Jonge weduwe Evi Vanheel: ‘Na de dood van mijn man kwamen de aanmaningen’

“Radeloos en ontgoocheld. Zo voel ik mij na het berekenen van mijn inkomsten nu mijn situatie gewijzigd is na het overlijden van mijn man.” De open brief van Miet Dapper (42) werd de voorbije dagen massaal gedeeld op Facebook. De jonge moeder verloor vorig jaar haar man en stelt nu vast dat het de komende jaren moeilijk zal worden om het hoofd financieel boven water te houden. 

Kregen nabestaanden vroeger nog levenslang een overlevingspensioen, dan is dat nu een overgangsuitkering van maximaal twee jaar. Ook het wezengeld gaat door de recente hervormingen naar beneden. “114 euro per maand minder”, schrijft Dapper. “Voor mij is dat een wereld van verschil. (...) Zoals het nu is, worden we in de armoede geduwd.”

Dapper zelf ziet een interview momenteel niet zitten, maar haar verhaal is voor een heleboel mensen herkenbaar. Voor Evi Vanheel (38) bijvoorbeeld, die negen jaar geleden haar man verloor. “Helemaal onverwacht stond de politie voor de deur. ‘Sorry mevrouw, we hebben slecht nieuws voor u.’ Hij was verongelukt. Op dat moment waren we acht jaar samen, getrouwd en hadden we twee kinderen: Ruben (4) en Yana (1).”

Van het een op het andere moment moest ze allerlei beslissingen nemen waar ze nooit eerder bij had stilgestaan. “Begraven of cremeren? Een koffietafel of niet? Hoe moet ik dit aan mijn kinderen vertellen? Je wordt gebombardeerd met vragen, terwijl er eigenlijk geen ruimte is om daarover na te denken.”

Geblokkeerde rekeningen

Evenmin had ze er rekening mee gehouden dat de dood van haar man ook heel wat financiële implicaties zou hebben. “Na zijn dood werden de rekeningen geblokkeerd. De banken voorzien een paar duizend euro voor dringende betalingen, zoals de begrafenis of de rekeningen van het ziekenhuis, maar daarna kun je niet meer aan het geld. Je hebt een attest nodig van de notaris om toegang te krijgen tot die rekeningen. En als er minderjarige kinderen zijn, dan moet er toestemming zijn van de vrederechter. Dat kan enkele weken duren.”

In de tussentijd blijven de rekeningen wel komen: gas, water, elektriciteit... “Veel van die zaken betaalden wij per domiciliëring, maar dat lukte nu plots niet meer. Dus kreeg ik aanmaningen in de bus. Toen heb ik gemerkt dat de ene bank al wat klantvriendelijker is dan de andere. ‘Een overzicht van de geweigerde betalingen? Nee mevrouw, dat geven wij niet.’ Bovendien heb je op zo’n moment helemaal geen zin en fut om je met zulke zaken bezig te houden. Je hebt verdriet en je probeert je gezin rechtop te houden. Die administratieve en financiële rompslomp is er dan echt te veel aan.”

Barricades

Vanheel valt nog onder het zogenaamde ‘oude systeem’. Zij krijgt maandelijks een overlevingspensioen en het wezengeld dat ze voor haar kinderen kreeg, was merkelijk hoger dan de som waar Miet Dapper het mee moet stellen. “Het overlevingspensioen is gebaseerd op het loon van diegene die overleden is”, zegt Vanheel. “Het nadeel van het oude systeem is dat je als nabestaande niet veel mag bijverdienen. Het wezengeld voor mijn kinderen is weggevallen sinds ik een nieuwe partner heb. De hervormingen lossen dat deels op, maar zorgen er ook voor dat weduwen en weduwnaars het finaal met een pak minder moet stellen.”

Bovendien kunnen nabestaanden pas na hun eigen pensioen aanspraak maken op het pensioen dat hun overleden partner heeft opgebouwd. “Terwijl ze natuurlijk nú grote kosten hebben, niet na hun 67ste”, zegt Vanheel. Zij is ook de oprichter van de vzw Odos (Ouders die opnieuw starten) en hoort almaar vaker over grote geldzorgen. “Hobby’s die stopgezet worden, vakanties die moeten wijken... Het gaat soms ver. Er moet bespaard worden en kijk, ze viseren een groep die toch niet de fut heeft om te reageren. Door het verdriet zijn we murw geslagen. Iemand als Miet bijvoorbeeld, is nog volop bezig om te overleven. Zij heeft niet de energie om ook nog eens op de barricades te staan.”

In de steek gelaten

De hervorming van het overlevingspensioen dateert van 2015 en moest er vooral voor zorgen dat nabestaanden minder snel uit de arbeidsmarkt vallen. Zo bleek dat zeven op de tien vrouwen minder gaan werken of gewoon stoppen eens ze een overlevingspensioen krijgen. “Hierdoor kwamen heel wat weduwen op latere leeftijd in de armoede terecht”, benadrukt het kabinet van federaal minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR). 

Daarnaast is sinds vorig jaar de kinderbijslagregeling vervangen door het Groeipakket. Hoewel de Vlaamse regering beloofde dat geen enkel gezin met kinderen geboren vóór 2019 minder zou krijgen, bleek dit niet het geval voor kinderen die na 1 januari 2019 een ouder verloren. “Het klopt dat het standaardbedrag lager ligt dan vroeger, maar dat komt doordat de logica van het kostwinnersmodel is verlaten’”, zegt Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). “ Die logica was niet meer afgestemd op de realiteit van tweeverdieners en nieuw samengestelde gezinnen.” 

Want het nieuwe bedrag mag dan lager zijn, het blijft wel behouden als de overlevende ouder een nieuwe partner vindt. Bovendien zijn er ruimere sociale toelagen voor gezinnen die moeilijk rondkomen. “Maar die logica schiet bij veel weduwen en weduwnaars in het verkeerde keelgat”, zegt Vanheel. “Alsof een nieuwe partner zomaar alles oplost. Alsof dat allemaal zo gemakkelijk gaat. Eerlijk? Wij voelen ons door de politiek in de steek gelaten.”