Regering-Wilmès maakt doorstart als minderheidsregering en krijgt van oppositiepartijen tijdelijke volmachten om coronacrisis aan te pakken

Het duurde uiteindelijk bijna 9 uur vooraleer het akkoord volledig rond was. Zes partijen verzamelden vanmiddag sinds 14 uur in de gebouwen van het parlement in Brussel om een oplossing uit te werken. Het ging in eerste instantie om N-VA, PS, MR, Open Vld, CD&V en sp.a. Later sloten ook Groen en Ecolo zich bij het overleg aan, net als cdH en DéFI. Die tien partijen zijn het nu eens geworden over een doorstart van de huidige ontslagnemende regering onder leiding van Sophie Wilmès.

De nieuwe regering Wilmès II, die vanaf morgen al wordt gevormd, zal uit dezelfde partijen bestaan als uit de huidige regering: MR, CD&V en Open Vld. Ook alle ministers blijven dezelfde. Wat wel verschillend is, is dat de regering aan de Kamer het vertrouwen zal vragen, en dan ook niet langer in lopende zaken zal zijn. De minderheidsregering zal gedoogsteun krijgen van de zeven andere partijen die vandaag deelnamen aan de onderhandelingen. Daardoor zal de regering over een ruime meerderheid van meer dan 100 zetels op 150 kunnen rekenen. De oppositiepartijen blijven allemaal in de oppositie en zullen dus ook geen ministers leveren. 

Koninklijk onderhandelaar en Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) bedankte op een persconferentie de partijen om “boven zichzelf uit te stijgen”. “Een herschikking van de huidige regering met nieuwe ministers was nu niet slim geweest. Het besef is gegroeid dat je niet per se in de regering moet zitten om verantwoordelijkheid op te nemen.”

“Het gaat om een regering van de huidige partijen, maar die zal het vertrouwen krijgen van een ruime meerderheid van de Kamer. Ze zal dat vertrouwen bekomen, er zijn tien partijen die bereid zijn de regering te steunen, op voorwaarde dat het een regering is met een beperkte looptijd, die zich beperkt tot de bestrijding van de coronacrisis.”

Dewael kondigde aan dat de nieuwe regering het parlement zal vragen om haar ‘bijzondere machten’ toe te kennen. Daardoor zal ze sneller maatregelen in de bestrijding van de coronacrisis kunnen nemen (zie verder). Dewael benadrukt dat die machten geen blanco cheque zijn en enkel van toepassing zullen zijn in de strijd tegen het coronavirus en de gevolgen van de crisis. De bijzondere machten zullen in eerste instantie drie maanden duren, en worden mogelijk nog eens verlengd met diezelfde periode.

“De regering zal volheid van bevoegdheid hebben op basis van een verklaring van de eerste minister in de Kamer”, aldus Dewael nog. “In essentie zal die verklaring zich beperken tot de strijd tegen het coronavirus. Het is een noodregering met een beperkt programma met een beperkte duurtijd.” Domeinen als mobiliteit en justitie maken bijvoorbeeld geen onderdeel uit van de opdracht van de nieuwe regering. “Er is geen volwaardig regeerakkoord uitgewerkt.” 

De vorming van een volwaardige regering zal pas later opnieuw opgenomen worden, wanneer de coronacrisis bedwongen is, al kunnen er in tussentijd eventueel al onderhandelingen over gevoerd worden.

Het scenario van een tijdelijke noodregering met daarin PS en N-VA werd vanmorgen afgeschoten door PS. “Het gaat niet om de vorming van een nieuwe regering” aldus partijvoorzitter Paul Magnette. “We zitten middenin een grote crisis. De enige prioriteit moet zijn om de coronacrisis aan te pakken en de mensen te verzorgen... We zeggen: ‘Laat ons geen tijd verliezen’. Er zijn een (federale) regering en deelstaatregeringen.” De PS wilde wel de huidige regering in lopende zaken steun aanbieden vanuit het parlement, om de nodige coronamaatregelen te nemen. Die is er dus ook gekomen.

Ook de MR was gewonnen voor die formule. “Het zou onverantwoord zijn om van generaal te veranderen tijdens de oorlog”, aldus voorzitter Georges-Louis Bouchez op RTL vanmorgen. Voor de Franstalige liberalen, maar ook voor de PS, kon er geen sprake van zijn op dit moment een regeringswissel door te voeren met de bijbehorende nieuwe ministerposten en kabinetswissels, en dus veel tijdverlies tot gevolg. Zo vindt men dat bijvoorbeeld Maggie De Block (Open Vld) absoluut op Volksgezondheid moet blijven, en van premier Wilmès geeft zelfs de PS aan dat ze de crisis momenteel goed aanpakt.

Intussen hadden ook de groenen laten weten dat ze de coronamaatregelen wilden steunen. Magnette had het over “40 zetels" van socialisten en groenen die hij aan de huidige regering wilde aanbieden. Ook andere partijen hadden vanavond naar verluidt oren naar het argument dat in volle crisis de huidige ploeg vervangen door een nieuwe, onbegonnen werk is.

Bij een zogenaamde volmachtenwet gaat het parlement akkoord om een deel van zijn bevoegdheden tijdelijk, voor de duur van een bepaalde crisis, af te staan. De regering moet voor elke beslissing dan niet langer telkens naar de Kamer komen om een meerderheid te vragen en kan sneller regeren met gewone koninklijke besluiten, die geen goedkeuring van het parlement nodig hebben. Volmachten kunnen in de Belgische wet slechts hoogst uitzonderlijk worden verleend aan de regering. Zo kreeg de toenmalige regering in 2009 ook een tijdlang volmachten om indien nodig snel te kunnen optreden tegen de Mexicaanse griep als die zou evolueren tot een wereldwijde pandemie, wat uiteindelijk niet gebeurde.

In de jaren 90 gebruikte toenmalig premier Jean-Luc Dehaene het systeem om België op tijd klaar te stomen voor de toetreding tot de euro. In tijdens de regeringen-Martens, die een economisch herstelbeleid moest voeren, werd er bij momenten met volmachten geregeerd.

Vanmiddag tweette N-VA-Kamerlid Theo Francken al een duidelijke hint over een mogelijk gebruik van de volmachtenwet. Samen met enkele bladzijden uit de memoires van Dehaene over ‘bijzondere machten’ - en over de communautaire ‘dialoog van gemeenschap tot gemeenschap’ van begin jaren 90 - postte hij de zin ‘Panta rhei’ ofwel ‘Alles beweegt’.