Van China tot België, overal zoekt men naar vaccin tegen coronavirus: "Misschien hebben we eind dit jaar een vaccin"

Onderzoeksteams en bedrijven van over de hele wereld zijn op zoek naar een vaccin dat ons moet beschermen tegen het nieuwe coronavirus. En dat is nodig, zegt hoogleraar virologie Johan Neyts in "De ochtend" op Radio 1. "Als je zo’n groot probleem moet aanpakken, dan moet je daar niet met één team aan beginnen. Dan heb je meerdere teams nodig, want hoe meer teams, hoe groter de kans dat één of meer teams met de oplossing komen. Momenteel zijn er zo’n 30 à 35 groepen van over de hele wereld bezig."

Dat "over de hele wereld" mag u letterlijk nemen. In de Verenigde Staten testen ze momenteel een vaccin op een gezonde vrijwilliger, in Rusland en Italië doen ze preklinische tests op dieren, ook in China, Frankrijk en Duitsland wordt er volop ontwikkeld. En ook in ons land zitten ze niet stil.

"Ook wij zitten in de preklinische fase. We zijn midden maart, ongeveer twee maanden geleden is de genetische code online gezet. Het gaat dus bijzonder snel. Ongeveer alle teams hebben nu een prototype dat men zo snel mogelijk verder moet uittesten. Een volgende stap is om naar fase 1 te gaan, waarbij het prototype getest wordt op gezonde vrijwilligers."

"Na fase 1 volgen nog fases 2 en 3, waarbij het vaccin op duizenden mensen uitgetest wordt. En dan moet je de hele boel nog opschalen, produceren in honderden miljoenen dosissen. Ook dat is niet evident", legt Neyts uit. "Op deze planeet zijn we met 7,6 miljard mensen. Als je twee spuitjes moet krijgen, heb je miljarden dosissen nodig die moeten aangemaakt worden. Alleen al daarom is het goed dat er meerdere vaccins ontwikkeld worden, dat je niet alle eieren in één mandje moet leggen."

In de Verenigde Staten hebben ze de dierenproeven dus overgeslagen en zijn ze volop aan het testen op mensen. "De technologie die men daar gebruikt, is de MRNA-technologie. Dat is een niet al te complexe technologie om in elkaar te knutselen. Men heeft daar besloten, zonder dat men weet of het werkt, om te testen op mensen. Die fase 1, dat is heel gecontroleerd. Dat zijn gezonde vrijwilligers, die worden opgenomen in een faciliteit, in een ziekenhuis en die krijgen daar een spuitje. Vaccinatie is een klein spuitje dat je krijgt, waarna er gekeken wordt of dat veilig is bij mensen en of ons immuunsysteem antistoffen gaat ontwikkelen tegen dat vaccin, tegen dat virus."

Lees verder onder de foto: 

Maar niet iedereen heeft dezelfde technologie, hoe zit het in Leuven? "Onze technologie is heel speciaal. Die is gebaseerd op het vaccin tegen gele koorts. We hebben een soort van passe-partout ontwikkeld. Wij moeten hier nu heel hard inzetten op onze technologie en zijn nu ook bezig met preklinische tests."

En is er sprake van samenwerking tussen al die teams? Of is het vooral een race tegen elkaar? "In de wetenschap is er natuurlijk altijd wel wat concurrentie, maar iedereen heeft toch het besef dat we snel moeten schakelen en dat kan alleen door samen te werken."

Neyts ziet dan ook veel goede wil: "We gaan schouder aan schouder aan de slag om zo snel mogelijk over de eindmeet te komen."

Ook in Leuven wordt er dus samengewerkt met andere teams over de wereld. "Natuurlijk werken we niet met alle 35 teams samen, en we werken ook samen met andere teams in Europa die niet specifiek op een vaccin werken, maar wel kennis hebben over coronavirussen. Je kent elkaar, ziet elkaar vaak en kan dus gemakkelijk overleggen. We bellen elkaar bij nacht en ontij."

Tegen wanneer we een vaccin mogen verwachten, dat is nog koffiedik kijken. "De directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft een tijd geleden gezegd dat het tegen de zomer van 2021 zal zijn, maar als ik zie hoe snel er nu geschakeld wordt, denk ik dat die tijd inkrimpt. En dan hebben we misschien, hopelijk, tegen het einde van het jaar een vaccin."

Een vaccin is natuurlijk geen geneesmiddel. Bij een vaccin krijg je een spuitje, waarna het afweersysteem afweer opbouwt tegen het virus. 10 à 14 dagen na het spuitje ben je beschermd tegen de infectie. 

Maar er zijn natuurlijk ook zieke mensen. "En een vaccin biedt daar geen oplossing voor, dan heb je een behandeling of therapie nodig. Bij een bacteriële infectie is dat antibiotica, bij een virale infectie heb je virusremmers nodig. Momenteel bestaan die niet voor coronavirussen." Ook daar wordt volop naar gezocht. "We zijn op zoek naar tijdelijke lapmiddeltjes - stoffen, geneesmiddelen, moleculen – die nu ingezet worden bij hoofdpijn, buikpijn, allergie. Zo zijn we op zoek naar stoffen die (een beetje) werkzaam zouden kunnen zijn tegen dit coronavirus."

Herbeluister hier het gesprek met Johan Neyts in "De ochtend":