Dit was de week van viroloog Marc Van Ranst: ‘Een quarantaine kondig je beter meteen af’
Hij noemt zichzelf al lachend een BV – een Bekende Viroloog. Van het lab tot de televisiestudio’s: dokter Marc Van Ranst voert een verbeten strijd met het coronavirus. Dit is zijn weekboek.
Zondag: Italië gaat in lockdown tegen het coronavirus. In België zijn er 200 besmettingen.
“Een collega heeft mijn wachtdienst in het ziekenhuis in Diest overgenomen. De strijd tegen het coronavirus gaat voor. Ook het diner bij mijn ouders moet wachten, hoe lekker een zondags gebraad met kroketten ook is. Het is nu essentieel om mensen te informeren. Er bestaat nog geen vaccin tegen het coronavirus, dus moeten we de bevolking sensibiliseren. Ik hol van interview naar interview: De zevende dag, daarna Radio 1, het VRT-middagjournaal, opnieuw Radio 1 en het avondnieuws op VTM. Ik passeer over de middag even op mijn bureau in Gasthuisberg, om een beetje te werken.
“Ik zeg al twee weken ‘ja’ op elke aanvraag – als iemand me belt, neem ik op, maakt niet uit wie het is. Sinds de krokusvakantie probeer ik alomtegenwoordig te zijn. Ik weet dat de media dan niet veel nieuws hebben. Dit is het beste moment om de bevolking aan te manen om voorzorgsmaatregelen te nemen. ‘Was je handen’, ‘Houd afstand’, ‘Hoest in je elleboog’. Eerder zou ik zijn uitgelachen: ‘Waar komt die rare dokter mee aanzetten?!’ maar nu het coronavirus Italië in de tang heeft, is het gedaan met de ver-van-ons-bedshow. Iedereen moet beseffen dat het virus op weg is naar ons land. We leven hier echt niet in een Asterix-dorp dat afgesloten is van de boze buitenwereld. Ook bij ons zal het coronavirus om zich heen grijpen. Het is slechts een kwestie van tijd. En ja, ook bij ons zullen er doden vallen.
“Hoeveel, dat kan ik niet voorspellen. Er zijn bestcase- en worstcasescenario’s. Het is nu zaak om te handelen, zonder paniek te veroorzaken. Anders beland je in een vicieuze cirkel: paniek onder de bevolking creëert paniek onder politici en zij creëren dan nog meer paniek onder de bevolking. In Italië pakken ze het helemaal verkeerd aan. Je kan niet sussen, sussen, sussen en dan plotseling harde maatregelen uitvaardigen. Mensen begrijpen dat niet. Bovendien heeft Italië zijn lockdown op voorhand aangekondigd. Dat doe je niet, want zo gaan mensen gekke dingen doen en proberen ze op de eerste trein te springen. Een quarantaine kondig je meteen af, zoals Erik Van Looy: ’t is gebeurd.”
Maandag: De beurzen storten in. In België stijgt het aantal besmettingen. Het totaal bedraagt 239.
“Ik bereid me voor op wat komt, samen met mijn team in Gasthuisberg. In mijn bureau hangt een grote kaart die dagelijks geüpdatet wordt. We zien de coronabesmettingen wereldwijd oplopen sinds januari. Sindsdien zijn we maar met een ding bezig: het virus. Op mijn appartement staat de kerstboom nog.
“Ik val nu terug op mijn ervaring. Doorheen mijn loopbaan als professor virologie heb ik erg belangrijke lessen geleerd. Ik besef dat het nog maanden zal duren voordat alles terug bij het oude zal zijn. Het coronavirus is geen eendagsvlieg. Ik weet dat we als virologen nauw moeten samenwerken. Sinds 2003, bij de uitbraak van het SARS-virus in China, hebben we lijsten klaarliggen met specialisten die we kunnen bellen in noodsituaties. Op die manier moet je niet snel snel telefoonnummers zoeken.
“Ik weet ook dat ons huidig pandemieteam niet het team is waarmee we straks zullen eindigen. Het is vreemd, maar de ‘superstars’ van het begin, medewerkers die alles geven, die worden ziek na een aantal weken. Ze zijn moe of krijgen een depressie. In 2009, bij de uitbraak van de Mexicaanse griep, heb ik gezien dat de ‘grijze muizen’ vaak dieseltjes zijn waar je een hele pandemie op kan tellen. Soms verandert zelfs hun karakter. Alsof ze opeens beseffen: ik houd de boel hier mee recht.”
Dinsdag: De Veiligheidsraad zit samen en adviseert om grote indoor-evenementen af te gelasten.
“Ik heb tot 2 uur ’s nachts gewerkt aan een nota voor de Veiligheidsraad. Ik heb mijn uiterste best gedaan om een medische analyse te vertalen naar de politieke realiteit, in een vraag-en-antwoordvorm. Ik weet dat die vorm veilig aanvoelt voor politici. Hun zorg is: kan ik straks vragen zinnig beantwoorden? Voor mij is het een geruststelling dat Maggie De Block minister van Volksgezondheid is. Als huisarts weet ze wat ze doet. Misschien zou een jurist even goed presteren, maar ik neem de gok toch liever niet.
“Het besluit van de Veiligheidsraad is niet perfect, de virologen zoals ik zouden alle evenementen hebben afgelast, maar het is een begin. Ik zie het als een test: hoe ver gaan de politiek en bevolking hierin mee? Als je schaakt dan denk je ook aan je volgende zetten. Anders ben je aan het improviseren.
“De tijd vliegt steeds sneller voorbij. Steeds meer mensen vragen me: hoe houd je dit vol? Ik denk dan: jongens, we zijn maar net begonnen. Het moeilijkste komt nog. De volgende maanden moet ik alvast niet naar de fitness, ik ben al vijf kilo afgevallen dankzij mijn ‘dieet’ van belegde broodjes. Gelukkig staat er als ik thuiskom altijd iets klaar om op te warmen. Ik probeer het niet te laat te maken, zodat ik elke nacht een viertal uur kan slapen. Overdag profiteer ik van ieder rustmoment om mijn ogen te sluiten. Elke vijf minuutjes slaap zijn welkom, al is het op de achterbank van een auto. Normaal verplaats ik me altijd met de trein, maar rector Luc Sels heeft me een van zijn auto’s met chauffeur uitgeleend.
“Mijn sociaal leven moet tijdens crisismomenten wijken voor mijn job. Dat weten mijn familie en vrienden. Het is niet dat ik uitkijk naar de uitbraak van virussen, er sterven mensen, maar dit zijn wel zowat de wereldkampioenschappen Virologie. Mijn zoon Milo (10) kan trouwens uitleggen hoe het coronavirus werkt en zich verspreidt. Hij heeft er een spreekbeurt over gehouden en wil graag huisarts worden.”
Woensdag: Volksgezondheid rapporteert een eerste overlijden door het coronavirus. Een man van 90.
“De eerste dode: het moest ervan komen. Spijtig nieuws. Tegelijk komt de man uit de risicogroep van ouderen. In die zin vormt het een ‘coherent’ vertrekpunt. Stel dat de eerste dode een man van 30 was, dan kreeg je een ander verhaal. Nu valt niemand uit de lucht en zal het overlijden niet in blokletters op de voorpagina’s staan. Al blijft de dood een zwart beest. Je kan rationeel zeggen: iemand van 90 is ouder geworden dan de levensverwachting. Maar als ik ooit 90 jaar word, dan wil ik ook 91 halen.
“Zoals elke arts heb ik een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Sommige collega’s vullen dat in door mensen te opereren. Ik probeer goed werk te verrichten in het laboratorium. Toen ik dertien was, had ik al een klein lab gebouwd in de kelder van mijn ouderlijk huis in Boom, met een microscoop en wat scheikundige stoffen. De apotheken van toen hadden vaak oude kolven en destilleerapparaten in de weg staan. In mijn vrije tijd ging ik overal vragen om iets gratis mee te krijgen. Nu zou dat niet meer kunnen, zeker niet met scheikundige stoffen, maar veertig jaar geleden hadden apothekers zoiets van: ‘Die zal daar wel geen al te grote stommiteiten mee uithalen zeker?’ Toen mijn eigen microscoop niet groot genoeg meer was, trok in naar het ziekenhuis in Boom. Daar was een bioloog die me binnen liet. Hij gaf me een sleutel van het laboratorium. Ik had veel chance dat die mens me ernstig nam.
“Het verontrust me wel dat de aanbevelingen van dinsdag niet goed worden opgevolgd. Ze lijken niet duidelijk genoeg. De trein zit even vol als anders – van telewerken komt maar weinig in huis. Concerten gaan door met 950 in plaats van 1.000 toeschouwers. Voetbalkantines blijven open. Dit is het gevolg van de politieke beslissing om met een limiet te werken. Als je een bepaald cijfer noemt, zuigt dat alle aandacht naar zich toe. De essentie van de boodschap – blijf in uw kot – gaat verloren.”
Donderdag: De veiligheidsraad zit opnieuw samen. Scholen, restaurants en cafés moeten tijdelijk dicht.
“Ik word ’s middags in Brussel verwacht voor een spoedvergadering bij de dienst Volksgezondheid. Alle specialisten vinden dat er extra maatregelen nodig zijn. Anders dreigt een piek in de besmettingen. Een piek die onze intensive care-afdelingen wellicht niet kunnen opvangen. Dan wordt het link, ook voor jonge mensen. We maken onze aanbevelingen ’s avonds over aan de ministers in de Veiligheidsraad. We vragen onder meer dat ze de cafés en restaurants sluiten. Scholen mogen voor ons open blijven, omdat kinderen vaak opgevangen worden door de grootouders, wat een besmettingsrisico is.
“’s Avonds probeer ik de persconferentie van de Veiligheidsraad te volgen via een oortje, vanop de set van Vandaag naast presentatrice Danira Boukhriss. Ik kan het besluit van de vergadering alleen maar toejuichen. De wetenschap is gehoord en gevolgd. Dat ook de lessen in de scholen opgeschort worden, begrijp ik vanuit politiek oogpunt. In Wallonië kijken veel mensen naar de Franse tv. Aangezien de scholen daar gesloten zijn, is het voor Franstalige politici moeilijk om niet hetzelfde te doen. Omdat er wel opvang blijft, daalt het besmettingsgevaar. Soms is een compromis à la belge niet zo slecht.
“Iets wat me opvalt: Europeanen mogen de VS niet meer in van Donald Trump. Duitsland heeft een verbod ingesteld op de uitvoer van medisch materiaal. Niet het fijnste moment voor Europa. Tegelijk heb ik deze week al meerdere berichten en telefoons gekregen van de Chinese ambassade in Brussel met de vraag: wat hebben jullie allemaal nodig? De Chinezen doen echt hun best om te helpen.”
Vrijdag: Er zijn 153 nieuwe besmettingen in ons land. Dat brengt het totaal op 556.
“De interviews volgen mekaar alweer in hoog tempo op. Iedereen wil weten of er nog maatregelen zullen bij komen tegen het virus. Voorlopig kan ik alleen zeggen: neen, dit is het wel zowat. Als iedereen een beetje nadenkt en de richtlijnen opvolgt, dan is er verder normaal niets meer nodig. Terwijl ik al dagen en weken iedereen probeer te waarschuwen, moet ik ze nu weer bedaren. Gelukkig komt het weekend eraan, dan gaat de – begrijpelijke – paniek wellicht liggen. De belegering van de supermarkten toont hoe een gezondheidscrisis snel het dierlijke in de mens opnieuw naar boven kan halen. Waar ik me wel dood aan erger, zijn de afsluitende ‘coronafeestjes’ die cafés nog organiseren. Dan heb je echt nul burgerzin.
“In de VRT-gebouwen – stilaan mijn tweede thuis – loop ik professor Johan Neyts tegen het lijf. Hij werkt aan het vaccin tegen het coronavirus. Ik probeer zijn vorderingen te volgen. De dierenproeven lopen goed, maar vooraleer je een vaccin hebt dat in miljoenen dosissen kan worden gemaakt, ben je in nog eens achttien maanden verder. Opnieuw: we staan maar aan het begin van de pandemie.”
