Paul De Grauwe: ‘Ik ben heel pessimistisch geworden over de toekomst van de euro’
De coronacrisis zet de tegenstellingen binnen Europa weer op scherp, ziet econoom Paul De Grauwe. Terwijl Italië en Spanje, de zwaarst getroffen landen, willen investeren in hun economie, houden andere landen de Europese geldkraan dicht. ‘Waarom hebben we dan in godsnaam een unie?’
Drie keer zo erg als de financiële crisis van 2008, zo groot wordt de impact van het coronavirus op de economie volgens Voka. Omdat we niet meer kunnen reizen of gaan eten, ontvangen veel bedrijven nauwelijks nog geld. Uit een bevraging van de ondernemersorganisatie blijkt dat 30 procent van de bedrijven zijn omzet bijna volledig heeft zien verdampen.
“Het is inderdaad dramatisch”, zegt Paul De Grauwe, professor aan de London School of Economics. “Je hebt nu een economische implosie zolang de epidemie woekert. En we weten niet hoelang die zal duren. De grote uitdaging is om er voldoende beleid tegenover te plaatsen vanuit de overheid om te voorkomen dat dit tot permanente schade leidt.”
België wordt als voorbeeld genoemd vanwege onze gezondheidsmaatregelen tegen corona. Wat vindt u van de economische maatregelen?
Paul De Grauwe: “Ik denk dat we een maatregel die Duitsland heeft genomen hier moeten invoeren. Als een bedrijf zijn schulden door de huidige crisis niet kan terugbetalen, kunnen schuldeisers naar de rechtbank stappen om het bedrijf failliet te laten verklaren. Maar in Duitsland is beslist dat zij dat voorlopig niet meer kunnen doen. Er is een tijdelijke pauzeknop ingedrukt, zodat ze later kunnen herstarten.
“In ons land zijn er zeker een aantal goede dingen gebeurd. We hadden al een redelijk goed systeem van tijdelijke werkloosheid. En dit weekend is er ook een garantiefonds van 50 miljard euro afgesproken tussen de overheid en de financiële sector. Daardoor zijn banken bereid om kredieten toe te staan aan ondernemingen die in financiële moeilijkheden komen. Dat is uiteraard essentieel.”
De overheid rekent daarvoor wel zwaar op de banken, die hun verliezen in eerste instantie gewoon moeten slikken. Pas als het erg wordt, grijpt de overheid in. Terwijl in Duitsland en Frankrijk de overheid zo goed als alles betaalt.
“Ja, het is een kwestie van wie de eerste verliezen gaat betalen door deze crisis. Elders gaat de staat die verliezen onmiddellijk op zich nemen. Maar ook in ons land worden de leningen die de banken toestaan gedekt door de overheid. De nationale bank en minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) hebben besloten dat de banken bij ons genoeg reserves hebben en dat zij die eerste schok wel kunnen opvangen. Als die schok toch te groot zou worden, springt de overheid bij. Ik vind dat een redelijk compromis.”
U pleit er ook voor dat overheden rechtstreeks geld aan bedrijven geven. Daarin is ook een rol weggelegd voor de Europese Centrale Bank (ECB), die de overheden van dat geld moet voorzien, omdat die het gewoon kan bijdrukken.
“We zitten nu in een situatie waarbij de staat veel meer moet uitgeven en veel minder inkomsten kan ophalen uit belastingen. Uiteraard zal het tekort in de begroting daardoor fiks oplopen, wat zich ook vertaalt in een toename van de overheidsschuld. Die hogere schuld zal een permanent effect worden van de coronacrisis.
“Christine Lagarde, de baas van de ECB, heeft al een poging gedaan om de nood te verlichten. De ECB gaat tot 750 miljard euro aan overheidsobligaties kopen. Dat is een positief signaal. Maar dan blijven de landen wel nog steeds met die schuld in de vorm van obligaties zitten. Dat moeten we eigenlijk beletten. Ik vind dat de ECB die financiering rechtstreeks moet doen, door geld te geven, want zo vermijd je een stijging van de overheidsschuld.”
De zwaar getroffen landen Spanje en Italië gaan nu miljarden investeren in de economie, maar zitten ook krap bij kas. Heeft dat dan ook geen effect op het Europese niveau?
“Zeker. Wat je nu ook ziet is dat er een grote onwil is om elkaar te helpen. Nederland blokkeert op Europees niveau elke poging om een systeem uit te werken om de getroffen landen te ondersteunen. De Nederlandse regering wil dat enkel als er voorwaarden aan zijn verbonden.
“Maar omdat de schuld van landen als Spanje en Italië nu zo sterk stijgt, kunnen we opnieuw in een situatie terechtkomen zoals tijdens de eurocrisis. Daarom is mijn punt juist dat de ECB moet tussenkomen, om te vermijden dat die schuld onhoudbaar wordt in de toekomst. Gaan we anders nog eens tien jaar bezuinigen om dat op te lossen? We hebben al gezien wat de effecten zijn van zo’n beleid.”
Is het wel zo onlogisch om aan financiële steun voorwaarden te koppelen?
“Dat is totaal onlogisch. Die landen zijn getroffen door een epidemie waar ze geen schuld aan hebben. Zijn wij dan niet bereid om elkaar bij te staan? Dan ben je toch niet verwonderd als Spanje en Italië woedend zijn en er ook niet meer van willen weten?
“Ik ben dus heel pessimistisch geworden over de toekomst van de euro. Volgens mij is die niet meer verzekerd. Als je nu niet bereid bent om te helpen, waarom hebben we dan in godsnaam een Europese Unie? Als je met iemand trouwt, kan je toch niet zeggen: ‘Luister, als er problemen zijn, moet je niet op mij rekenen.’ Dan trouw je beter niet.”