Wordt deze app de sleutel waarmee we het coronavirus op de knieën krijgen?

“Is testen op corona de sleutel (om de verspreiding van het virus onder controle te krijgen, FE)?”, vroeg presentator Bart Schols in De afspraak aan viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “Dat is dé sleutel”, zei de viroloog, “op voorwaarde dat je kan laten opvolgen door contact tracing.” Met andere woorden: wanneer iemand positief getest heeft op het nieuwe coronavirus wil je kunnen achterhalen met wie die persoon in de voorbije dagen of weken contact heeft gehad. Op die manier hopen virologen nieuwe besmettingshaarden sneller op te merken en in de kiem te smoren.

Landen als Zuid-Korea, China, Hong Kong en Singapore tonen hoe de combinatie van coronatests en zogenaamde back tracking-apps het virus klein krijgen. En daar gaan sommige landen heel ver in. The New York Times berichtte vorige maand hoe China zijn bevolking in drie categorieën opdeelt. Wanneer burgers een QR-code scannen krijgen ze een groen, een geel of een rood scherm te zien. Groen betekent kerngezond, oranje een quarantaineperiode voor zeven dagen, rood een quarantaine van veertien dagen. Volgens The New York Times stuurt de app locatiegegevens en een identificatiecijfer naar servers die hoogstwaarschijnlijk in het bezit zijn van de Chinese autoriteiten. 

Echt bemoedigend klinkt het dan ook niet dat  Van Ranst in De afspraak verklaart dat we niet ver verwijderd zijn van zulke toepassingen in België. Zijn Belgen bereid om zulke gevoelige data met overheidsinstanties te delen? Al voegde hij er de dag nadien op Twitter wel aan toe dat  we heel ernstig moeten nadenken over het al dan niet implementeren van zulke systemen.

Ondertussen schieten de initiatieven die een app willen bouwen die de privacy van burgers wel respecteren als paddenstoelen uit de grond. Bij De Morgen zijn een vijftal projecten bekend. Uit een navraag bij het kabinet van Philippe De Backer (Open Vld), federaal minister van Digitale Agenda en Privacy, blijkt dat er zelfs een tiental bedrijven en consortia aanbelden bij de ‘Data Against Corona Taskforce’. Die tijdelijke organisatie onder leiding van De Backer en minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) moet uitzoeken hoe data kunnen helpen in de strijd tegen corona.

Mooiste powerpoint

Een van de meest zichtbare initiatieven op dit moment is het project rond Wouter Van Hecke, Covid-19 Alert. Dat blijft uit privacy-overwegingen bewust weg van alles wat met locatiedata te maken heeft. Het doet een beroep op de Bluetooth-technologie die in elke smartphone zit. “Wanneer je onze app installeert, maakt die een willekeurig serienummer aan”, zegt Van Hecke. “Zodra je met iemand in contact komt binnen de twee meter die onze app ook heeft, registreren de smartphones van beide personen het contact.” Die versleutelde serienummers worden enkel bewaard op de smartphone, niet op een centrale server.

Met andere woorden: de app maakt een lijst aan van alle telefoons die dichter dan twee meter in de buurt zijn geweest. Dat kan een collega zijn op het werk, maar ook iemand die in de supermarkt niet voldoende afstand hield. 

Stel dat u ziek wordt en positief test op Covid-19, dan kan u de app de toestemming geven om alle versleutelde telefoons in die contactlijst – niemand weet in theorie om welke telefoons het gaat en van wie die zijn – een bericht sturen met een boodschap. Dat kan iets zijn in de trant van: “Wees waakzaam, u bent drie dagen geleden in contact gekomen met iemand die positief testte op het nieuwe coronavirus. Neem uw voorzorgen.”

Van Hecke benadrukt dat die boodschap enkel verstuurd kan worden na een verificatie van een arts. “Dat kan bijvoorbeeld met een QR-code die een medisch staflid eerst moet laten scannen vooraleer het bericht weg kan.” De besmette persoon, noch de arts, noch de app-ontwikkelaars weten volgens Van Hecke naar wie de boodschap verstuurd wordt. “We willen absolute anonimiteit garanderen.”

De app van Covid-19 Alert is naar eigen zeggen klaar sinds 16 maart. “Wij kunnen maandag lanceren, maar we zouden graag de steun van de regering hebben. Vooral om te helpen bij de communicatie”, zegt Van Hecke. “Zo is het niet de bedoeling dat mensen in paniek raken zodra ze een melding zouden krijgen dat ze in contact geweest zijn met het coronavirus.”

Alle initiatieven die De Morgen contacteerde hopen dat de ‘Data Against Corona Taskforce’ snel een beslissing neemt met welke partij zij in zee zullen gaan. “Ook voor de burger is het belangrijk om daar heel duidelijk over te zijn”, zegt Rob Heyman van het kenniscentrum Data en Maatschappij. “Het laatste wat je wil is dat er drie of vier apps circuleren.”

Op het kabinet van De Backer zijn ze zich daar van bewust. “Wij zijn op dit moment bezig aan een extensief onderzoek naar alle projecten”, klinkt het. “Het is niet diegene met de mooiste powerpoint die het pleit zal winnen. We gaan absoluut niet lichtzinnig met deze materie om. We werken ook nauw samen met de Gegevensbeschermingsautoriteit.” Wanneer die app effectief gelanceerd zal worden, is op dit moment nog koffiedik kijken.