Wat als er meer patiënten zijn dan ziekenhuisbedden? Ethische commissies werkten voorbije dagen aanbevelingen uit

De voorbije vier dagen verdubbelde het aantal ziekenhuisopnames om de twee dagen. Ook bij het aantal opnames op intensieve zorg zagen we telkens verdubbelingen. Als die trend zich verder zet (en het ziet er naar uit dat dat voorlopig het geval zal zijn), zouden er volgens voorspellingen van experten tegen volgende week dinsdag een kleine 4.000 mensen opgenomen zijn in het ziekenhuis met een coronabesmetting, onder wie 800 op intensieve zorg. Voor alle duidelijkheid: dat is nog altijd ver onder de Belgische maximumcapaciteit (1.900 bedden intensieve zorg). 

(lees verder onder de grafiek)

Bovendien doen ziekenhuizen er alles aan om hun capaciteit de komende dagen zo veel mogelijk uit te breiden. Over het ganse land worden er ziekenhuizen verbouwd, muren gesloopt, afdelingen gereorganiseerd,… Operaties en niet-dringende behandelingen worden uitgesteld en procedures worden radicaal herzien: ziekenhuizen laten patiënten veel sneller doorstromen en sturen ze vroeger naar huis. 

En toch wordt er ook al nagedacht over een worst case scenario.  Wat als er binnenkort meer patiënten zouden zijn dan bedden? In opdracht van de FOD Volksgezondheid en de Belgische Vereniging voor Intensieve Geneeskunde hebben verschillende artsen en filosofen de voorbije dagen ethische richtlijnen uitgewerkt. “We zijn optimistisch, maar moeten ook realistisch zijn”, zei professor infectieziekten Erika Vlieghe (UZA) hierover gisterenavond in “De afspraak”. “We zijn er nog lang niet, maar moeten er toch over nadenken. Al hopen we dat we deze tekst nooit zullen moeten gebruiken.”

Maar naast de tekst die vanuit de FOD Volksgezondheid verspreid wordt, hebben verschillende ziekenhuiskoepels ook eigen ethische aanbevelingen opgesteld, zoals bijvoorbeeld het UZ Leuven. Hun aanbevelingen worden verspreid over alle universitaire ziekenhuizen van ons land. Ze komen grotendeels overeen met die van de artsen en de filosofen die aangestuurd werden door de FOD Volksgezondheid, maar verschillen toch op een aantal vlakken, zoals bijvoorbeeld de focus op leeftijd.

Als niet iedereen tegelijkertijd kan geholpen worden, aan welke patiënten moeten artsen dan voorrang geven? Volgens de tekst van het UZ Leuven moeten de artsen eerst kijken naar de overlevingskans. “Als iemand een goede kans heeft om te overleven zal die patiënt voorrang krijgen op wie een lagere kans heeft”, zegt Martin Hielen, de voorzitter van de ethische commissie van het UZ Leuven in "De ochtend" op Radio 1. “Maar dat is natuurlijk niet zo eenvoudig als het lijkt, want je weet natuurlijk niet precies wat iemands kansen zijn. Daar zit veel ruis op, een grote foutenmarge. Maar leeftijd zal inderdaad een belangrijke parameter zijn om overlevingskansen te bepalen.”

Maar wat als iemand van 38 dezelfde overlevingskans heeft als iemand van 78? "Nu wordt het heel delicaat", aldus dokter Hielen. "En hierover wordt heel schroomvol gesproken, maar toch moeten we het durven doen. Wat vinden we als samenleving het belangrijkste? Het aantal mensenlevens dat we redden of het aantal levensjaren?"

In die zin hanteert de tekst het zogenoemde fair innings principe. Kort gezegd: iedereen heeft in de mate van het mogelijke het recht op een normale levensloop. En dus moet de 38-jarige voorrang krijgen op de 78-jarige.

Hebben patiënten die in deze beginfase van corona op intensieve zorgen terechtkomen "geluk", omdat er nu nog zeker bedden genoeg zijn? Ook daarover zijn de ethische aanbevelingen van het UZ Leuven duidelijk. "Het is niet omdat je vandaag aan een beademingstoestel ligt, dat je daar sowieso mag blijven aanliggen. Als we zien dat je overlevingskansen zienderogen achteruit gaan, zullen er pijnlijke beslissingen moeten worden genomen."

De experten van de ethische commissie van de FOD Volksgezondheid raden in ieder geval aan om zo'n beslissingen altijd in teamverband te nemen.  "Dit kan en mag je niet als arts alleen beslissen", zei professor medische filosofie Ignaas Devisch (UGent) hierover gisteren in "De afspraak". "Bovendien moeten artsen zeer goed psychologisch begeleid worden, want dit kan ontzettend traumatiserend zijn."