van een cruciale vergadering met het bestuur dreigen wetenschappers achter het Mechelse museum met hun ontslag. 'Ik ga hier niet als een bloempot zitten.'
Maandagavond kijken de wetenschappers en het bestuur elkaar voor het eerst in de ogen. De wetenschappers, onder wie historici zoals Herman Van Goethem (UAntwerpen) en Bruno De Wever (UGent), hebben er maanden op moeten aandringen. "Ik wacht al sinds november op informatie", zegt De Wever. "Als hun uitleg mij niet bevalt, zal ik wellicht ontslag nemen. Ik wil niet behandeld worden als een bloempot."
Daarmee is meteen duidelijk wat er op het spel staat. Sinds het ontslag van voormalig directeur Christophe Busch in november is het onrustig in het Holocaust-museum. Aan de basis van zijn vertrek zou een verschil in visie liggen op wat de Kazerne Dossin eigenlijk moet doen.
Kan het verhaal van de jodendeportaties in de Tweede Wereldoorlog aangewend worden om na te denken over actuele mensenrechtenschendingen? Of moet de focus op het verleden liggen? Busch en de wetenschappers zeggen het eerste. Maar daardoor botsen ze met prominente bestuursleden als Claude Marinower (Open Vld) en André Gantman (N-VA), die zelf familieleden hebben verloren in de Holocaust, en de gedenkplaats vooral als een memoriaal zien voor slachtoffers van de Shoah.
Minstens vijf experts denken aan opstappen, omdat de toekomst van de mensenrechtenwerking voor hen onzeker is. "Er zijn dingen gebeurd die onherstelbaar zijn", zegt ethicus Freddy Mortier, voormalig vicerector van de UGent en lid van de wetenschappelijke raad. "Dat maakt het moeilijk om in die raad te blijven."
Het ontslag van Busch is niet het enige incident. In december gelastte het bestuur in extremis de uitreiking af van de vredesprijs door Pax Christi aan Midden-Oosten-kenner Brigitte Herremans. Zij lag te gevoelig bij de Joodse gemeenschap. Een maand later bracht Gantman een boek uit over hoe hij naar de geschiedenis van de Holocaust kijkt. De interviews die Gantman daarover gaf, hebben kwaad bloed gezet.
"Hij benadrukte daarin de uniciteit van de Holocaust", zegt historicus Nico Wouters, directeur van onderzoekscentrum Cegesoma en ook lid van de raad. "Volgens hem kan je dat dus niet gaan actualiseren, omdat het met niets te vergelijken valt."
"Misschien zal het bestuur ons strategisch proberen geruststellen", zegt Wouters. "Maar voor mij is dat niet genoeg. Ik wil concreet weten wat de rol van het wetenschappelijk comité nog kan zijn. Afgaande op het laatste half jaar is die rol extreem klein. Terwijl we moeten kunnen adviseren over de inhoudelijke lijn van het museum."
Net in de week dat het boek van Gantman uitkwam, stond er een overleg gepland tussen de wetenschappers en het bestuur, maar dat ging uiteindelijk niet door. Sinds Busch weg is, zijn er ondertussen vier maanden voorbij zonder een ontmoeting. Binnen de raad van bestuur valt te horen dat die zo lang is uitgesteld door een aantal praktische problemen. Zo zat interim-directeur Veerle Vanden Daelen een tijdlang ziek thuis.
"Ik weet dat sommigen hier van alles achter zoeken", zegt Marinower, schepen in Antwerpen en ondervoorzitter van de vzw Kazerne Dossin. "Maar de waarheid is dat ik ook zes weken in het ziekenhuis heb gelegen na een knieoperatie. De raad van bestuur vond het belangrijk dat ik op de vergadering aanwezig zou zijn." Marinower hoopt dat de vergadering een aantal "misverstanden" en "vastgeroeste ideeën" kan wegnemen.
Binnen de raad van bestuur leeft de hoop dat maandag een doorstart betekent. Verschillende leden benadrukken dat Kazerne Dossin in de toekomst nog steeds met een brede blik naar de mensenrechten zal blijven kijken. Ze wijzen erop dat er deze week nog een tentoonstelling is geopend over vrouwen die het slachtoffer werden van seksueel geweld, discriminatie of stigmatisering. Ook de opleidingen voor politiemensen over mensenrechten blijven in het Mechelse museum doorgaan.
Een andere kwestie die al maanden sluimert, is wie Christophe Busch nu eigenlijk moet gaan opvolgen. De wetenschappers vrezen dat de raad van bestuur een figuur wil aanstellen die niet te moeilijk doet wanneer de Joodse lobby haar stempel probeert te drukken. Binnen het bestuur wordt dat ontkend, maar verschillende leden bevestigen wel dat de ingeschakelde headhunter in de eerste plaats op zoek moet gaan naar een manager, en niet zozeer naar een historicus.
"Als we moeten kiezen tussen een inhoudelijke figuur en een manager, gaan we voor een manager, omdat de Kazerne Dossin het op dit moment financieel niet makkelijk heeft", zegt Diane Verstraeten, de voorzitster van het dagelijks bestuur. "Dat wil uiteraard niet zeggen dat het inhoudelijke luik niet belangrijk is. Of dat we een zwakke figuur willen aanstellen. Integendeel. We zoeken een sterke figuur die Kazerne Dossin weer op de rails zet."
Volgens de wetenschappers lijkt het erop dat de nieuwe directeur niet veel meer moet zijn dan een boekhouder. Terwijl het museum volgens hen net nood heeft aan iemand met de juiste academische achtergrond, die de thema's van geschiedenis en mensenrechten kan verenigen. "Zelfs als het financieel moeilijk is, moet je iemand hebben met een visie", zegt Holocaust-onderzoeker Didier Pollefeyt (KU Leuven). "Dan zullen de centen wel volgen."