‘Opstaan om 5 uur ’s morgens’ en andere leiderschapslessen van modepaus Anna Wintour

Opeens dook ze op tussen de Instagramberichten: Anna Wintour, hoofdredacteur van de Amerikaanse Vogue en alom gevreesd modepaus. In een gelikt filmpje liep ze bazig van limousine naar modeshow, zat ze bezonnebrild en met strakke kaken front row en werden er ronkende quotes over ’s vrouws vakmanschap en importantie getoond. Het bleek een gesponsorde post, afkomstig van het bedrijf MasterClass, dat toonaangevende creatieven als Natalie Portman, Annie Leibovitz, Martin Scorsese en David Lynch bereid heeft gevonden (nu ja, dikbetaald waarschijnlijk) om als gelegenheidsdocent op te treden. In het filmpje werd Wintours creativiteit en leidinggeven aangeprezen. Ze zou haar geheimen en tips prijsgeven in twaalf lessen. Niet in een zaaltje met een lessenaar en tafeltjes voor de cursisten, dat helaas niet, maar online.

De volgende dag zag ik de advertentie nog een keer. En daarna nog een keer of vijf. En omdat ik toch binnen zat te koekeloeren vanwege de verplichte sociale onthouding, besloot ik: ik ga die cursus volgen. Eens zien of ik, zelf vijftien jaar hoofdredacteur geweest van verschillende Nederlandse modebladen, haar kan betrappen op inzichten die ik nog niet had. En of haar prudentie ook van nut is voor mensen die ­leidinggeven in andere vakgebieden.

Oog in zonnebril met La Wintour

Ik schreef 100 euro over en kreeg een link voor de video’s en het te downloaden handboek. En daar zat ik dan, op mijn eigen bank, oog in zonnebril met La Wintour, zoals ik al vaker heb gezeten bij modeshows in Parijs en Milaan – al zat ik dan meestal vanaf een wat minder prominente rij naar haar te turen. En had zij geen flauw benul dat ze werd gadegeslagen door mij, een voor haar totaal oninteressante en onbekende vakgenoot die desalniettemin met de regelmaat van een klok ‘de Nederlandse Anna Wintour’ is genoemd. En dat terwijl ik a) nooit de baas ben geweest van Vogue (wel van Ellegirl, Elle en Harper’s Bazaar) en b) mijn bob écht niet op die van Wintour heb gebaseerd, maar op die van Victoria Beckham anno 2006.

Al die jaren en keren dat we tegenover elkaar zaten te wachten tot de show begon, kon ik het niet laten om met mijn smartphonecamera flink in te zoomen op haar ­bewegingsloze gezicht en straf geföhnde Playmobilhaar. Zeventig is ze, en toen ik nog in mijn wieg lag, had zij haar eerste baan al te pakken, als redactieassistent bij Harper’s & Queen in Londen. In de dik twintig jaar dat ik in de modejournalistiek zit, heb ik haar niet ouder zien worden, wel strakker in het gezicht. Haar mond is langzaamaan ietsje ­zuiniger geworden. Als ze ergens is waar ze niet wil zijn, tuit ze haar lippen.

De vuile was

Laatst nog, op Malpensa Airport, vlak voordat heel Italië op slot ging. Ik stond schuin achter haar toen ze incheckte met de hulp van een kruier en een kar met zeven Louis Vuitton-tassen en dito hutkoffers, met aan elk daarvan een label met ‘Paris’ erop – ze vloog direct door naar de shows in Parijs. Ik ging eerst naar huis om wasjes te draaien. Ik vermoed dat haar vuile Milaan-was in zeven Vuitton–koffers al in een vrachtvliegtuig richting New York was gegaan.

Zo’n vrouw dus, naar wie modefeeks Miranda Priestly uit The Devil Wears Prada (2006) is gemodelleerd. Die film is gebaseerd op een sleutelroman geschreven door haar gewezen personal assistant. Een dictator zou ze zijn, een ijskoningin, Nuclear Wintour. Sinds de documentaire The September Issue (2009) is ook op beeld vastgelegd hoe ze leidinggeeft: onbewogen en rücksichtslos.

Maar toen ze eenmaal bij me op schoot op de bank zat, veel dichterbij dan ooit, lachte ze en ging haar zonnebril af. Ik kon haar tanden zien en rondkijken in haar kantoor: een kraakheldere kamer met lichtblauwe muren, bloemen­boeketten en ingelijste zwart-witfoto’s, waaronder het Mainbocherkorset van Horst P. Horst uit 1939 en de duikers van George Hoyningen-Huene uit 1930, beide iconische foto’s uit het Vogue-archief. Anna droeg een zwarte jurk met een grafisch patroon – vermoedelijk Prada, want dat draagt ze vrijwel dagelijks – en begon te doceren.

Waarheden als koeien

Eerst maar even het slechte nieuws: de meeste lessen zijn nogal specifiek gericht op de modebusiness en dan meer specifiek die van de Amerikaanse luxemerken. Daar heb je als leidinggevende bij IBM of Albert Heijn vrij weinig aan. Daar komt bij dat de beste tips uit die twaalf lessen niet wereldschokkend zijn, want een beetje cliché. Maar, en dat is het goede nieuws, ze zijn niet voor niets cliché, omdat ze waarheden als koeien bevatten. Als koeien! Gouden tips! En die kunnen niet vaak genoeg worden herhaald. Daarom, opdat ­iedereen die dit leest leert van Wintour, hier een overzicht van haar meest houtsnijdende ­leiderschapslessen.

1. Bouw een goed team

Niet voor niets les 1, want zonder team is een baas he-le-maal nergens, net zoals een voetbalcoach in zijn hemd staat als hij F.C. Pottenstampers heeft opgesteld, en een topdirigent geen ­symfonie zal kunnen spelen met een dweilorkest. Kies daarom als leiding­gevende voor mensen met andere ­achtergronden, vaardigheden en meningen dan de uwe - van jaknikkers en papegaaien is geen baas ooit beter geworden, en alleen trommelaars maken nog geen melodie.

Wees discreet, loyaal, eerlijk, positief en hartstochtelijk (wat betreft uw vak dan, hè – billenknijperij is zó vorige eeuw). Investeer tijd in en aandacht aan uw team en geef uw mensen de credits die ze ­verdienen. En blijf ze die geven. Bazen die zelf met de eer gaan strijken, daar zou je de gracht mee kunnen dempen.

2. Wees duidelijk en besluitvaardig

Ja, besluitvaardig wezen, dat kan Wintour wel, die zit nooit te dralen en te miezemuizen wat ze nu toch eens moet doen. Haar woorden en oordelen komen sneller dan een guillotine kan vallen. En daar is helemaal niets mis mee. Dat spreekwoord van die zachte heelmeesters en die stinkende wonden is maar al te waar. Geen knoop kunnen doorhakken is niet alleen vervelend voor die draaikont van een manager zelf, maar funest en frustrerend voor het hele team. Geef zo snel, helder, ­eerlijk en direct mogelijk feedback – nooit per e-mail als dat niet strikt noodzakelijk is – dan kunnen de ondergeschikten verder op een manier die in uw visie past. Iets wat uiteraard alleen kan als u de volgende vaardigheid onder de knie heeft...

3. Heb een visie

Managers zonder visie, daar zou je de gracht óók mee kunnen dempen. Een zienswijze is natuurlijk niet iets waarmee een mens geboren wordt. Een visie ontwikkelen is iets wat tijd kost en een hele berg ervaring.

Belangrijkste les van Wintour: een visie krijg je niet als je met je ogen aan het scherm van je tv, computer of telefoon zit geplakt. Train ogen en oren liever door musea te bezoeken (als ze weer open zijn), kranten en vakliteratuur te lezen, die getrainde oren open te houden op het werk, écht te luisteren en vragen te stellen.

Maak fouten en leer ervan. Volg uw hart, uw intuïtie en uw talent, zegt Wintour – af en toe wordt de masterclass erg Amerikaans, maar nogmaals: onzin wordt er niet verkondigd. Laat u – tot u zelf de scepter mag zwaaien –leiden door een inspirerende baas of coach: mensen die hun ondergeschikten en collega’s vooruithelpen en ze niet klein willen houden.

Hebt u een visie, hou er dan aan vast. Laat u niet uit het veld slaan door elke tegensputteraar. Realiseer u terdege: u kunt niet met iedereen vrienden worden en blijven. Vertrouw op uzelf, leg het nog één keer uit, maar ‘overexplain’ niet, en als dat niet aankomt: neem afscheid en sla de bladzijde om. Een besluitvaardige manager (zie tip 2) kán dat.

4. Stop met micromanagen...

... want dat is de kortste weg naar overspannenheid en een gebrek aan overzicht. Leer uw teamleden hun eigen beslissingen te nemen. Hou ze op de hoogte van wat er speelt, maak ze deel van de conversatie en de besluitvorming. Delegeer wat gedelegeerd kan worden en geef vertrouwen en ruimte. Ga niet als een moederkip op uw protegés zitten, maar laat ze groeien en hun eigen fouten maken.

Bedenk dat een goede manager niet degene is die alles zelf kan en doet, maar degene die ervoor zorgt dat zijn of haar teamleden doen waar ze goed in zijn en daar beter in ­kunnen en mogen worden. ‘Dat ­betekent niet dat Anna niet gericht is op details,’ staat in het werkboek, ‘ze leest elk woord dat in het blad komt en keurt elke look in de mode­reportages goed, maar ze steunt haar redacteuren ook om beslissingen te nemen uit haar en elkaars naam’.

5. Vergader met mate en beleid

Ach ja, vergaderen. Noodzakelijk kwaad of overschatte bezigheid? ‘Anna is hypergeorganiseerd en ­schematisch, wat haar in staat stelt om snel te reageren en beschikbaar te blijven voor haar team’, staat in het werkboek. Van dat hypergeorganiseerd is geen letter gelogen. Deze vrouw vermorst geen seconde van haar dag en heeft een ijzeren discipline als het op vergaderen aankomt. Effectief vergaderen is in Wintours optiek niet eindeloos met een groepje mensen aan een grote tafel zitten wachten tot iemand iets zinnigs roept, o nee. Effectief vergaderen vergt van tevoren aangekondigde onderwerpen en vraagstukken met afgebakende groepen deelnemers – hoe kleiner de groep, hoe efficiënter de meeting – en afgebakende tijden.

Voor wie nu denkt dat Wintour zich vooral druk maakt met delegeren en flitsvergaderen en de rest van de dag een beetje chic zit te wezen tussen die bossen bloemen: dat klopt niet. Het indrukwekkendste van de hele cursus is het schema van Wintours dagindeling die in het werkboek staat. Vooral de beschrijving van het begin van haar dag is ontzagwekkend:

‘Anna staat op tussen 4 en 5 uur ’s morgens, leest de Britse en Amerikaanse kranten (The New York Times, The Wall Street Journal, The Guardian), kijkt naar Twitter en Instagram, sport (meestal tennis), beantwoordt e-mails en bereidt zich geestelijk voor op de dag die komen gaat.’

Die werkdag begint om 8 uur op kantoor en eindigt thuis met de ‘take home bag’ met daarin een dummy van het volgende nummer, portfolio’s, memo’s, pitches, te accorderen ­artikelen en nog een hele rataplan aan werk. Best veel werk voor iemand die zegt niet te micromanagen, eigenlijk.

Maar goed, dit zijn dus in grote lijnen de wijze lessen van de masterclass. Scheelt u weer 100 euro in deze barre tijden. Mocht ik ooit nog eens een keer ergens baas worden, dan zal ik die eerste vijf tips consciëntieus toepassen. Maar elke dag om 4 of 5 uur opstaan? En met een tas vol werk naar huis? Voor geen goud!

Maar misschien is het wel precies daarom dat ik geen kruier heb en gewoon mijn eigen was moet doen. En daar heb ik, nu ik thuiswerk, toch alle tijd voor. Eens zien of er nog onlinemasterclasses bestaan voor het perfectioneren dáárvan.