‘Iedereen heeft hier vrienden en familie die gestorven zijn aan corona’
Vijf mensen uit het rampgebied getuigen over de catastrofe die het coronavirus aanricht in Noord-Italië. ‘Zodra een coronapatiënt in het ziekenhuis wordt opgenomen, mag je hem niet meer bezoeken. Zelfs niet als hij sterft.’
Meer dan 4000 mensen zijn in Italië al overleden aan corona. In Bergamo, de meest getroffen stad, werkt het crematorium dag en nacht. En toch moest het leger tientallen kisten voor crematie naar andere steden brengen. Begrafenissen zijn op heel wat plekken bandwerk geworden: de pastoor geeft snel zijn zegen en dan is de volgende al aan de beurt.
Traditionele begrafenissen heeft de regering verboden. Soms houdt de civiele bescherming op het kerkhof toezicht, zodat familieleden tijdens een begrafenis niet te dicht gaan staan of elkaar omhelzen. Al kunnen die meestal toch niet bij de begrafenis aanwezig zijn, omdat ze thuis onder quarantaine staan. Vijf mensen getuigen over hoe zij de uitzonderingstoestand beleven.
Michela Zanchi (34) heeft haar oom door het coronavirus verloren. In haar dorp van 9000 inwoners, vlakbij Bergamo, sterven dagelijks een zevental mensen. Normaal gezien worden de kerkklokken geluid bij een overlijden. Maar nu doet de priester dat nog maar één keer per dag.
Zanchi: ‘Iedereen heeft hier vrienden en familie die gestorven zijn aan corona. Ik ook. Mijn oom is overleden. Hij was 80 en behoorde tot de risicogroep. Wij zitten thuis terwijl onze geliefden sterven. We konden mijn oom niet bezoeken of bijstaan.’
‘In Bergamo is het crematorium overbelast. Mijn oom werd gecremeerd in Padua, 200 kilometer hiervandaan. Dat is waanzin. De beste vriend van mijn neef hebben ze zelfs naar het crematorium van Turijn gebracht.’
‘De as van de dode wordt daarna teruggestuurd naar huis. Daar wordt de urne bijgezet in het bijzijn van de naaste familie, terwijl een priester de laatste zegen geeft. Er is geen waardige begrafenis, geen rouwstoet.’
Mijn moeder heeft al een week hoge koorts en begint nu ook te hoesten en ademnood te krijgen. In het ziekenhuis zeiden ze dat ze thuis moet blijven omdat daar geen bedden meer zijn.
‘De catastrofe houdt niet op. Mijn moeder heeft al een week hoge koorts en begint nu ook te hoesten en ademnood te krijgen. In het ziekenhuis zeiden ze dat ze thuis moet blijven omdat daar geen bedden meer zijn. De ambulance liet een beademingstoestel en medicatie achter en legden iedereen in huis volledige isolatie op. Ik woon twee kilometer van mijn moeder, maar ik mag haar niet bezoeken. We weten niet eens zeker of ze wel corona-positief is, ze werd niet getest. Dat gebeurt alleen nog bij noodgevallen.’
Apothekers hebben niets meer, geen maskers of handschoenen, geen alcohol om te desinfecteren. De hele dag door horen we loeiende sirenes van ziekenwagens. Drie van onze vijf huisartsen zijn zelf besmet. Daarom zijn er legerartsen te hulp gekomen. De kerk publiceert dagelijks de namen van de doden op haar Facebookpagina.
Monsignore Giulio Dellavite is algemeen secretaris van het bisdom Bergamo. Sinds 1 maart zijn in zijn bisdom 16 priesters aan corona overleden, 20 liggen in het ziekenhuis. De gezonde priesters hebben de handen vol om de stervenden en hun familie te begeleiden en werken onder heel moeilijke omstandigheden.
Dellavite: ‘We hebben een enorm probleem met stervenden. In het ziekenhuis worden ze geïsoleerd en onze priesters mogen er niet bij. En ze kunnen de familie, die thuis onder quarantaine staat, alleen bezoeken in beschermende kledij – vooral om het virus zelf niet te verspreiden. Maar ze kunnen niet overal tegelijk zijn. Daarom mogen ook kinderen en kleinkinderen hun zieke ouders en grootouders nu thuis de zegen geven. Dat heeft de bisschop zo voorgesteld.’
‘Bij iemand die thuis overlijdt kan een priester theoretisch met mondmasker en handschoenen het laatste oliesel geven. Maar dat gebeurt nog zelden. En in het ziekenhuis? Stervenden zien alleen artsen en verzorgers in beschermende kledij. In hun laatste uren kunnen ze niemand in de ogen of het gezicht kijken, iedereen is volledig gemaskerd. Telefoneren gaat op intensieve zorgen natuurlijk ook niet. Het is een vreselijk drama.’
Stervenden kunnen in hun laatste uren niemand in de ogen of het gezicht kijken, iedereen is volledig gemaskerd.
‘Als een doodzieke coronapatiënt thuis wordt opgehaald, weet de familie vaak zelfs niet naar welk ziekenhuis ze hem brengen. Ze krijgen de overledenen niet eens meer te zien, maar worden op zeker moment van het overlijden op de hoogte gebracht en horen dan naar welk crematorium hun vader of moeder is gebracht, of waar ze intussen al begraven zijn. Mensen zijn gewoon plotseling weg. Het is vreselijk.’
‘We hebben op het bisdom nu een noodlijn waar 70 priesters, zusters, leken en psychologen troost en steun bieden. Op het kerkhof kunnen onze priesters alleen nog de kist of de urne zegenen en kort even bidden met de familie – als die niet onder quarantaine staat en thuis moet blijven. Dan is er niemand van de familie aanwezig.’
Op 4 maart belde Guiseppe Acerboni, die in een bergdorp bij het Comomeer woont, zijn huisarts omdat hij al dagenlang hoge koorts had. Hij wilde zich op corona laten testen. Hij werd naar het ziekenhuis van Gravedona gebracht en was een week later dood. Hij werd 84. Zijn neef Fabio Landrini vertelt hoe moeilijk het afscheid van zijn oom hem valt, juist omdat de familie geen afscheid van hem heeft kunnen nemen.
Landrini: ‘Voor mij is het coronavirus de ziekte van de eenzaamheid. Zolang mijn oom nog thuis was, brachten we hem elke dag eten aan zijn ziekbed. We hebben hem nog even gezien voor hij naar het ziekenhuis vertrok. Daarna niet meer. Hij stierf helemaal alleen. Het moeilijkste vind ik dat we zijn lichaam niet mochten zien. Dat we geen gepast afscheid van hem mochten nemen. Hij is gecremeerd. Zonder begrafenis. Hij heeft alleen de laatste zegen gekregen.’
‘De artsen werken dag en nacht en hebben geen tijd om zich met iedere patiënt afzonderlijk bezig te houden, maar voor de nabestaanden is het vreselijk dat ze geen afscheid kunnen nemen. We weten niet eens wanneer mijn oom precies gecremeerd werd. Families krijgen in deze uitzonderingstoestand geen informatie.’
Vittorio Natangeli is begrafenisondernemer in Rome. Hij kijkt bezorgd naar wat zijn collega’s in Noord-Italië doormaken. Maar ook voor hem is het dagelijks leven drastisch veranderd.
Natangeli: ‘Begrafenisplechtigheden zoals vroeger zijn verboden. Het lichaam opbaren, naar de mis gaan en daarna naar het kerkhof – al drie weken is dat niet meer mogelijk. De overheid heeft strikt bepaald wat begrafenisondernemers met een lijk mogen doen voor we het naar een kerkhof brengen.’
‘Voor de begrafenis rijden we met de lijkwagen altijd eerst rechtstreeks naar het mortuarium, van daar brengen we de kist zonder ceremonie meteen naar het graf, maximaal door twee of drie familieleden begeleid. We vertrekken meteen nadat we de kist in het graf hebben gezet. Kerkhoven zijn in heel Italië trouwens gesloten, ook na de begrafenis kunnen familieleden hun doden niet bezoeken.’
In Rome zijn er tot nu toe nog weinig coronadoden. Collega’s uit het noorden hebben me gebeld met de vraag of we lijkwagens en chauffeurs ter beschikking kunnen stellen. Voor hen is het natuurlijk veel moeilijker. In sommige dorpen hebben ze in een week evenveel doden als anders op een heel jaar.
Fabio Fancoli is 62 en overleed enkele dagen geleden aan corona. Hij woonde in een klein stadje in Lombardije waar hij op een landbouwbedrijf werkte. Zijn collega en vriend Domenico Incondi herinnert zich het laatste telefoongesprek met hem.
Incondi: ‘We hebben 35 jaar samen gewerkt, en natuurlijk waren we na al die jaren goede vrienden. We hebben samen zoveel meegemaakt. Fabio was een goed mens. Ik heb veel van hem geleerd. We gingen vaak samen skiën of tennissen.’
‘Een dag voor hij in het ziekenhuis werd opgenomen, heb ik hem nog gebeld. Daarna heb ik niets meer van hem gehoord. Zo gaat dat helaas: zodra een coronapatiënt in het ziekenhuis wordt opgenomen, mag je hem niet meer bezoeken. Zelfs niet als hij sterft. Zo is dat momenteel in Italië, het is vreselijk voor iedereen. Fabio heeft tien dagen helemaal alleen in het ziekenhuis gelegen. Er zal ook geen begrafenis voor hem zijn. Zaterdag wordt hij bijgezet. Hij stierf eenzaam en wordt eenzaam begraven.’
Frank Hornig en Maria Stöhr
Copyright: Der Spiegel / Vertaling: Els Snick
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
