Het aantal gedetineerden in ons land schommelt permanent rond de 10.000 of meer. Dat aantal moet dringend naar omlaag. ‘Iedereen die vrijgelaten kan worden, moet dan ook effectief worden vrijgelaten. Die maatregel is nodig wegens de gezondheidsrisico’s die het coronavirus met zich meebrengt.’ Dat zegt de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, een onafhankelijke instelling voor de controle op de gevangenissen.

De situatie in gevangenissen wordt met de dag moeilijker, zo zegt de Centrale Toezichtsraad. ‘In overbevolkte inrichtingen, met vaak een gebrek aan hygiëne, is het onmogelijk om afdoende preventie- en zorgmaatregelen te nemen. Gezien het risico op een gezondheids- en veiligheidscrisis is het dringend noodzakelijk het aantal gedetineerden drastisch te verminderen.’

De toezichtsraad vraagt daarom dat de gevangenisbevolking wordt teruggebracht tot ‘maximaal de opvangcapaciteit van elke inrichting’. Concreet wordt daarbij gedacht aan drie maatregelen: het vrijlaten onder voorwaarden van mensen in voorlopige hechtenis, het uitstellen van de uitvoering van gevangenisstraffen en de vrijlating van alle gevangenen ‘die kunnen vrijgelaten worden’.

Het gaat dan niet om een Marc Dutroux of een Ronald Janssen, wel om kleinere criminelen die hun straf hebben uitgezeten of die geen gevaar betekenen voor de maatschappij.

Het huidige initiatief om de gevangenisverloven te verlengen, wordt dan weer niet als een realistische oplossing gezien. De Centrale Toezichtsraad stelt dat dit enkel leidt tot een onderbreking van de straf, waardoor het probleem alleen maar wordt verschoven.

Voorts pleit de toezichtsraad nog voor een hele reeks andere maatregelen voor de mensen in de gevangenissen. Zo zouden telefoongesprekken gratis moeten worden zolang er geen bezoek mogelijk is en zouden alle gedetineerden en personeelsleden voldoende toegang moeten krijgen tot hygiëneproducten en stromend water, zodat ze de preventiemaatregelen kunnen volgen.

Enkelband

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) heeft ‘begrip voor de reactie van de Centrale Toezichtsraad’, zegt hij. Een volmachtsbesluit dat afgelopen weekend is uitgevaardigd regelt dat gedetineerden die zes maand voor strafeinde zijn in aanmerking kunnen komen voor een vervroegde invrijheidsstelling, mits voorwaarden, klinkt het op zijn kabinet. Dat besluit treedt in werking na publicatie in het Staatsblad.

Verder nam Geens eerder onder meer al de beslissing om bezoeken in de gevangenis op te schorten, behalve voor essentiële diensten, en gedetineerden extra belkrediet te geven. Daarnaast is er verlengd penitentiair verlof voor gedetineerden bij wie de reclassering al goed was gestart en gebeurt vertegenwoordiging voor de rechter zo veel mogelijk via een advocaat, klinkt het.

Tot slot wordt voorlopige hechtenis zoveel mogelijk per enkelband toegepast en heeft de minister het college van procureurs-generaal gevraagd om de tenuitvoerlegging van de straffen uit te stellen tot na de crisis. ‘Dat betekent niet dat veroordeelden hun straf niet zullen krijgen’, verzekert zijn kabinet.