Kan oud geneesmiddel ernstig zieke coronapatiënten helpen? Vandaag start nieuw onderzoek in Gent

Wereldwijd zoeken wetenschappers naar medicijnen om het coronavirus te stoppen. Zo wordt gewerkt  aan een vaccin, om te voorkomen dat mensen ziek worden. Tientallen kandidaat-vaccins worden momenteel getest, maar dat is helaas een werk van lange adem. Een werkzaam vaccin zal pas volgend jaar beschikbaar zijn.

In afwachting zijn er natuurlijk heel wat mensen die ziek worden. Zij kunnen in sommige gevallen geholpen worden met bestaande antivirale middelen. Eén van die middelen is chloroquine, een geneesmiddel voor de behandeling van malaria. 

De Amerikaanse president Donald Trump noemde chloroquine vorige week “een geschenk uit de hemel”. Dat was voorbarig, want het effect van chloroquine voor de behandeling van coronapatiënten is nog niet grondig onderzocht. Er is nog veel onduidelijkheid over de werking van malaria­middelen voor de behandeling van COVID-19-patiënten.

Wetenschappers zoeken ook naar geneesmiddelen voor patiënten die al ernstig ziek zijn. “Sommige COVID-patiënten gaan bijzonder snel achteruit”, zegt professor Bart Lambrecht (UGent), hoofdonderzoeker aan het UZ Gent en het VIB-UGent Centrum voor Inflammatieonderzoek. 

“Eens die patiënten op de afdeling intensieve zorg belanden, zijn er vaak allerlei complicaties: nieren die falen, de lever die blokkeert, problemen met het bloed en de ademhaling. Mensen hebben ook heel lang koorts, veel langer dan we normaal zien. Dat heb je allemaal niet bij een ‘normale’ longontsteking.”

Wetenschappers van verschillende universiteiten onderzoeken nu hoe ze die groep erg zieke patiënten kunnen helpen.

“We denken dat we daarvoor heel andere types medicijnen nodig hebben”, zegt Lambrecht. “Het gaat om medicijnen die de longen en vooral de longblaasjes beschermen en die ervoor zorgen dat mensen minder lang koorts hebben. Zo kan je voorkomen dat mensen op de afdeling intensieve zorg belanden. Het zorgt er ook voor dat patiënten sneller weer naar een gewone afdeling kunnen. Hoe minder lang iemand op intensive care ligt, hoe beter.”

Eén van de veelbelovende middelen in deze categorie is Leukine®. Ook dat is geen nieuw medicijn. Het wordt al decennia gebruikt bij patiënten die herstellen na chemotherapie. Leukine® werd ook al getest op intensieve zorg, voor de behandeling van acute longproblemen na een bacteriële infectie.

“We weten nog niet of het ook helpt bij het behandelen van COVID-patiënten. Dat willen we zo snel mogelijk onderzoeken.”

Dat onderzoek is net gestart. De eerste patiënten krijgen vandaag Leukine® toegediend in het UZ Gent. Later volgt AZ Sint-Jan Brugge. Ook medische centra in onder meer Duitsland en Italië overwegen mee in de studie te stappen.

Leukine® is een perfecte kopie van GM-CSF, een stof die aangemaakt wordt in het lichaam bij infecties. Deze stof is erg belangrijk voor een goede werking en herstel van onze longen.

“Er bestaan mensen die geen leukine produceren”, zegt Lambrecht. “Zij ontwikkelen vaak ernstige longproblemen. De foto’s van hun longen zien er precies zo uit als de foto’s van de longen van ernstig zieke COVID-patiënten. Die gelijkenis is echt opvallend.”

Leukine® werkt in op specifieke cellen in de longen, de zogenaamde alveolaire macrofagen. “Dat zijn cellen die onze longen beschermen tegen virussen, bacteriën en roetpartikels. Ze zijn cruciaal voor de verdediging van de longwand, en ze zorgen ook voor herstel als er schade is."

Bij COVID-patiënten zijn die cellen aangetast. Daardoor staat het afweersysteem van de longen zwaar onder druk. “We hopen dat proces om te keren door Leukine® toe te dienen via verneveling. Als de alveolaire macrofagen weer normaal kunnen werken, herstelt de long sneller. Zo kunnen we hopelijk vermijden dat de patiënt op intensieve zorg belandt.”

Lambrecht waarschuwt wel voor een nieuw probleem. “Landen gaan elkaar beconcurreren om zoveel mogelijk werkzame medicijnen te bemachtigen. De voorraden zijn beperkt, dus dat zit er zeker aan te komen.”

Wat Leukine® betreft, zitten de Verenigde Staten alvast goed. Zij hebben de voorbije decennia een grote strategische voorraad aangelegd. Dat komt omdat het middel ook gebruikt kan worden bij een atoomoorlog of een kernramp. Leukine® kan dan helpen bij de behandeling van mensen die bestraald werden.

Lambrecht ziet gelukkig ook tekenen van hoop. “Het is ongelooflijk hoe snel alles is gegaan. Normaal duurt het maanden om zo’n onderzoek op te starten. In dit geval was het rond op een paar dagen. Studiecoördinatoren, ethische comités, en medewerkers van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) hebben de klok rond gewerkt om dat mogelijk te maken. Het is indrukwekkend hoeveel mogelijk is, wanneer de nood het hoogst is.”

Lambrecht merkt ook veel goede wil bij farmaceutische bedrijven. “Je merkt hoe ze plots samenwerken. Dat gebeurt in normale tijden zelden. Ze zien volgens mij ook de hoogdringendheid van de situatie."

Ook in ziekenhuizen merkt Lambrecht een enorme gedrevenheid en team-spirit. “Je beseft plots weer waar geneeskunde om draait: zieke mensen helpen en ervoor zorgen dat ze het overleven, en dat onderbouwd met wetenschap. Dat is waar we het allemaal voor doen.”