‘Bied gezinnen die het moeilijk hebben je logeerkamer aan’
Wekenlang thuis zitten met het hele gezin is voor niemand evident. Maar politie, justitie en hulpverleners zijn vooral bezorgd voor gezinnen waar huiselijk geweld voorvalt. ‘Door de quarantaine zal de stress in die gezinnen toenemen’, zegt kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens. ‘We moeten blijven benadrukken dat er een einde komt aan deze situatie.’
Wie werkt met problematische gezinnen, is er niet gerust in. De onzekerheid en het voortdurend samen thuis zitten zal bij veel mensen tot meer geweldsincidenten leiden, zo zei Filiep Jodts, procureur des Konings van West-Vlaanderen, in Het Nieuwsblad. Hulpverleners vragen zich af of deze situatie bij sommige gezinnen tot meer solidariteit kan leiden, maar zijn evenzeer bezorgd over de kinderen voor wie vluchtroutes als school en hobby’s wegvallen.
Terecht, zegt Adriaenssens, kliniekhoofd van de dienst kinderpsychiatrie in het UZ Leuven. “Deze zorgen gelden voor iedereen die kwetsbaar is, zoals mensen met psychiatrische problemen, die vatbaarder zijn voor angst, of koppels die met ernstige relatieproblemen kampen. Overal waar er een vorm van dominantie bestaat – binnen koppels of een ouder versus een kind – is er nu een risico. De quarantaine zal die problemen niet veroorzaken, maar doet wel de stress binnen die gezinnen toenemen.”
Zijn er signalen dat dat nu al gebeurt?
“Daarvoor is het te vroeg, al hoor ik wel van twee politieagenten dat ze zich minder moeten bezighouden met verkeersveiligheid en meer meldingen krijgen over burenruzies en partnergeweld. Dat viel te verwachten: meer mensen zijn hele dagen thuis, en dus ook meer alert voor wat er bij hun buren gebeurt.”
Er wordt gesuggereerd dat door de sluiting van de cafés meer thuis gedronken wordt, met alle risico’s van dien. Klopt dat, denkt u?
“Er is altijd al discussie geweest over de rol van alcohol. Wie een agressieve stijl heeft, zal makkelijker exploderen als hij of zij gedronken heeft. Maar het is nooit bevestigd dat alcohol agressiever maakt. Het wordt eerder als een excuus aangewend, als iemand ontploft.”
Voor kinderen die opgroeien in een gewelddadig gezin is het vooral moeilijk dat ze nu niet kunnen ontsnappen naar veilige plekken die ook structuur bieden, zoals school en hobby’s.
“Dat is een probleem. Maar het is heel belangrijk dat we blijven benadrukken dat het om tijdelijke maatregelen gaat, ook aan jongeren die het nu moeilijk hebben: over vier of acht weken zijn we hier door. Mensen zullen moed moeten houden: proberen hun pestende zus te overleven, of minder te luisteren naar kwetsende opmerkingen van hun partner. We moeten dat perspectief blijven bieden, want psychologisch maakt het een groot verschil als je kan aftellen.”
Dat is toch geen evidente boodschap voor kinderen?
“Nee, maar die zien nu ook dat er veel solidariteit is. Ik zie veel positieve aspecten aan deze situatie. We leven in een tijd waarin alles te koop leek, tot zo’n virus geen onderscheid blijkt te maken op basis van inkomen en huidskleur. We worden geconfronteerd met angst en verdriet en praten daarover. Ik ben ervan overtuigd dat deze periode ook veel heilzame effecten zal hebben voor gezinnen. Er bestaat zoiets als posttraumatische groei: dingen die erg choqueren, kunnen later ook inspirerend werken.”
Gaat dat ook op voor gewelddadige gezinnen?
“Het geweld wordt niet veroorzaakt door de opsluiting. Wat voorheen moeilijk liep, zal nu nog moeilijker zijn. Maar ik denk dat veel mensen hier uiteindelijk anders zullen uitkomen. Nu al hoor ik mensen zeggen dat ze genieten van de vrije tijd die ze plots hebben, of dat beseffen ze evengoed de diepvries kunnen leegeten in plaats van elke dag naar de winkel te gaan.”
Wat doet de hulpverlening ondertussen? De hulplijn 1712 voor meldingen van misbruik, geweld en kindermishandeling blijft alvast bemand.
“Ik heb het moeilijk met de neiging om telefoonlijnen op te starten als mensen daarna op een wachtlijst van drie maanden belanden. Maar in de hulpverlening wordt wel nog normaal gewerkt. Wel met kleinere teams, want overal vallen mensen uit. De echt dringende zaken krijgen nu voorrang. Later, als dit voorbij is, zullen de kwetsbare mensen zeker nood hebben aan extra zorg. Die mensen zullen in die angst blijven zitten, en gaan die angst en alertheid moeilijker kunnen loslaten.”
“Maar nu leven we eenmaal in een land waarin de prioriteit bij de bestrijding van corona ligt. De opvang en begeleiding van drugsverslaafden, asielzoekers, daklozen, en mensen die vluchten voor geweld, komen nu minder aan bod. Beschouw dit als een oproep om hier onze burgerzin te tonen en een handje toe te steken.”
Wat kunnen wij nu doen voor gezinnen bij wie de spanning nu te snijden is?
“Kijk eens rond in je omgeving. Ken je een koppel dat het heel moeilijk heeft en nu plots voltijds bij elkaar moet zijn? Bied een van hen je logeerkamer aan. Ook kinderen kan je zo even opvangen. De eerste dagen is het niet zo moeilijk om kinderen bezig te houden, maar na veertien dagen zal de druk toenemen.”
“Zeker bij tieners zal het moeilijk worden. Zij zitten op een leeftijd waarop ze alles wat volwassenen doen in vraag stellen en minder gevoelig zijn voor risico’s. Natuurlijk zijn de meeste jongeren rustig en wijs, maar er zijn veel gezinnen met een puber die risicogedrag vertoont, die veel behoefte heeft om naar buiten te gaan en sociaal contact te hebben. Dat probleem kan je niet blijven oplossen met beeldschermen, want na twee weken zullen we zien dat de ideeën over die schermverslaafde generatie niet klopt. Ja, ze zitten veel op hun gsm, maar ondertussen babbelen en lachen ze ook veel.”
En wat met gezinnen met kleine kinderen?
“Kleine kinderen kan je beter handhaven met een paar pedagogische handvaten: maak bijvoorbeeld een dagstructuur, spreek met je partner af dat je je afwisselend voor de kinderen zorgt. Kleine kinderen zijn ook makkelijker bezig te houden met creatieve activiteiten.”
“Maar bij gezinnen waar de spanningen echt hoog oplopen, kan een tijdelijke scheiding een oplossing zijn. Dat ligt bij Vlaamse ouders heel gevoelig, maar je hebt niet gefaald als ouder als je je tiener een week bij vrienden of familie laat logeren. Wie het zelf moeilijk heeft thuis, raad ik aan om eruit te stappen. Ga even elders slapen. Als dat onmogelijk is: er zijn hulpkanalen.”
Denkt u dat de drempel om bijvoorbeeld aangifte te doen van partnergeweld nu hoger is?
“Ik denk het niet. Wie hulp zoekt, zal die vinden. Ik maak mij wel zorgen voor de financiële gevolgen van deze gezondheidscrisis. Nee, er is geen automatisch verband tussen economisch malaise en geweld in gezinnen. Maar als het goed gaat, dan is er veel mildheid voor mensen die het zwaar hebben. Maar als er bespaard moet worden, dan is er veel minder bereidheid om te investeren in hulpverlening.”