Direct naar artikelinhoud
Coronavirus

Terwijl het officiële aantal coronadoden in Rusland op 0 bleef staan, steeg het aantal overlijdens door longontstekingen explosief

President Poetin spreekt via een videoverbinding met andere G20 leiders over het coronavirus.Beeld AP

Het had het voorjaar moeten worden van Vladimir Poetins machtsvertoon. Maar toen kwam het coronavirus de kop op steken.

Eerst een referendum waarin de Russische bevolking hem de mogelijkheid zou geven om tot 2036 president te blijven van het grootste land ter wereld. En dan, op 9 mei, een majestueuze militaire parade ter ere van de 75ste verjaardag van de overwinning in de Grote Vaderlandse Oorlog, zoals de Tweede Wereldoorlog in Rusland heet. Zolang mogelijk hield Poetin vast aan zijn planning.

Het coronavirus was “onder controle”, zei hij vorige week nog. “De situatie in Rusland ziet er veel beter uit dan in andere landen.” Poetin was er zelfs zo gerust op dat hij 15 vliegtuigen met beademingsapparaten en virologen naar Italië stuurde – Rusland had ze toch niet nodig, zo klonk het op de staats-tv.

Longontsteking

Of toch wel? Rusland vertoonde steeds meer symptomen van een land dat allerminst immuun was voor het virus. Het officiële aantal coronadoden bleef weliswaar op nul staan, maar critici wezen op een explosieve stijging van het aantal sterfgevallen door longontsteking, een veelvoorkomend gevolg van een corona-infectie. Medisch specialisten klaagden over het gebrek aan testen. Deskundigen concludeerden in een uitgelekt rapport voor de overheid dat ze de komende twee maanden 30.000 coronadoden verwachten.

De ernst van de situatie leek pas tot Poetin door te dringen toen Sergej Sobjanin, de burgemeester van Moskou, hem dinsdag vertelde dat het werkelijke aantal besmettingen en slachtoffers vele malen hoger ligt dan het Kremlin denkt. “Niemand weet hoe hoog het echt ligt.”

Gisteren zette Poetin dan toch een streep door zijn voorjaar. In een sombere videoboodschap aan de bevolking maakte hij duidelijk dat het Kremlin de situatie niet meer onder controle heeft. “Wat er nu gebeurt in westerse landen, zoals in Europa en aan de andere kant van de oceaan, kan onze nabije toekomst worden.”

Het referendum over de ingrijpende grondwetswijziging die Poetin er in een recordtempo doorheen wilde jagen, wordt uitgesteld naar een nader te bepalen datum. Net als, misschien, de militaire parade.

Moskou valt stil

Van een lockdown is nog steeds geen sprake, tot frustratie van virologen en van de Russische oppositie, maar de straten in Moskou worden snel stiller. ’s Avonds overstemmen de vogels  voor het eerst de verkeersgeluiden. Cafés, bioscopen en parken in de hoofdstad gaan op slot. Ouderen hebben zich in hun flat teruggetrokken of zijn naar hun datsja gevlucht. Donderdag gingen ook de vliegvelden dicht. Voor het eerst sinds de tijd van de Sovjet-Unie zijn de poorten van Rusland gesloten.

Ineens dreigt dit het voorjaar te worden dat de zwakheden van Poetins regime blootlegt. Want er dreigt zware druk te ontstaan op sectoren die van Poetin niet de aandacht hebben gekregen die hij schonk aan het gemoderniseerde leger.

Zoals de gezondheidszorg, een van Ruslands zwakste schakels. In 40 procent van de zorginstellingen is geen centrale verwarming, stelde de Russische rekenkamer vorige maand nog in een kritisch rapport. Eenderde van de instellingen is niet aangesloten op waterleidingen, heeft verouderde apparatuur en een snel slinkend aantal artsen. Op sociale media waarschuwen artsen van provinciale ziekenhuizen dat ze geen beschermende kleding hebben om coronapatiënten veilig te kunnen behandelen.

Wel beschikt Rusland over relatief veel beademingsapparaten: 29 per 100.000 inwoners, vergeleken met 8 per 100.000 in Italië. Alleen bevinden de meeste van die apparaten zich in rijke gebieden – een gevolg van Ruslands gapende welvaartskloof. In een elitedorp buiten Moskou zijn rijke Russen begonnen met het hamsteren van beademingsapparaten, zo berichtte The Moscow Times deze week.

Een nieuw ziekenhuis in aanbouw in de buitenwijken van Moskou.Beeld AP

Massaontslagen

Ook zet de crisis grote druk op het midden- en kleinbedrijf, een sector die het in de strijd om overheidsaandacht in Rusland altijd heeft afgelegd tegen de grote (staats)bedrijven die nauw gelieerd zijn aan het Kremlin. Toch werkt 40 procent van de beroepsbevolking in het mkb. Wat als daar massaontslagen gaan vallen nu steeds meer bedrijven hun deuren moeten sluiten om virusverspreiding tegen te gaan? Poetin heeft beloofd dat ontslagen mensen een uitkering krijgen ter hoogte van het minimumloon. Maar dat minimumloon (omgerekend 140 euro) is net als de pensioenen zo laag dat er niet van rond te komen is.

Poetin wil de schade beperken met een reeks overheidsmaatregelen, zoals belastingvrijstellingen en uitstel van terugbetaling van leningen. Reserves heeft de Russische regering wel, na jaren van begrotingsoverschotten. Bovendien is de staatsschuld vergeleken met die in andere landen klein.

Alleen heeft Poetin de pech dat de Russische economie dubbel wordt getroffen. Behalve met corona kampt Rusland met een diepe wereldwijde crisis in de olie-industrie, die samen met de gasindustrie goed is voor tweederde van de Russische economie. De olieprijs zakte deze week tot 25 dollar per vat, de laagste prijs sinds 2003, terwijl Rusland pas winst maakt bij een prijs boven 42 dollar per vat. Ook hier zijn dus reserves nodig om gaten te dichten.

Na twintig jaar aan de macht begint Poetin aan het meest ongewisse voorjaar uit zijn hele loopbaan.