Hoelang zitten we nog in lockdown? En wat als de epidemie voorbij is?

Hoelang moeten we nog ‘in ons kot’ blijven?

Wanneer dit alles weer voorbij zal zijn, dat is “de vraag van drie miljoen”, zegt minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) in een interview met De Zondag. Het huidige pakket aan maatregelen, zeg maar een zachte lockdown, geldt voorlopig tot 5 april. Maar wat iedereen voelt aankomen, dringt stilaan ook door in de communicatielijnen. “Ik denk dat deze situatie nog minstens acht weken zal duren”, zegt De Block. 

Dat het normale leven op 6 april weer begint, is alvast een illusie. “Net zoals de maatregelen stapsgewijs verstrengd zijn, zullen we ze ook stapsgewijs moeten afbouwen”, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). Voor de piek in maatregelen, zal de komende week wellicht cruciaal zijn. Volgens experts zullen de ziekenhuiscijfers ons dan tonen hoe de huidige maatregelen zijn opgevolgd. Daarvan hangt dus ook het wetenschappelijke advies af: moet het nog strenger of net niet?

De federale politie krijgt op dit moment nog steeds meldingen van horecazaken die niet sluiten of andere burgerlijke ongehoorzaamheid. “Dan hebben we het over groepen jongeren in het park, mensen die vrienden uitnodigen voor een etentje thuis of ruiters in groep”, klinkt het. Erg pijnlijk, vindt epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen): “Dat zorgt ervoor dat alle maatregelen mogelijk langer aangehouden moeten worden.”

Net zoals bij de vorige beslissingen weegt opnieuw de druk vanuit het buitenland. In Frankrijk of Italië volgde de ene aanscherping de andere op de voorbije dagen. De Britse autoriteiten hebben dit weekend dan weer aan 1,5 miljoen Britten met een medische aandoening gevraagd om drie maanden thuis te blijven in quarantaine.

Volgens Van Ranst mogen we de paasvakantie al zo goed als zeker op onze buik schrijven. “Het blijft hoe dan ook een politieke beslissing. Gaan zij maatregelen versoepelen als blijkt dat de cijfers straks stabiliseren? Dan zal de boodschap wellicht zijn: we zijn op de goede weg, doe zo voort. Begin april zijn we hier nog niet van af.”

Wat als de epidemie voorbij is?

Op basis van de curve in China of Zuid-Korea lijkt deze epidemie zo'n tien weken te gaan duren. “Maar eens de situatie onder controle is in België, kan de pandemie wel blijven voortwoeden in andere delen van de wereld”, zegt Steven Van Gucht (Sciensano), voorzitter van het wetenschappelijk comité rond het coronavirus. “Het virus zal dan een continue druk uitoefenen om weer binnen te komen en een uitbraak te veroorzaken. België is dan een eiland in een zee van virus.”

Tijdens die ‘interepidemische periode’, zoals dat heet, zal het vooral zaak zijn om een tweede golf te vermijden. Enerzijds door waakzaam te zijn en de testcapaciteit te verhogen, anderzijds door de maatregelen rond social distancing niet in de prullenbak te gooien. In het Verenigd Koninkrijk liet de wetenschappelijke adviesgroep van de overheid al optekenen dat strenge en minder strenge periodes elkaar wellicht nog een jaar zullen afwisselen. Concreet betekent dit heen en weer slingeren tussen gesloten scholen (streng) en enkel een quarantaine voor besmette mensen (minder streng).

Ook Van Gucht houdt zo’n ‘jojo-scenario’ voor ogen waarbij de maatregelen zich enten op de druk van het virus. Van Ranst: “Met de basale afstandsmaatregelen, zoals geen handen schudden, zijn we inderdaad nog wel even zoet. Maar dat zijn ook weer geen dingen die ons dagelijks leven belemmeren zoals dat nu het geval is.”

Dat experten nu afraden om voor deze zomer nog een reis te boeken, is dan ook niet omdat de lockdown in ons land tot in die zomermaanden zal aanhouden. Wel omdat het virus een wereldreis maakt, waarvan de tussenstops – de uitbraken, dus – erg onzeker zijn. 

Hoe gaan we dit volhouden?

“Hoe de situatie er binnen twee maanden uitziet, kunnen we net zo min voorspellen als het weer”, zegt Van Ranst. Lees: die onzekerheid zal voor een afzienbare tijd deel uitmaken van de mindset die we ‘in ons kot’ aanhouden. Dat lijkt evident, maar is het niet, zegt gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent). “Zowel de onzekerheid over de duur van de maatregelen als het gebrek aan sociale contacten kunnen een grote impact hebben op ons welbevinden.”

Vorige pandemieën hebben namelijk getoond dat fenomenen als angst, stress en depressie welig kunnen tieren, zeker wanneer die situatie lang aansleept. Annemans hoopt dan ook dat de tips tegen de verspreiding van het virus aangevuld worden met tips om onze mentale gezondheid op peil te houden. “Afstand moeten houden betekent niet afstandelijk zijn. Doe bijvoorbeeld eens boodschappen voor iemand die eenzaam is.”

Volgens Annemans is het ook belangrijk dat de overheid transparant is over de scenario’s die op tafel liggen. “Zodat je mensen perspectief biedt en niet de situatie bij wijze van spreken elke week een beetje oprekt.” Vanuit de wetenschap komt die belofte alvast. “Vanaf het moment dat we meer weten, zullen we dat ook meedelen”, zegt Van Ranst. “Daar kunnen mensen van op aan.”