Corona in de wereld: Noord-Amerika: "Alle zwakheden in de ziekenzorg drijven boven als wrakhout"

Wat het meest opvalt in de VS: de angst van heel veel Amerikanen dat ze door het coronavirus geruïneerd zullen worden. Hoe gaan ze op het einde van de maand hun hypotheek betalen? Hoe gaan ze de huur voor hun kleine flat ophoesten? Daar liggen ze wakker van.

Naar schatting drie miljoen Amerikanen zijn de afgelopen week van de ene dag op de andere hun werk kwijtgeraakt. Als ze geluk hebben, kunnen ze een werkloosheidsvergoeding aanvragen. Maar de administratie kan de stortvloed van aanvragen amper aan en de kantoren zijn dicht, door het coronavirus.

In New York verdubbelt het aantal besmettingen om de drie dagen. New York is nu rampgebied.

De economische ellende is niet te overzien. In de VS bestaat er niet zoiets als technische werkloosheid. Hier bestaat niet echt een ruim sociaal vangnet. Als je een uitkering krijgt in New York, dan krijg je ongeveer 350 euro per week. Als je weet dat een kleine flat al vlug 1.000 euro per maand kost, weet je hoe laat het is. Het stelpt het bloeden, maar niet voor lang.

Het is stil in de stad die nooit slaapt. De voorbije dagen hebben veel mensen nog een wapen gekocht. In het achterhoofd doemen grimmige toestanden op uit een niet zo fijn verleden.

Iedereen verwacht hier Italiaanse toestanden. Het aantal besmettingen neemt met 5.000 per dag toe in deze hoofdstad van de wereld. Iedereen vreest dat het systeem dat niet aankan. Gepensioneerde gezondheidswerkers worden opgeroepen om bij te springen in de ziekenhuizen.

Ontslagen dokters en verplegers uit gesloten ziekenhuizen in Seattle komen naar New York om er een tijdelijk goedbetaalde, maar gevaarlijke job te doen tijdens de crisis. 

Om het leed een beetje te verzachten, wordt er heel veel gebeld, met familie ver weg, met vrienden in de buurt. Mekaar fysiek zien zit er niet in. Work outs worden nu online gedaan. De lesgeefster zet de camera van de pc op en 45 anderen oefenen de gedemonstreerde stretching-les in hun woonkamer. 

Soms zijn er quarantinis, cocktails, gedronken met vrienden online. Smetteloos en sociaal van op een afstandje. Skype is the limit. Elk nadeel heeft dus zijn voordeel. Het leven draait een keer minder rond consumptie en materialisme, meer om menselijke relaties.

Wat deze coronacrisis extra lastig maakt: er is geen tijdslijn. Niemand die weet hoe erg het wordt, en hoelang de lockdown zal duren. De burgemeester van New York, Bill de Blasio, voorspelt nu al: april wordt erger dan maart. En mei wordt erger dan april.

De Vlaamse dokter Hans Snoeck, verbonden aan de Columbia University, is helder: in de VS is veel tijd verloren door gebrek aan testen, gebrek aan strakke maatregelen, toen de epidemie nog makkelijk kon worden ingedijkt. Hij noemt het een drama voor de zieken. Wat met de 13 miljoen mensen zonder papieren in de VS? Wat als zij ziek worden?

Het zorgsysteem ligt met de billen bloot. Alle zwakheden in de ziekenzorg drijven boven als wrakhout: de torenhoge kosten, het gebrek aan bedden, het gebrek aan medisch materiaal, het gebrek aan beademingsmachines voor als de crisis zijn piek bereikt.

Nu al wordt het conventiecentrum Jacob Javits – aan de westkant van Manhattan – klaargemaakt om het om te bouwen tot een noodhospitaal met 1.000 bedden. Het beloofde hospitaalschip in de haven van New York laat op zich wachten. Het ligt nog voor een groot onderhoud in een dok. 

Veel Amerikanen zijn woest op hun president en de verwarrende aanpak van de crisis. Eerst ontkende hij de ramp, dan noemde hij het een complot tegen hem, vervolgens ging hij zich verzoenen met de realiteit.

Donald Trump belooft de ene dag beterschap, kondigt een dag later een medicijn tegen corona aan, beschimpt vervolgens hard werkende gouverneurs, beledigt dan weer journalisten die rechtmatige vragen stellen over de crisis, en hij promoot voortdurend zichzelf op een dagelijkse persconferentie vanuit het Witte Huis.

Hij wil eigenlijk het liefste de economie voor Pasen weer op gang trekken en de beperkende maatregelen zo snel mogelijk opheffen. De dokters in zijn team spreekt hij voortdurend tegen. Hij geeft zichzelf niettemin een flinke 10 op 10. 

Veel Amerikanen hopen dat dit de bananenschil wordt voor het presidentschap van Trump. De keizer die zonder kleren staat. Hij toont zich teleurstellend genoeg niet als een leider die de natie samenbrengt, vinden een pak Amerikanen. Voor leiderschap wordt gekeken naar de New Yorkse gouverneur, Andrew Cuomo, die zijn belaagde staat rustig en daadkrachtig leidt in deze crisis. 

Corona is niet alleen gevaarlijk voor ons lijf. Het virus richt ook veel emotionele schade aan. De pijn snijdt diep. Ik interviewde een paar ontslagen mensen uit mijn buurtrestaurant "Sisters". Lindsey heeft 30 mensen moeten ontslaan. Ze weet niet hoe ze de huur van 10.000 dollar voor haar zaak moet ophoesten eind deze week. Ze maakt zich grote zorgen over haar latino-keukenpersoneel. Die kunnen nergens terecht. 40 procent van de afgedankte werknemers in New York tijdens deze crisis is latino!

Ty Willams (39) heeft geen ziekteverzekering en staat op straat. "De bar was mijn thuis. Ik werkte hier al vijf jaar. Ik at de meeste van mijn maaltijden hier. Ik was hier 40 uur per week. Mijn collega's zijn ook vrienden. Door de sluiting ben ik mijn leven kwijt. Dit is mijn familie…"

Met de economische achteruitgang dreigt ook een soort sociale recessie: de worsteling met heftige emoties zoals rouw, verlies en vereenzaming. Het verdriet over de vele dingen die op z'n West-Vlaams "naar de wuppe" dreigen te gaan.

Uit een studie van Dr. Scott Ratzan van de City University of New York blijkt dat twee derden van alle New Yorkers zich op dit moment sociaal geïsoleerd voelt. Dat is verpletterend veel.

In heel New York hebben 28.000 restaurants de deuren moeten sluiten. Voor veel New Yorkers is dat een culinair drama. Velen van hen koken echt nooit, en dus zijn ze blij dat er nog afhaalmaaltijden te krijgen zijn. Ze moeten eten kunnen bestellen om te overleven.

In de supermarkt mag je binnen in groepjes van twee. Binnenin ziet het eruit als een dienst spoedgevallen. Iedereen draagt een mondmasker en chirurgische handschoenen. 

Het platleggen van de horeca is vooral een sociaal drama. Helaas: om de mensen en de economie te redden, moet je eerst de hele economie stilleggen. Als je het niet doet, gaat iedereen kopje onder. Iedereen zit drijfnat in dezelfde zinkende boot.  

Patrick van Rosendaal is een succesvolle Vlaamse reisgids in New York. Of: hij was dat tot voor kort. De klanten komen niet meer opdagen. Het inreisverbod vanuit Europa en de lockdown van New York hebben heel zijn zaak droog- en lamgelegd. Er zijn geen inkomsten meer. Een benefietactie, een GoFundMe-geldophaling, levert een aardige stuiver op, maar lost de crisis niet op. 

Zoveel mensen hier moeten een beroep doen op het goede hart en de gulle portemonnee van burgers, om de crisis te overleven. Patrick heeft ook een ziek zoontje van één jaar oud. Het is bijten door een zure appel op dit moment en hopen op beterschap. En je vastklampen aan vrienden.

Wanneer komen de toeristen terug? Niemand die het weet. Voor Patrick en zijn gezin is het de komende maanden pompen of verzuipen. Eén van zijn medewerkers is al teruggekeerd naar België.

Wat ook opvalt: de drankenwinkels in New York doen gouden zaken. Ze worden beschouwd als een essentiële bedrijvigheid. Je geraakt er niet meer fysiek binnen, maar bij mij in de buurt neemt Leon and Sons je bestelling aan online, en dan staat je pakket met whiskey of wijn een paar uur later klaar aan de deur. Alle online-winkels floreren nu. Amazon gaat in heel de VS tienduizenden extra personeelsleden in dienst nemen om het werk een beetje te kunnen slikken.

De metro rijdt nog, maar er reist nog amper iemand mee. Per dag verliest de MTA 4 tot 5 miljoen klanten. Als er nog mensen opzitten – zoals ik vorige week op weg naar Wall Street – dan zijn het vaak de mensen die het minst bemiddeld zijn, en geen eigen auto bezitten. Je ziet eigenlijk alleen nog gekleurde medeburgers op de metro.

De vele zwarte schoolkinderen die elke dag zingend en heftig tetterend rond halfvier naar de deli op de hoek een snoepje komen halen: ik mis hen. Ze zijn nergens meer te zien of te horen. Een vertrouwd dagelijks geluid is verdwenen. 

Intussen volgen zenuwachtige gepensioneerden overal in de VS elke dag op de beurs de waarde van hun pensioenspaarplan. Een 401k noemen ze dat hier. De afgelopen weken is zeker een derde van dat appeltje voor de dorst in rook opgegaan.

Ook de luchthavens zijn nagenoeg dood en verlaten. De luchtvaartmaatschappijen zullen miljarden dollars moeten krijgen van de overheid als ze dit willen overleven. Er zijn ook de vele vergeten mensen zonder papieren. Vaak doen ze klusjes in de tuin, in de keuken, in de landbouw. Ze verliezen nu massaal hun baan. Ze kunnen nergens heen.

Ze hebben geen recht op sociale zekerheid, er is nergens werk voor ze nu. Ze lijden, en overleven onder de radar. Iedereen wil hulp van de overheid. Plots hoor je geen Republikein nog tekeer gaan tegen het "socialisme" van de overheid. Dit is Amerika: winsten zijn privé, verliezen zijn voor de overheid. 

Ook persoonlijk hakt deze crisis er stevig in. Ik heb twee volwassen kinderen in België. Mijn zoon van bijna 25 staat als jonge arts mee in de vuurlinie bij de zorgverlening tijdens de coronacrisis. Als chirurg in opleiding moet hij nu bijspringen op de spoedafdeling van het UZ in Gent.

Mijn dochter van bijna 23 werkt rustig haar eindverhandeling af. Ik heb ook een oude moeder van 80 die ik helaas niet kan bezoeken. Ik bel haar elke dag. Ze vraagt: "Wanneer kom je nog eens terug?" Ik moet haar het antwoord schuldig blijven.

Emotionele noodoproepen van familie en vrienden, via de telefoon, of via tekstberichten: "Wat zit jij nog te doen in Amerika? Kom samen met je vrouw snel terug naar België!" Die liefdevolle en bezorgde boodschappen raken me diep. Mijn werkgever overlegt geregeld met mij over terugkeren of niet. Ik hoor bevriende diplomaten al spreken over repatriëring.

Maar: ik heb in deze turbulente tijd ook een opdracht, een echte missie: nauwgezet (en soms wanhopig) informeren uit en over dit gekke land. Het is bijna een morele plicht. Ik ben een soort oorlogscorrespondent nu.

Ik moet blijven kijken en rapporteren, op een rustige, niet hijgerige manier. Tegelijk altijd blijven nadenken: is er ook nog wat anders om over te spreken en te berichten? We mogen mensen niet voortdurend, 24/7, het gevoel geven, dat de wereld zal vergaan.

Zoals Maarten, een Nederlands-Belgische vriend in Brooklyn, het treffend uitdrukte: "Waar is de Ark van Noah?" mag niet de voortdurende gedachte zijn. Er is nog meer tussen hemel en aarde.  Tegelijk zie ik ook wel de onstilbare honger naar informatie in deze zeer vreemde tijd. Corona, corona, corona: er lijkt niets anders meer van tel in ons leven.

Overal zie ik intussen verlies rondom mij: verlies van spaargeld, verlies van banen, verlies van levens, verlies van zekerheden. Er zal altijd die gedachte zijn: er was een leven voor en een leven na corona.

Bekijk hier de getuigenissen van dr. Hans Snoeck, Lindsey Gorton, Ty Williams en Patrick van Rosendaal:

Bekijk hier de reportage van "Terzake" over de coronacrisis in de Verenigde Staten: