Dit is wat auteur van ‘Sapiens’ over de coronacrisis te zeggen heeft

“De mensheid staat nu voor een wereldwijde crisis. Misschien wel de grootste crisis van onze generatie. De beslissingen die mensen en overheden de komende weken nemen, zullen waarschijnlijk de volgende jaren de wereld vormgeven. Het zal niet alleen onze gezondheidszorg beïnvloeden, maar ook onze economie, politiek en cultuur. We moeten snel en daadkrachtig handelen en moeten rekening houden met de langetermijngevolgen van onze acties. Ook moeten we ons niet alleen afvragen hoe we de onmiddellijke dreiging kunnen overwinnen, maar ook wat voor wereld we zullen krijgen zodra de storm voorbij is. Ja, de storm zal voorbijgaan, de mensheid zal overleven, de meesten van ons zullen nog leven, maar we zullen een andere wereld bewonen.”

“Veel noodmaatregelen op korte termijn zullen een vaste waarde worden. Dat is de aard van noodsituaties. Ze versnellen historische processen. Besluiten waarover in normale tijden jaren wordt beraadslaagd, worden nu binnen enkele uren genomen. Hele landen dienen als proefkonijnen bij grootschalige sociale experimenten”, aldus Harari. “In deze tijd van crisis staan we voor twee belangrijke keuzes. De eerste is iets tussen totalitair toezicht en ‘empowerment’ van burgers. De tweede iets tussen nationalistisch isolement en wereldwijde solidariteit.”

“Om de epidemie te stoppen, moeten hele populaties zich aan bepaalde richtlijnen houden. Een methode is dat de overheid mensen in de gaten houdt en diegenen straft die de regels overtreden. Tegenwoordig maakt technologie, voor het eerst in de menselijke geschiedenis, het mogelijk om iedereen altijd in de gaten te houden.” Dit kan volgens Harari “een belangrijk keerpunt in de geschiedenis” zijn. 

“Een van de problemen die we tegenkomen bij het uitzoeken waar we staan, is dat niemand van ons precies weet hoe we worden gecontroleerd en wat de komende jaren ons zullen brengen. De bewakingstechnologie ontwikkelt zich razendsnel en wat tien jaar geleden sciencefiction leek, is vandaag oud nieuws. Overweeg bij wijze van gedachte-experiment een hypothetische regering die eist dat elke burger een biometrische armband draagt die de lichaamstemperatuur en hartslag 24 uur per dag bewaakt. De resultaten worden geanalyseerd door algoritmen van de overheid. De algoritmen weten al voordat jijzelf het weet dat je ziek bent en ze weten ook waar je bent geweest en wie je hebt ontmoet. De infectieketen kan drastisch worden ingekort en zelfs helemaal worden doorgesneden. Een dergelijk systeem zou de epidemie binnen enkele dagen een halt kunnen toeroepen. Klinkt geweldig, toch?”

“Het nadeel is natuurlijk dat dit legitimiteit zou geven aan een angstaanjagend nieuw bewakingssysteem. Als je bijvoorbeeld weet dat ik op een Fox News-link heb geklikt in plaats van op een CNN-link, kan je dat iets leren over mijn politieke opvattingen en misschien zelfs over mijn persoonlijkheid. Maar als je kunt volgen hoe mijn lichaamstemperatuur, bloeddruk en hartslag veranderen terwijl ik een videoclip bekijk, dan kun je leren wat me aan het lachen brengt, wat me laat huilen en wat me boos maakt.”

Een andere belangrijke keuze waar we voor staan is iets tussen nationalistisch isolement en wereldwijde solidariteit, verduidelijkt Harari. “Zowel de epidemie zelf als de daaruit voortvloeiende economische crisis zijn mondiale problemen. Ze kunnen alleen effectief worden opgelost door wereldwijde samenwerking.”

“Om het virus te verslaan, moeten we allereerst informatie wereldwijd gaan delen (...). Wat een Italiaanse arts ‘s ochtends ontdekt in Milaan, kan ‘s avonds in Teheran levens redden. Als de Britse regering aarzelt tussen verschillende beleidsmaatregelen, kan ze advies krijgen van de Koreanen die een maand geleden voor een soortgelijk dilemma stonden. Maar om dit te laten gebeuren, hebben we een geest van wereldwijde samenwerking en vertrouwen nodig.”

Naast het delen van informatie en advies, moet ook een wereldwijde inspanning overwogen worden om medisch personeel samen te brengen, zo gaat Harari verder. “Landen die momenteel minder getroffen zijn, kunnen medisch personeel naar de zwaarst getroffen regio’s van de wereld sturen, zowel om hen te helpen in hun uur van nood als om waardevolle ervaringen op te doen. Als later de focus van de epidemie verschuift, kan de hulp in de tegenovergestelde richting stromen.” 

Daarnaast is ook op economisch vlak een wereldwijde samenwerking nodig, vindt Harari. “Gezien het mondiale karakter van de economie en de toeleveringsketens, zullen elke chaos en een diepere crisis het gevolg zijn van een regering die haar eigen gang gaat en ‘de andere’ volledig negeert. We hebben een globaal actieplan nodig, en we hebben het snel nodig.” Ook moet er volgens Harari een wereldwijde reisovereenkomst zijn. “Landen moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat ten minste een klein aantal reizigers de grenzen kunnen blijven oversteken: wetenschappers, artsen, journalisten, politici en zakenmensen.”

“Helaas doen de huidige landen deze dingen nauwelijks. Een collectieve verlamming heeft de internationale gemeenschap in haar greep. Er lijken geen volwassenen in de kamer te zijn. Je zou al weken een spoedvergadering van wereldleiders verwachten om met een gemeenschappelijk actieplan te komen. De leiders van de G7 wisten pas deze week een videoconferentie te organiseren, maar dat resulteerde niet in een dergelijk plan.”

“Bij eerdere wereldwijde crisissen, zoals de financiële crisis in 2008 en de ebola-uitbraak in 2014, namen de VS de rol van wereldleider op zich. Maar de huidige Amerikaanse regering heeft afstand gedaan van die rol. Ze hebben heel duidelijk gemaakt dat ze veel meer geven om de grootsheid van Amerika dan om de toekomst van de mensheid (...). Als de leegte die door de VS wordt achtergelaten niet wordt opgevuld door andere landen, dan zal het niet alleen veel moeilijker zijn om de huidige epidemie een halt toe te roepen, maar dan zal die erfenis de internationale betrekkingen de komende jaren blijven vergiftigen. Maar elke crisis is ook een kans. We moeten hopen dat de huidige epidemie de mensheid zal helpen om het acute gevaar van wereldwijde verdeeldheid te laten inzien.”

“De mensheid moet een keuze maken”, schrijft Harari tot slot. “Zullen we de weg van verdeeldheid volgen of het pad van wereldwijde solidariteit? Als we voor verdeeldheid kiezen, zal dit niet alleen de crisis verlengen, maar waarschijnlijk in de toekomst nog tot ergere rampen leiden. Als we kiezen voor wereldwijde solidariteit, zal dat niet alleen een overwinning op het coronavirus zijn, maar ook op alle toekomstige epidemieën en crisissen waarmee de mensheid in de 21ste eeuw geconfronteerd zou kunnen worden.”