Hoe raak je besmet en hoe kan je jezelf beschermen? De belangrijkste vragen over coronavirus beantwoord

Er wordt aangenomen dat het virus overgedragen wordt via kleine druppeltjes die de lucht in gelanceerd worden als een besmet persoon hoest of niest. Die druppels kunnen tot één meter ver vliegen. Zo kunnen ze op een andere persoon terechtkomen en deze besmetten. Maar ze kunnen ook op een oppervlak vallen; als iemand hier dan mee in contact komt en vervolgens zijn of haar gezicht aanraakt, dan kan die persoon ook het virus oplopen. 

Amerikaanse onderzoekers van het Nationaal Instituut voor de Gezondheid keken naar hoelang het coronavirus besmettelijk kon blijven op verschillende materialen. Het virus verdwijnt het snelste op koperen oppervlakken en in de lucht. Slechts enkele uren waren voldoende. Belangrijk: dit betekent niet dat het virus ook effectief enkele uren aanwezig is in de lucht. In het experiment hielden de onderzoekers de virusdeeltjes namelijk met opzet in de lucht. 

Op karton kan het virus ongeveer een dag overleven. Maar op plastic en roestvrij staal kan het tot wel drie dagen overleven. Oppassen geblazen dus bij ziekenhuisinstrumenten, palen in de bus of tram of je plastic smartphonehoesje. 

Deze nieuwe resultaten stroken met een literatuurstudie van eerder dit jaar waarin de conclusies van alle studies over de overleving van coronavirussen op objecten werden vergeleken. Daaruit bleek dat dit soort virussen tot enkele dagen op oppervlakten gemaakt van glas, hout, papier, metaal of plastiek kunnen overleven. Uit eerder onderzoek bleek ook al dat de temperatuur en luchtvochtigheid een invloed hebben over de overlevingskansen van een coronavirus. Hoe lager de temperatuur en luchtvochtigheid, hoe beter de overlevingskans van het virus.

Er is echter wel nog verder onderzoek nodig om te kijken of het virus zich ook effectief via al deze oppervlakten verspreidt en het is belangrijk om te vermelden dat de meeste wetenschappelijke studies zo snel mogelijk online gezet worden, en daardoor niet altijd beoordeeld zijn door andere wetenschappers. Het blijft van uiterst belang om je handen en oppervlakten regelmatig te wassen of te ontsmetten. Dit kan het aantal virusdeeltjes drastisch doen dalen.

“Dat hangt af van de symptomen”, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “De incubatietijd, wanneer je nog geen symptomen hebt, duurt gemiddeld ongeveer 5,2 dagen. Dat kan wat korter zijn, of wat langer. Je kan dus bijna een week rondlopen met het virus zonder het zelf te beseffen. Je gaat dan niet hoesten of niezen, waardoor het virus in de keel blijft zitten.”

Eind februari maakte de WHO een evaluatie op basis van de toen 56.000 bevestigde gevallen van besmetting. De meeste personen ontwikkelen ongeveer 5 à 6 dagen na de infectie milde symptomen. Het gaat om ongeveer 80 procent. In de meeste gevallen wordt koorts gemaakt: bij 88 op de 100 personen gaat de lichaamstemperatuur de hoogte in. Daarnaast hebben ongeveer 68 op de 100 patiënten last van een droge hoest, zijn 38 op de 100 vermoeid en moeten 33 op de 100 dikke slijmen ophoesten.

Milde symptomen die minder voorkomen zijn spier- en keelpijn, hoofdpijn en rillingen. Tussen de 10 en 15 op de 100 besmette personen hebben daar last van. Misselijkheid, een verstopte neus en diarree komen in een kleine 4 à 5 op de 100 patiënten voor. Heb je een lopende neus? Dan is het waarschijnlijk een gewone verkoudheid.

Bij een kleine 14 procent van de patiënten ontwikkelen zich ernstigere symptomen, zoals kortademigheid (in maar liefst 18 op de 100 besmette personen), een versnelde ademhaling, dalende zuurstoflevels in het bloed, en de aanwezigheid van slijm, bloed of eiwitten in de longen. De overige 6 procent van de patiënten verkeren in kritieke toestand. Hun ademhaling stopt, zij ontwikkelen een septische shock, hun organen falen,... 

Het aantal personen zonder symptomen is moeilijk in te schatten, maar de WHO vermoedt dat dit maar zelden voorkomt.

“Het is een nieuw virus, waartegen niemand antilichamen heeft, dus iedereen zou het in theorie kunnen krijgen. Maar op termijn ga je zien dat er toch mensen zijn die antilichamen ontwikkelen en een heel aantal mensen zullen de ziekte krijgen zonder enige symptomen”, aldus Marc Van Ranst in VTM Nieuws. 

“Het virus treft vooral ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. De groep die bij een gewone wintergriep het hardst getroffen wordt, loopt ook nu weer het grootste risico”, zegt Van Ranst. “Het gaat meestal om ouderen die al onderliggende aandoeningen hebben.” 

Wie antistoffen tegen het virus ontwikkelt, is voor een paar jaar beschermd, maar niet voor altijd, licht hij toe. “Dat weten we door eerdere coronavirussen.”

De overgrote meerderheid van de patiënten geneest spontaan. Hun lichaam maakt antistoffen aan die het virus geleidelijk aan uit het lichaam drijven. Hoe snel je geneest, hangt af van de klachten. Wie weinig symptomen of milde klachten heeft, geneest sneller; meestal na een paar dagen. Patiënten die er erger aan toe zijn en in het ziekenhuis zijn opgenomen, hebben meer tijd nodig om te herstellen. Zij kunnen soms weken ziek zijn.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat de kans dat een besmette persoon ernstig ziek wordt op ongeveer 20 procent, en de kans op overlijden op 2 procent. De griep is minder dodelijk, met een sterftecijfer van 0,1 procent van de patiënten. In principe moet het afweersysteem van gezonde mensen het virus aankunnen.

Je neemt best dezelfde voorzorgen in acht om ook een griepinfectie te voorkomen: een goede hygiëne - zoals handen wassen, meer dan anders, en zeker na het werk of gebruik van het openbaar vervoer. Handen wassen doe je met zeep en water, niezen doe je best in je elleboog, raadt de WHO aan. Hou een afstand van minstens één meter tussen jezelf en anderen en vermijd fysiek contact wanneer je elkaar begroet: dus geen hand schudden, kus geven of omhelzing. Een ander advies is zo min mogelijk ogen, neus en mond aan te raken. Daarnaast roept de WHO ook bedrijven op om maatregelen te nemen.

“Vermijd zeker ook contact met zieke mensen die besmet zijn of bij wie dat vermoeden bestaat”, klinkt het, “maar dat is natuurlijk een logische maatregel”. Het bezoeken van familieleden in het ziekenhuis vermijd je dus best en het contact tussen grootouders en hun jonge kleinkinderen wordt momenteel best zoveel mogelijk beperkt.

Wie wil blijven sporten, neemt ook best enkele voorzorgsmaatregelen.

Lees ook: Is het zinvol om een handgel te gebruiken tegen het coronavirus? (+)

“De epidemische curve die het coronavirus volgt, is vergelijkbaar met die van het SARS-virus in 2003: één van pieken en dalen”, zegt viroloog Van Ranst. “Toen was er eind maart, na twee maanden van gezapige stijgingen, plots ook weer een uitschieter. In vergelijking met het SARS-virus is er nu wel een grotere groep mensen die mild ziek zijn, waardoor het coronavirus nu breder verspreid is.” De kans is groot dat het virus in de zomer minder of niet meer zal voorkomen, maar zeker is dat lang niet. “Ik vrees dat we tegen dan al ingehaald zijn door de feiten”, zegt Van Ranst nog. “Het zou dus kunnen dat er tegen dan al zoveel besmettingen zijn dat het niet meer uitmaakt of het warmer wordt of niet (normaal verspreidt het coronavirus zich sneller als het kouder is, red.) Of - omgekeerd - dat het aantal besmettingen al zo fel gedaald is, dat het ook niet meer uitmaakt.” Ook de WHO waarschuwt voor ‘valse hoop’ dat het virus tegen de zomer zou verdwijnen.

Covid-19 is een virus en daar zijn geen geneesmiddelen voor. Een virus zoals HIV wordt behandeld met virusremmers of antivirale middelen. Specifiek voor het nieuwe coronavirus bestaat zo’n medicatie vandaag niet, al wordt er wel naarstig aan gewerkt.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zal het 18 maanden duren voor er een vaccin op de markt is. Dat lijkt lang, maar is het niet. Normaal gezien duurt het voorzien van een vaccin tien jaar. Dat komt omdat een vaccin niet alleen gemaakt moet worden, maar ook nog eens getest moet worden op dieren én mensen. Pas daarna kan aan de autoriteiten, zoals het European Medicines Agency, gevraagd worden het vaccin goed te keuren.

Lees ook:

Alles over reizen in coronatijden: boeken of niet? Welke rechten heb je bij annulatie? Wat is impact op reissector? (+)

Hoelang zitten we nog met dit virus? “Piek van epidemie kan je gewoon niet voorspellen” (+)

Wat als je tijdens vakantie in quarantaine moet? Geldexpert over gevolgen van coronavirus voor jouw portemonnee (+)

U voelt zich ziek. Wanneer, hoe en waar testen op coronavirus? (+)

Rush op mondmaskers in België, maar heeft dat wel zin? (+)

Beleggen in tijden van coronavirus: wat u nu (niet) moet doen

Nog meer vragen over het coronavirus? Lees ons dossier om meer te weten te komen.