LEES OOK. Grof geschut om het virus te verslaan: lessen geschorst, horeca dicht

LEES OOK. Premie van 4.000 euro voor cafés en alle andere maatregelen van de Vlaamse regering

Wat is het coronavirus eigenlijk?

Coronavirussen vormen een grote familie virussen waartoe ook de verkoudheidsvirussen behoren. Virussen ondergaan voortdurend genetische veranderingen, waardoor de symptomen soms mild en soms ernstig kunnen zijn, legt de onafhankelijke website Gezondheid en Wetenschap uit. De meeste coronavirussen infecteren dieren, zoals vleermuizen, katten en vogels. Het huidige coronavirus, SARS-CoV-2, is waarschijnlijk afkomstig van vleermuizen, maar het onderging wijzigingen waardoor het nu ook mensen kan ziek maken. De aandoening bij de mens heet Covid-19 (afkomstig van CoronaVirus Disease 2019).

Het virus komt via de luchtwegen binnen en daarom wordt er zo gehamerd op een goede handhygiëne. “Als je in je hand niest of hoest, blijven er druppeltjes achter. Geef je iemand dan een hand, dan geef je die druppeltjes door. En als die persoon zijn mond of neus aanraakt, komen zo die druppeltjes binnen”, zegt Julie Catteeuw, longarts in het AZ Jan Palfijn in Gent.

Daar kunnen de druppeltjes zich verder verspreiden in de luchtwegen. “Dat kan in de neus, sinussen, maar ook bijvoorbeeld de grotere luchtwegen zoals de longen. Je slijmvliezen, die overal in de luchtwegen te vinden zijn, komen als eerste in contact met die lichaamsvreemde deeltjes en gaan de strijd ermee aan. De cellen van het slijmvlies geven afweerstoffen vrij die op hun beurt reacties in het lichaam veroorzaken”, zegt Catteeuw.

Die reacties kunnen erg uiteenlopend zijn en variëren van persoon tot persoon. Bij de ene gaat dat om hoesten en koorts, bij een andere is dat een verstopte neus. Welke symptomen je krijgt, hangt af van je immuunsysteem. “Het is wel belangrijk om te benadrukken dat die reacties dezelfde zijn als bij de gewone seizoensgriep of een verkoudheid.”

Wat zijn de symptomen van het coronavirus?

“In tachtig procent van de besmette coronagevallen zijn de typische symptomen koorts en hoesten. Maar daar kunnen ook andere klachten zoals keelpijn, spierpijn en hoofdpijn bijkomen. Eigenlijk verschilt het niet veel van griep”, zegt viroloog Steven Van Gucht van Sciensano. Af en toe is er ook sprake van mildere symptomen zoals een verkoudheid. En in ernstige gevallen kan er een bemoeilijkte ademhaling zijn.

Naast de symptomen is de reisgeschiedenis ook een belangrijk element. “Wie terugkeert uit een besmet gebied en binnen de twee weken symptomen ontwikkelt, moet contact opnemen met de dokter. Maar meestal zien we die symptomen zelfs al binnen de week.”

Maar je kan het virus nu ook in ons land oplopen. “Heb je symptomen en ben je in contact gekomen met iemand die in een besmet gebied is geweest, dan heb je ook kans op een besmetting.”

Hoe kun je besmet raken en hoe bescherm je jezelf?

Het virus wordt via minuscule druppeltjes overgedragen, bijvoorbeeld bij het hoesten of niezen. Afstand houden van een patiënt (1,5 meter), biedt dus bescherming. “We noemen dat sociale afstandsmaatregelen, die ook gelden tijdens een klassieke griepepidemie”, zegt Van Ranst. “Als er iemand ziek is, hou dan afstand. Het virus verspreidt zich doordat een besmette of zieke persoon minuscule druppeltjes uitstoot door te praten of te niezen. Als die druppels dan in contact komen met bijvoorbeeld je mond of neus dan bestaat de kans dat je zelf besmet wordt.” Iemand een hand geven of zelfs kussen hoort daar ook bij.

Verder moeten we er met z”n allen een goede hoest- en niesetiquette op nahouden: hoest of nies in de elleboog of in de mouw – niet in de hand (waarmee u vervolgens andere personen en/of voorwerpen aanraakt). Maar nog steeds dé meest efficiënte maatregel: was regelmatig de handen. “Het houdt niet alleen ziektekiemen weg, het vertraagt ook de verspreiding van bacteriën en virussen”, zegt viroloog Steven Van Gucht. “En dus ook de verspreiding van het coronavirus.” Was de handen gedurende twintig seconden met vloeibare zeep en dat liefst voor het bereiden van eten, na elk toiletbezoek en als je gebruikmaakte van het openbaar vervoer. “En als je thuiskomt na het werk, want ook daar raak je van alles aan.”

Met veel mensen gaan samenhokken in kleine ruimtes in streken waar het coronavirus heerst, is geen goed idee. “Dat vergroot uiteraard de kans op besmettingen”, zegt Van Ranst. “Het is niet omdat de personen in die ruimte geen zichtbare symptomen hebben, dat ze het virus niet kunnen dragen en zelfs verspreiden.”

Ben je ziek? Blijf dan thuis. “Het heeft geen zin om ziek te gaan werken”, zegt Van Ranst. “De kans dat je collega’s besmet, is bijzonder groot. Het spreekt voor zich dat het virus zich op de werkvloer vlug kan verspreiden.” En dat geldt ook voor de wachtzaal van je huisarts of het ziekenhuis. “Wie recent in China geweest is en zich ziek voelt, neemt telefonisch contact op met zijn of haar huisarts”, zegt het ministerie van Volksgezondheid. “Ga niet in de wachtzaal zitten of naar de spoeddienst van een ziekenhuis, want daar kan je anderen besmetten. Leg de dokter zo goed mogelijk uit wat je voelt en vergeet niet je recente reizen te vermelden.”

Werkt desinfecterende handgel nu wel of niet?

De hamvraag sinds het virus is uitgebroken: werkt handgel? En welke handgel? Er zijn al verschillende antwoorden op gekomen, maar eigenlijk is die vraag redelijk irrelevant. De handen wassen met (liefst vloeibare) zeep blijft het effectiefst.

Als u dan toch desinfecterende handgel kiest, moet die zeker een hoog genoeg alcoholpercentage hebben. Dat moet tussen de 70 en 80 graden liggen.

Kan ik besmet raken van bepaald voedsel?

Moonens: “Tot dusver zijn er geen aanwijzingen dat eten een rol speelt bij de verspreiding van het virus.” Vermijd voor de zekerheid wel om maaltijden voor anderen klaar te maken als je ziek bent.

Zijn geïnfecteerde personen zonder symptomen wel of niet besmettelijk?

Het is inmiddels bewezen dat ook mensen die (nog) geen symptomen vertonen, het virus kunnen doorgeven. Goossens: “De grote vraag is: hoe belangrijk is die besmettingsweg bij de verspreiding? De kans bestaat dat het principieel mogelijk is, maar niet vaak gebeurt.”

Hoe gevaarlijk is het virus?

Dat verschilt van persoon tot persoon. Op basis van bijna 45.000 patiënten die besmet zijn geweest met het nieuwe coronavirus (‘sars-CoV-2’), heeft het Chinese Center for Disease Control de volgende analyse gepubliceerd: de overgrote meerderheid – 81 procent – van de patiënten kent een ‘mild’ verloop van de ziekte.

Bij 14 procent van alle ­patiënten mondt covid-19 uit in een toestand met serieuze ademhalingsproblemen en benauwdheid. Vijf procent van de patiënten wordt ‘kritiek’. Van die patiënten overlijdt de helft.

LEES OOK. Hoe besmettelijk is corona ten opzichte van SARS, Ebola, Mexicaanse griep?

Het risico op een ernstig verloop is niet gelijk verdeeld. Bij kinderen van negen jaar of jonger waren er in China tot midden februari geen sterfgevallen; over het algemeen zijn er weinig jonge patiëntjes. Kinderen lijken op de een of andere manier beschermd tegen de ziekte.

Ouderen daarentegen hebben een bovengemiddeld groot risico om te overlijden aan ­covid-19. Bij de zeventigers is dat risico acht procent. Bij de tachtigers 15 procent. Bestaande chronische aandoeningen – cardiovasculaire ziektes, diabetes, hoge bloeddruk, kanker – verhogen (in welke leeftijdsgroep dan ook) het risico om aan covid-19 te bezwijken.

Al die statistieken nemen niet weg dat ook een dertiger of veertiger zonder een achter­liggende aandoening brute pech kan hebben.

Hoe voelt het om het coronavirus te hebben?

Een meerderheid van geregistreerde coronapatiënten is na één week hersteld, weet viroloog bij het wetenschappelijk coronacomité Steven Van Gucht. Bij die meerderheid zijn koorts en hoesten typische symptomen. Spierpijn, hoofdpijn en keelpijn kunnen daar ook bijkomen. Maar in 80 procent van de gevallen blijven de symptomen mild.

In ernstige gevallen verslechtert de toestand na ongeveer een week, en treden ademhalingsmoeilijkheden op, een verschil met de gewone seizoensgriep. Sowieso nestelt het coronavirus zich in de luchtwegen. “Mensen die enkel last hebben van diarree moeten zich om het coronavirus geen zorgen maken”, aldus Van Gucht. Zo’n vijftien procent van de besmette patiënten belanden met hun klachten in het ziekenhuis, zo’n vijf procent moet op de afdeling intensieve zorgen behandeld worden.

En dan zijn er nog de patiënten die nauwelijks last hebben. “Sommigen hebben zo weinig koorts dat het niet voelbaar is”, verduidelijkt Van Gucht. “Het kan zelfs dat iemand tot sport in staat is terwijl hij geïnfecteerd is. In zo’n geval zit wellicht maar een spoortje van het virus in de longen, en moeten de ‘legertroepen’ van het immuunsysteem niet massaal uitrukken. Maar ook in zulke gevallen moeten we denken aan de zwakkeren die mogelijk wel besmet kunnen worden, en is afzondering aangewezen.”

LEES OOK. Ademnood en plotse pijn aan de borst: hoe voelt het eigenlijk als je het coronavirus hebt?

Blijven covid-19-patiënten na hun genezing besmettelijk?

Patiënten die zijn genezen van de longziekte covid-19 kunnen het virus nog om zich heen blijven verspreiden. Daarvoor hebben Chinese artsen gewaarschuwd na de analyse van het ziekteververloop bij 191 Chinese patiënten die in het begin van de uitbraak werden opgenomen in het ziekenhuis.

Gemeten vanaf het begin van de ziekte kan hun besmettelijkheid tot ruim vijf weken aanhouden. Gemiddeld bleven de personen die genazen twintig dagen lang virusdeeltjes verspreiden, maar de spreiding was groot: 8 tot 37 dagen.

De onderzoekers zelf wijzen erop dat hun studie tekortkomingen heeft. Zo is ze gebaseerd op een beperkt aantal patiënten die bovendien zwaar ziek waren. Daardoor is niet bewezen dat de aanhoudende besmettelijkheid ook voor minder zieke mensen met een sars-CoV-2-infectie geldt.

En toch is de studie belangrijk, want het huidige quarantaineadvies voor mensen die thuis uitzieken, is ‘slechts’ twee weken isolatie. Of de aanbevolen thuisquarantaine gezien de recente Chinese bevindingen moet worden verlengd, moet zeker worden bekeken, zegt Erika Vlieghe, diensthoofd -infectieziekten en tropische geneeskunde aan het UZ Antwerpen. “In alle eerlijkheid: we weten het niet. Moeten we voortaan elke zieke zonder onderscheid verlengd huisarrest geven? Dat heeft ook zo zijn nadelen.”

Hoe sterft iemand aan het coronavirus?

Vooral door ademtekort. Infectie met het sars-CoV-2-virus kan immers een dubbele longontsteking veroorzaken. Als de luchtweginfectie erg diep in de longen doordringt, doet ze de longblaasjes zwellen en vollopen met ontstekingsvloeistof. Zo kunnen de longblaasjes niet langer zuurstof afgeven aan het bloed en koolstofdioxide eruit filteren. Dat leidt tot zuurstof­tekort in weefsels en organen. Het hart moet dan harder pompen om het zuurstofarme bloed rond te stuwen en de organen alsnog van voldoende zuurstof te voorzien. Dat houdt het niet oneindig lang vol, waardoor hartschade of hartstilstand op de loer ligt.

Daarnaast kan een zware ­virale longontsteking ook bloedvergiftiging uitlokken, wanneer ziektekiemen en afvalstoffen vanuit de longblaasjes naar het bloed weglekken. Zo’n bloedvergiftiging kan uitmonden in een fatale septische schok, waarbij de bloeddruk wegvalt en de bloedsomloop stilvalt. Ook kan het immuunsysteem bij zijn pogingen om het virus uit te schakelen, de situatie onbedoeld erger maken. Door in overdrive te gaan en een golf van afweerstoffen op de longblaasjes af te sturen, kan het de ontsteking juist aanblazen.