Direct naar artikelinhoud
ReportageHandleiding

Van mentale gezondheid tot je relatie: Dit is De Grote Quarantaine Handleiding

Op de Vent-app kun je al je doemgedachten, verveelde brainfarts en kleine paniekjes kwijt. Beeld Sven Franzen

Wie in zijn kot kan blijven, is beter af dan wie zich dagelijks moet blootstellen aan het coronavirus. Toch is zo’n lockdown-periode ook voor binnenblijvers niet evident. Enkele tips om te overleven.

Dag drie van de lockdown die geen lockdown genoemd mag worden en ik heb al twee weken niet gedoucht, veeg mijn billen af met de kat en heb zonet potgrond als lunch gegeten. Het kan echter altijd erger. Sommige mensen die nu verplicht moeten binnenblijven – zij het door overheidsmaatregelen of omdat ze in quarantaine zitten – hebben heel wat andere katjes te geselen dan mijn dikke gestreepte loebas die niet veel anders doet dan slapen.

Ik zie een moeder jammeren dat iemand de favoriete plattekaas van haar peuter hamstert, die nu steevast het ontbijt uitspuwt waardoor zij een hele dag naar zure aardbei ruikt. Mensen die nu pas ontdekken dat hun liefste “joe ciao byeeee” zegt op het einde van een zakelijk gesprek. En iedereen wil ‘quarantaine’ in Wordfeud leggen nu men weet hoeveel punten dat oplevert.

Maar ik zie ook hulpverleners opvang zoeken voor kinderen in een explosieve thuissituatie. Zelfstandigen nagelbijtend alternatieven uitvinden om toch nog een inkomen bij elkaar te harken. Mensen met smetvrees of een angststoornis door hun ergste nachtmerrie gaan.

Een populaire lockdownmeme stelt dat onze grootouders als jongelingen het gevecht werden ingestuurd om levens te redden, terwijl wij daarvoor gewoon in de zetel moeten zitten. Op zich is dat ook zo. Want natuurlijk is het voor de mensen aan het front – in de zorgsector en de wetenschap – onnoemelijk veel zwaarder. Maar toch mogen we dat zetelzitten niet onderschatten, zegt ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het is niet omdat we dezer dagen niet per se een broek of een bh moeten aandoen dat we het niet benauwd kunnen krijgen. Bovendien zijn zowat alle experts het erover eens dat je vooral wél een bh of een broek moet aandoen – en je je moet aankleden alsof het een normale (werk)dag is. Dat je eigenlijk op ieder vlak moet doen alsof het een normale (werk)dag is. En dat terwijl de omstandigheden allesbehalve normaal zijn.

MENTALE GEZONDHEID

“De huidige maatregelen, een lockdown met bijbehorende quarantaines, zijn voor ons allemaal nieuw en dat zorgt voor uitdagende situaties”, stelt psychotherapeut Peter Van Hoof van praktijk Aan-zet.

“We hebben geen voorbeelden, geen script en heel veel structuur valt weg – die structuur in de mate van het mogelijke herstellen is dus zeker aangeraden”, zegt Van Hoof, die benadrukt dat de komende periode eentje van vallen en opstaan wordt.

“We staan met z’n allen voor de uitdaging om een en ander in perspectief te plaatsen. Om onderscheid te maken tussen de zaken waar we geen, en waar we wel invloed op kunnen uitoefenen. De ene persoon kan met die machteloosheid beter om dan de andere.”

Ikzelf installeerde de app Vent – waar ik al mijn doemgedachten, mijn verveelde brainfarts, mijn kleine paniekjes of mijn onnozele moppen heen kan sturen zodat ik mijn omgeving of mijn social-mediavolgers niet te veel belast. Die uitspattingen belanden ofwel in de leegte, ofwel bij een vreemde die de app ook heeft en kan reageren met ‘hug’, ‘yay’ of ‘lol same’ – kwestie van deze hele situatie als een millennial aan te pakken.

Volgens de therapeut heeft veel te maken met de mentale ruimte die je hebt. Iemand die zich geen zorgen moet maken over de gezondheid of het inkomen van zichzelf of familieleden zal misschien die quarantaine als een boeiende uitdaging zien. Zij zijn de onverlaten die tweeten dat Newton en Shakespeare hun beste werk verrichtten toen ze in quarantaine zaten voor de pest. Tweets die jij misschien wel bijzonder frustrerend vindt omdat je verlamd bent door angst en niets meer gedaan krijgt. Steeds meer mensen geven op social media te kennen dat ze zich écht niet goed voelen in hun hoofd – niet alleen vanwege de coronadreiging of omdat de muren op hen af lijken te komen, maar ook omdat de paniek van medemensen aanstekelijk werkt. Van Hoof bevestigt dat hij ook bij zijn cliënten – hij geeft nog consult via Skype of telefoon en in uitzonderlijke gevallen ook in zijn praktijk – meer angstige reacties merkt.

Voor Elien (30) zijn het in ieder geval moeilijke dagen. “Ik ben deze ochtend wakker geworden om 5 uur en ben gewoon beginnen huilen”, vertelt ze. “Ik tril continu en weet niet waar ik met mijn gedachten heen moet. Ik voel nu al dat deze quarantaine heel zwaar gaat doorwegen op mensen die het mentaal al niet makkelijk hebben. Want als je alleen bent met je hoofd, klinkt alles nog duizend keer luider.”

Elien heeft een angststoornis die het voor haar sowieso al moeilijk maakt om bijvoorbeeld boodschappen te doen. De algemene paniek die er in de lucht hangt, zorgt ervoor dat ze het heel moeilijk heeft om niet in een permanente staat van paniekaanval te zijn. De WHO geeft als tip om niet de hele dag bezig te zijn met de berichten over corona. “Nieuws is doorgaans een shock van voorbijgaande aard. Een aanslag bijvoorbeeld, die we absorberen en waarvan de impact na verloop van tijd afneemt. We zijn niet gewend aan een aanwassende shock. Dat maakt onze huidige nieuwsberichten zo moeilijk te verwerken”, tweette ook Notes on a Nervous Planet-auteur Matt Haig.

Elien probeert haar blootstelling aan coronanieuws inderdaad te beperken. “Ook angstberichten op sociale media probeer ik zo veel mogelijk te blokkeren en ik trek mij op aan mensen die hun kanalen nu gebruiken om dingen te maken. Mensen die poëzie voorlezen, mensen die workshops geven… En ik trek me op aan de warmte van mijn bubbel. Ik probeer iedere dag wel met iemand te skypen.” Ze roept daarom ook op om regelmatig te checken bij je vrienden, “ook bij diegenen die niet laten merken dat het niet zo goed gaat”.

Leen Vervaeke, China-correspondent: ‘Een ‘virusbuddy’ moet je volledig kunnen vertrouwen. Hij of zij moet zich even goed beschermen als jij.’Beeld Sven Franzen

RELATIES

Volgens de WHO zijn het vooral de alleenwonenden in isolatie bij wie de impact op hun mentale gezondheid het grootst zal zijn. De suggestie om “in contact te blijven met anderen” via (video)gesprekken is allesbehalve vrijblijvend. In Amerika werd speciaal daarvoor de QuarantineChat-app in het leven geroepen, maar ook op Tinder zoeken mensen nu actief naar een ‘lockdownlief’. In China hadden veel alleenstaanden een ‘virusbuddy’, een andere alleenstaande met wie ze regelmatig afspraken, en van wie ze dus geen afstand hielden, schreef China-correspondente Leen ­Ver­vaeke op haar Facebook-pagina. “Die ‘virusbuddy’ moet je volledig kunnen vertrouwen. Hij moet zich even goed beschermen als jij, want als één van jullie ziek wordt, dan de andere waarschijnlijk ook. Maar het is in ieder geval beter dan iedere dag met iemand anders afspreken en tien verschillende mensen besmetten.”

“Ik zie mensen zeuren over de lockdown, over hoe ze zich gaan vervelen. Mensen die samenwonen met hun lief. Dan denk ik: hallo, je mekkert de hele tijd dat het je beste vriend is, dan zou je het ook niet erg moeten vinden om met hem opgesloten te zitten, toch? En zie ik daar een PlayStation in de hoek?” Yasmine (28) is als single op zichzelf aangewezen en dat vindt ze eerlijk gezegd best wel eng. “Ik heb zelfs geen huisdier om tegen te praten of mee bezig te zijn.”

In Amerika zien steeds meer dieren­asielen mensen een harige vriend of vriendin in huis halen omdat ze nu worden geconfronteerd met hun verlammende eenzaamheid, het minst populaire beestje van allemaal. Een hondje dat ze liefde en aandacht kunnen geven, een kat om op hun schoot te nemen. Want video­chat is toch ook maar dat.

“Mensen hebben nood aan aanrakingen, aan mentaal maar zeker ook aan fysiek contact”, weet relatietherapeut en seksuoloog Filip Geelen. “Zeker in deze onzekere tijden kan elkaar aanraken een vorm van troost en steun zijn. Het zorgt ook voor verbinding tussen mensen.”

Prima nieuws voor de honderdduizenden alleenwonenden die op een gegeven punt enkel maar kunnen loensen naar hun vuilnisemmer. Met wat goodwill lijken die weggegooide latex handschoenen op gebruikte condooms, en kun je jezelf wijsmaken dat je nog steeds een bruisend seks­leven hebt. Want niet alleen singles, maar ook zij die niet samenwonen met hun lief, voor een lat­relatie kozen of nog maar net aan het daten zijn, zitten de komende weken op hun (huid)honger.

Toch is het ook voor mensen in een relatie, in een goede relatie, een uitdaging om plots 24/7 op elkaars lip te zitten. “Soms vrees ik dat we dit niet gaan overleven”, lacht Levi* (36) een tikje wrang. “Mijn man en ik hebben een heel stevig huwelijk, maar dat was gebaseerd op het respecteren van elkaars vrijheden. Ik ga bijvoorbeeld heel vaak fietsen met vrienden, hij had ook zijn hobby’s. Nu zijn we echt constant op elkaar aangewezen en ik merk dat dat toch voor wrijvingen zorgt.” In China, waar men al langer in lockdown zit, stijgen de aanvragen voor echtscheidingen exponentieel.

“Als je de hele dag moet rekening houden met de aanwezigheid van een ander, kan dit gaan vervelen of voor frictie zorgen. Wacht dan niet te lang met het idee dat het wel zal overwaaien”, weet Geelen. “Dat zal het niet doen wanneer je constant geconfronteerd wordt met de oorzaak van je – kleine of iets grotere – ergernis. Daarom raad ik aan om nu iets sneller te handelen wanneer iets je stoort.”

Geelen zegt dat je de eerste emotie (woede of frustratie) best even kunt laten zakken, maar dat je het dan meteen bespreekbaar moet maken. De therapeut tipt om een neutrale ik-boodschap te gebruiken voor deze confrontaties. Zoals ‘Ik zie dat je je stoel niet onder de tafel schuift’ of ‘Ik merk dat het keukenkastje nog open staat en dat stoort me.’

Levi en zijn partner kunnen hun relatie nu niet de nodige zuurstof geven door af en toe buitenshuis met vrienden af te spreken. Geelen tipt daarom koppels om een vluchtweg in huis te maken. “Maak hier ook concrete afspraken over. Spreek bijvoorbeeld af dat ieder elke dag een half uurtje op zichzelf mag doen wat hij of zij wil. In een aparte kamer, of met de hoofdtelefoon op. Zo bouw je eigen ruimte in voor jezelf. Dit is geen afkeren van de partner, maar terug een inkeren naar jezelf.”

* Levi is een schuilnaam.

Nina Mouton, auteur van ‘Mild ouderschap’ : ‘Hou het regime niet te strak. Niemand zegt dat je tussen 14 en 15 uur wiskunde moet volgen.’Beeld Sven Franzen

KINDEREN

Koppels die dan ook nog eens kinderen in hun lockdowncocktail hebben zitten, staan voor nog hetere vuren. Waar heel wat mensen zich openbaar verlekkeren op alle boeken die ze in de vrijgekomen tijd zullen kunnen lezen, worden die voornemens op haast hysterisch hoongelach onthaald door ouders die plots de hele dag letterlijke en figuurlijke ballen in de lucht moeten houden.

“Op dit moment staat Charlie aan mijn been te trekken en zeurt Lou om een puzzel te maken”, lacht Mathieu (34), die samen met zijn vriendin en hun twee zonen van 5 en 1,5 al een week in quarantaine zit – voor de zekerheid, want de jongste had een hoest. “Dit is het nieuwe normaal geworden. Kinderen opvoeden is op zich al pittig, laat staan als je daartussen nog elf dingen moet nalezen voor je werk en drie groeps-FaceTimes met je collega’s moet plannen. Zeker met de jongste, een peuter, moet je constant bezig zijn. Die combinatie is zwáár. Al die goedbedoelde tips over hoe je die tijd thuis creatief kunt invullen, kunnen me dus aan mijn reet roesten. Ik ben al blij dat ik een peer gegeten heb”, schokschoudert de jonge vader wiens verhaal misschien wel bekend in de oren zal klinken.

“Toen de maatregelen werden afgekondigd, had ik ook het idyllische idee dat ik thuis zou werken en mijn kinderen aan dezelfde tafel rustig huiswerk zouden zitten maken.” Nina Mouton, klinisch psycholoog en auteur van het boek Mild ouderschap grinnikt. “God nee. Ze zijn 6 en 9, je zou denken dat ze toch al even in stilte kunnen werken, maar om de zoveel minuten hebben ze hulp nodig. Ik heb gemerkt dat ze heel wat oefeningen rond nieuwe leerstof moeten maken, theorie die ze in de klas nog niet gezien hebben. Mijn zoon krijgt bijvoorbeeld breuken, maar hij weet nog niet hoe dat moet. Die taak valt nu ook nog eens op de schouders van ouders.”

Mouton verwijst naar de titel van haar boek. “Mild zijn, ook voor jezelf als ouder, is ontzettend belangrijk in deze tijden. Niemand heeft het nu voor elkaar. Iedereen doet wat het beste is voor zijn of haar gezin. En dat is voor ieder gezin anders.” De psychiater moet daarom niet weten van een vast opgelegde structuur die vaak geadviseerd wordt. “Ik kan me voorstellen dat heel wat ouders geïntimideerd zijn door de mooie blokkenschema’s die andere mama’s en papa’s op sociale media delen, maar dat systeem werkt niet voor iedereen.” Mouton legt uit dat zo’n streng stramien je dag kan vastzetten en kan zorgen voor extra stress in een periode die toch al behoorlijk uitdagend is. Ze raadt aan om de takenlijst dag per dag te bekijken, maar niet uur per uur. “Maak gebruik van de flexibiliteit die je hebt. Niemand zegt de komende weken dat je kind tussen twee en drie wiskunde moet volgen. Heb je dan de kans om met hem naar buiten te gaan? Vooral doen! Die sommen kunnen later ook wel.”

Af en toe naar adem happen in de buitenlucht is volgens Mouton immers ontzettend heilzaam voor zowel volwassenen als kinderen. “Kom ook úít uw kot!” lacht ze. “Maar natuurlijk wel op een veilige manier. Heel vaak ontploffen zaken omdat we te dicht op elkaar zitten. En dan doet het deugd om even letterlijk uit de situatie te stappen. Buitenlucht werkt ontmijnend. Bovendien hebben je kinderen die beweging ook nodig. Ik heb mijn zoon eens een pedometer meegegeven tijdens een normale schooldag, en dat kind had twintigduizend stappen gezet. Twintigduizend!” Vrijheid blijheid waar kan dus, maar wat als die kinderen na de paasvakantie weer braafjes op de schoolbanken moeten zitten? Gaan ze dan nog wel om kunnen met de structuur die hen daar wel wordt opgelegd? “Natuurlijk wel”, zegt Mouton. “Kinderen kennen echt wel het verschil tussen school en thuis, en de verschillende regels die daar gelden. Ze merken ook dat de situatie nu uitzonderlijk is.”

Maandag 23/3 doet Nina Mouton om 20.30 uur een live webinar: ‘Mild ouderschap - zelfs in tijden van corona’. Inschrijven is noodzakelijk, alle info via haar social media. 

Speciaal fitnessmateriaal hoef je niet te kopen. Wie heeft een verzwaarde medicine ball nodig als je een zak kattenzand in huis hebt? Beeld Sven Franzen

FYSIEKE GEZONDHEID

Kalsakrikänni klinkt aanlokkelijk in quarantaine, de Finse vorm van hygge die letterlijk vertaald ‘drinken in je onderbroek’ wil zeggen. Toch adviseert de WHO om weg te sturen van coping mechanismes als drank en drugs en om je fysieke gezondheid ook te respecteren. ‘Eet goed, slaap goed en blijf bewegen’ is het algemene advies. Dat laatste kan wel eens een uitdaging zijn. Je mag – als je niet in quarantaine zit tenminste – nog wel gaan joggen of fietsen in de buitenlucht tijdens de lockdown light, maar fitnesscentra en yogaclubs zijn onverbiddelijk gesloten.

“Beweging is echt onmisbaar in een periode als deze”, zegt psycholoog en personal trainer Gudrun Hespel, oprichtster van de groepspraktijk The Fittest You en auteur van het gelijknamige boek. “Niet alleen voor je fysieke gezondheid, maar vooral ook voor je mentale gezondheid. Bewegen zorgt voor de aanmaak van endorfines en is een beschermende factor tegen depressie. In deze tijden hebben heel veel mensen het mentaal erg moeilijk, af en toe goed zweten is een perfecte manier om je gedachten even te verzetten.”

Volgens Hespel is het perfect mogelijk om ook gewoon thuis in vorm te blijven, en onderschatten mensen hoeveel ze met hun eigen lichaam kunnen doen zonder dat je daarvoor speciaal fitnessmateriaal moet aankopen. Wie heeft er immers een verzwaarde medicine ball nodig als je je Russian Twists ook kan doen met een zak kattenzand in je armen.

Hespel lanceerde daarom voor haar bestaande én potentiële nieuwe klanten een heel online home-­work-out­plan. “Ik denk dat het belangrijk is om los te laten wat níét kan en te kijken naar alle mogelijkheden die je wel nog hebt. Vanmorgen heb ik nog een hele work-out gefilmd waarvoor je enkel handdoeken en een stoel nodig hebt.”

Line De Vlamynck, psychologe: ‘Het is essentieel om je werkdag ook thuis af te sluiten. Leg al je werkspullen uit het zicht.’ Beeld Sven Franzen

THUISWERKEN

Voor mensen die de luxe hebben om van thuis uit te kunnen werken (en nog daadwerkelijk een job hebben), verandert er op professioneel vlak eigenlijk weinig. Ze ontdekken dat woon-werkverkeer eigenlijk best wel een dingetje is waar ze in de toekomst rekening mee kunnen houden en dat je je ‘Rise and Grind’-koffiemok – doorgaans het motivational hoogtepunt van jullie landschapskantoor – ook gewoon in beeld kan zetten tijdens de Skype-meeting. De Skype-meeting waar je trouwens veel alerter in bent dan in een gewone meeting, omdat je steeds op je hoede moet zijn omdat er altijd wel iemand een foto kan nemen for the ’gram. Maar omdat vandaag de dag niets in het leven gemakkelijk kan gaan, heeft dat thuiswerken ook enkele valkuilen.

Mijn belangrijkste tip als notoir thuiswerker is ‘investeer in een kwalitatieve badjas’, maar misschien luister je beter naar PSYPlus-psycholoog Line De Vlamynck. “Het is in het kader van burn-out­preventie heel belangrijk om je thuiswerk expliciet in tijd en ruimte af te bakenen. Concreet wil dat zeggen: zet je met je laptop op een plek waar je doorgaans niet ontspant. Heb je geen andere ruimte? Zet je dan op een andere plek aan tafel dan waar je eet of de krant leest.”

Om dat werk in tijd af te bakenen raadt de psychologe aan om timers te zetten zodat je af en toe pauze neemt. “Het is ook essentieel om je werkdag thuis af te sluiten. Doe de deur van je werkkamer dicht, leg al je werkspullen in de kast of steek ze in een doos – uit het zicht. In plaats van de rit naar huis zou je een dagelijks afrondingsritueel kunnen invoeren. Voor mij is dat van schoenen wisselen en mijn horloge uitdoen. En niet onbelangrijk: zet de meldingen van je werk uit als je niet van wacht bent.”

Peter Van Hoof, psycholoog: ‘Denk dagelijks even na over wat je die dag blij verrast heeft of wat beter is gelopen dan verwacht.’Beeld Sven Franzen

HUMOR

“Het werkt relativerend te bedenken dat je niet alleen bent in deze situatie. We zijn met veel miljoenen samen in hetzelfde schuitje. Neem het dag per dag”, adviseert psycholoog Peter Van Hoof ten slotte nog. “En hoe bar de omstandigheden ook mogen zijn: het is belangrijk om oog te hebben voor het positieve en daar af en toe bij stil te staan. Denk dagelijks even na over wat je die dag blij verrast heeft of wat beter is gelopen dan verwacht.”

De WHO komt met gelijkaardig advies: “Probeer positieve en hoopvolle verhalen ook in de aandacht te zetten.”

De Wereldgezondheidsorganisatie haalde onder meer de balkon­gezangen in Italië aan, maar ook de behulpzaamheid van iedereen die nu mondmaskers naait of boodschappen doet of de filmpjes van Gloria Gaynor deelt die haar volgers leert handen te wassen op haar wereldhit ‘I Will Survive’.

In onze contreien is cartooniste Laura Janssens (Niet Nu Laura) verantwoordelijk voor de schaterlach van de dag met haar strips over Philippe De Hamster(aar).

“Niet Nu Laura als project is altijd al een copingmechanisme geweest. De stripjes ontstonden bijna tien jaar geleden tijdens een moeilijke periode in mijn leven, toen mijn therapeut me had aangeraden om mijn gevoelens van me af te schrijven. Ik koos voor tekenen.

“Ondertussen zit ik beter in mijn vel, maar als iets op mijn lever ligt, zal ik vlug naar mijn tekenpen grijpen”, vertelt Janssens.

“Ik volg het nieuws rond corona goed op en maak me af en toe wel zorgen. Als freelance illustrator die ook workshops geeft en vaak tekent in functie van events, heb ik al enkele rake klappen gekregen op financieel vlak. Ik kan mijn grootmoeder, die nog maar nét in een rusthuis zat, plots niet meer zien. Toch vind ik het belangrijk dat we kunnen blijven lachen.”

De vele memes, de illustraties bij dit stuk, het nieuws dat er voor het eerst in zestig jaar weer een dolfijn in de Venetiaanse kanalen werd gespot of misschien gewoon een nieuwe highscore in CandyCrush: zolang je geen buur hebt die ‘My Heart Will Go On’ synthesizert in zijn open raam, valt die hele lockdown al bij al nog wel mee.