Hoe het idee van de paars-gele noodregering sneuvelde

Een noodregering komt er niet, wel krijgt de regering in lopende zaken de volmacht om de crisis in de gezondheidszorg die veroorzaakt wordt door het coronavirus, en de economische gevolgen van die crisis, aan te pakken. De ploeg van premier Sophie Wilmès (MR) zal de nodige maatregelen mogen treffen en kan daarvoor rekenen op de steun van alle democratische partijen in het parlement. Maar die oplossing had heel veel voeten in de aarde.

Draaien we de klok terug naar zondagmiddag, even na 14 uur. “Jullie liegen en handelen zonder enige code, eer of respect”, werpt een boze Bart De Wever de MR en PS rond die tijd voor de voeten. Een antwoord laat niet lang op zich wachten. Een al even geagiteerde Paul Magnette (PS) slaat terug: “Jamais avec la N-VA.”

En dat terwijl een – ook al geërgerde – Patrick Dewael (Open Vld) zonet de vergadering die hij samen met zijn collega-koninklijk opdrachthouder Sabine Laruelle (MR) houdt met de voorzitters van PS, N-VA, Open Vld, MR, sp.a en CD&V heeft geopend door “een beetje ernst” te eisen. De bedoeling van het duo was om tot het gaatje te vergaderen en niet buiten te komen vooraleer er een paars-gele noodregering in de steigers stond. Of dat er op zijn minst een akkoord was om die te willen vormen, zodat Dewael en Laruelle vandaag naar de koning kunnen gaan en hun opdracht kunnen doorgeven aan een formateur. Dat zou dan de eerste formateur worden, op bijna tien maanden na de verkiezingen.

De sterren stonden daarvoor ook goed. Terwijl de Nationale Veiligheidsraad donderdagavond vergaderde over de coronacrisis, kwamen N-VA en PS in het grootste geheim en en petit comité samen om hun eigen noodplan voor België vorm te geven. De twee partijen bereikten een principeakkoord: ondanks alle eerder uitgesproken veto’s waren beide bereid om het belang van het land boven dat van de partij te zetten. Beide uiteraard goed beseffend dat het tonen van verantwoordelijkheidszin in deze tijden van crisis ook het partijbelang een boost zou geven.

Vrijdag praatten PS en N-VA afzonderlijk met Dewael en Laruelle en was er intensief overleg tussen onder meer PS en MR. Ook andere partijen onderhielden bilaterale contacten. Die liepen donderdag door, tot de koninklijke opdrachthouders de zes paars-gele partijen zaterdagavond voor het eerst sinds de verkiezingen van 26 mei rond één tafel kregen. Tot halfdrie ’s nachts werd er vergaderd. De hoofdrolspelers ging uit elkaar zonder akkoord en met de belofte om zondagmiddag opnieuw samen te zitten en dan door te vergaderen tot de finish. 

De Wever premier

Waar het dan toch misliep voor die paars-gele noodregering? Wel, op verschillende punten, maar bovenal op publieke verklaringen van enkele hoofdrolspelers die olie op het vuur gooiden.

Dat begint zaterdag. N-VA heeft dan al een tijdje niets meer officieel gehoord van de PS en begint ongedurig te worden. In het middagjournaal van VTM verkondigt Bart De Wever dat er dringend een noodregering moet komen om de coronacrisis het hoofd te bieden. “We hebben geen luxe, we moeten dat nu doen.” In de loop van de namiddag lekken meer details over hoe N-VA die noodregering ziet: een ploeg die maximaal één jaar aan zet blijft, met parallelle gesprekken over een staatshervorming en met Bart De Wever als premier.

Ondertussen verwijt N-VA ook PS dat de noodregering op zich laat wachten. Dat komt, volgens de Vlaams-nationalisten, omdat Magnette de zaak helemaal verkeerd heeft aangepakt. Hij lichtte Georges-Louis Bouchez namelijk onmiddellijk in van de plannen voor een noodregering. 

Bouchez voelde zich buitenspel gezet en sloeg op zijn beurt in paniek, want de partij hoopte nu net goede punten te pakken door Sophie Wilmès als premier van lopende zaken het gezicht te maken van de aanpak van de coronacrisis. Vanaf dat moment wordt Wilmès de absolute prioriteit van MR. Op Twitter wordt zelfs de hashtah #keepShophie gelanceerd. Daarnaast verwijt N-VA Magnette om vrijdag ook soloslim gespeeld te hebben en op eigen houtje het paleis gebeld te hebben om zich aan te bieden als formateur. Een verhaal dat niet bevestigd wordt.

Zaterdagavond reageert PS al meteen gepikeerd. De Wever premier, dat slikken zij niet. Op Twitter schrijft de partij dat een kapiteinswissel in volle storm niet verantwoord is. Aan tafel trekt PS, samen met MR, vol de kaart van Wilmès. PS speelt dan al met het idee om gedoogsteun te verlenen vanuit het parlement, zonder een echte regering – ook al is het maar een urgente en voorlopige – te moeten vormen met N-VA. Magnette weet donders goed dat, ook al heeft hij vrijdag het fiat gekregen van de G9, de top van de PS, zijn hele partijbureau en achterban heeft hij nog niet mee. Door half mee in bad te gaan, hoopt hij zich te kunnen indekken.

De spanningen bereiken echter een kookpunt zondagmiddag. In de loop van zondagochtend wordt het Magnette duidelijk dat ook zijn plan voor een noodregering-light, met de steun van PS, N-VA en sp.a aan de restregering-Wilmès van MR, Open Vld en CD&V, niet te verkopen valt intern. De Brusselse PS ligt dwars, net zoals vakbond FGTB, de jongeren en de federaties in Luik en Henegouwen.

Live op tv

Om goodwill te creëren bij zijn achterban begint Magnette zijn – voor de gelegenheid telefonische – partijbureau zondagochtend meteen door te zeggen dat zijn partij niet, in geen enkele formule zal regeren met N-VA. De achterban reageert opgelucht. Vooraf hebben verschillende PS’ers nauwe contacten gehad met Ecolo, ze weten dat de groenen ook nog steeds bereid zijn om te depanneren. Magnette krijgt een go om de steun aan de regering in lopende zaken vanuit de Kamer te garanderen voor een coronapakket, maar dan wel samen met sp.a en de groenen. De stille hoop is dat uit die entente dan later toch nog een volwaardige Vivaldi-regering kan groeien met die zeven partijen.

Wat volgt is een hallucinant staaltje politieke communicatie. Pal op de middag breekt Paul Magnette live in in de uitzending van RTL-debatprogramma C’est pas tous les jours dimanche om de PS-positie toe te lichten. Nog opmerkelijker: alle monden in de Wetstraat vallen open, behalve die van Georges-Louis Bouchez en Jean-Marc Nollet. De voorzitters van MR en Ecolo werden vooraf ingeseind door Magnette over zijn koerswijziging en zitten dus klaar om hem te ruggensteunen.

Aan Vlaamse kant daarentegen is de consternatie compleet. N-VA schuwt de oorlogstaal niet en spreekt van een “aanval zoals die op Pearl Harbor”, sp.a-voorzitter Conner Rousseau zegt gedegouteerd te zijn dat partijen handelen in het eigen belang, op momenten dat mensen vechten voor hun leven. Ook Open Vld en CD&V zijn in hun wiek geschoten door de nieuwe Franstalige as en zien die Vivaldi-piste niet zitten.

Tegen dat de vergadering met de het duo koninklijke opdrachthouders zondagmiddag start, is het vertrouwen dus helemaal zoek. Maar iedereen aan tafel beseft wel dat zonder oplossing buiten stappen, geen optie is. Zeker niet wanneer in de loop van de middag uitlekt dat er een probleem is met de levering van een grote bestelling mondmaskers. Na veel soebatten komt uiteindelijk de oplossing van de volmachten op tafel en worden de Groenen en cdH mee aan tafel gevraagd. Ook Défi wordt om steun gevraagd.

Die noodoplossing is te danken aan een eerdere griepepidemie: de A/H1N1-griep of de Mexicaanse griep. In 2009 keurde het parlement een uitzonderingswet goed, die de regering bijzondere machten geeft zodat ze snel zou kunnen optreden in het geval van een pandemie en niet de hele parlementaire weg gevolgd moest worden bij iedere beslissing. Van die wet maken de politieke partijen nu dankbaar gebruik om niet helemaal met de billen bloot te gaan.