Getty Images

Ook na coronacrisis dreigt tekort aan bedden op intensieve zorg bij klimaat- of atoomoorlog

Zal onze gezondheidsinfrastructuur te klein uitvallen bij gelijkaardige fenomenen als de coronacrisis? Dat is volgens  professor Tom Sauer de cruciale vraag die er zit aan te komen. Hij stelt dat ons land een tekort aan bedden op intensieve zorg heeft bij een kern- of klimaatoorlog.

opinie
Tom Sauer
Tom Sauer is professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen, en kreeg de Rotary Alumni Global Service Award in 2019.

Het minste wat je kan zeggen is dat onze regeringen een crisis van dergelijke omvang niet hebben zien aankomen. Wetenschappers hadden nochtans gewaarschuwd, mede op basis van eerdere epidemieën (ebola, SARS). Laura Kahn (Princeton University) heeft vorig jaar hierover nog een artikel gepubliceerd in The Bulletin of the Atomic Scientists. Bij ons heeft viroloog Johan Neyts (KU Leuven) indertijd voorgesteld om onderzoek te doen naar coronaremmers, maar geen gehoor gevonden.

De verregaande maatregelen die onze handel en wandel extreem beperken, zijn ongetwijfeld noodzakelijk, maar niet voor herhaling vatbaar. In de toekomst moet veel meer gedaan worden om dergelijke lockdowns te voorkomen. Het zal niet moeilijk zijn om de bevolking daar nu van te overtuigen. 

Te kleine gezondheidsinfrastructuur

De voornaamste reden waarom we "in ons kot" moeten blijven, is dat ons gezondheidssysteem het anders niet zou aankunnen. De bottleneck – en dat wordt door onze medische experten tot in den treure herhaald – zit hem in het beperkte aantal intensive care (IC) bedden (bedden op de dienst intensieve zorg, red.), al valt dat voor ons land in vergelijking met andere landen goed mee. In ons land zijn er zo’n 1.900 IC-bedden, ondertussen met enkele honderden aangevuld. 

De cruciale vraag die er zit aan te komen is of er gelijkaardige fenomenen als corona zijn waarbij onze gezondheids­infrastructuur te klein zal uitvallen. Met andere woorden: wordt het niet hoog tijd om sommige van onze economische en militaire activiteiten te hertekenen in functie van het niet onbelangrijke gegeven dat het aantal IC-bedden per definitie altijd beperkt zal zijn? 

Mag ik onze dames en heren politici de volgende vraag voorschotelen: volstaan 1.900 IC-bedden bij een extreem grote natuurramp, een meltdown in een van onze kernreactoren, of een kernwapenexplosie, laat staan een kernwapenoorlog?

Als het antwoord neen is, is de suggestie niet om dat aantal bedden verder te verhogen. Wel is de volgende logische vraag of de baten van die activiteiten opwegen tegenover de kosten? Akkoord dat dat meestal een heel moeilijke afweging is. Meestal zien we enkel de baten op korte termijn (bijvoorbeeld kernenergie zonder veel CO₂-uitstoot) zonder lang stil te staan bij de kosten op de langere termijn (kernafval voor honderdduizenden jaren, en het risico op een groot nucleair ongeluk dat geen enkele privé-verzekeraar wenst te dekken).

Waarschijnlijkheidsgraad

Om een bedreiging in te schatten kijk je bovendien niet enkel naar de grootteorde van de dreiging, maar ook naar de waarschijnlijkheidsgraad. De grootteorde kunnen we redelijk goed inschatten, de waarschijnlijkheidsgraad veel minder. 

Wetenschappers hebben aangetoond dat geen enkele samenleving voorbereid is op een menselijk gestuurde ramp

Toch doen we een poging. Als we de grootteorde bekijken van deze pandemie, zitten we in ons land vandaag aan 513 doden en in totaal 4.500 gevulde IC-bedden (op drie weken tijd). De hete zomer van 2003 als gevolg van de klimaatopwarming – het gaat om een 14-tal dagen – leverde enkel in ons land 2.300 extra doden op. De tsunami in Japan – een natuurramp – en de daaraan gerelateerde kernreactorontploffingen in Fukushima deed het dodenaantal stijgen tot 18.000. Die ontploffingen hadden vermeden kunnen worden, had men geluisterd naar wetenschappers die hiervoor hadden gewaarschuwd en die voorgesteld hadden om een veel hogere muur tegen overstromingen te bouwen.

Laten we dus vanaf nu het aantal IC-bedden als maatstaf nemen.

  • Een explosie van een relatief klein atoomwapen (14 kiloton) – zoals de Hiroshimabom – zou in Brussel 92.780 doden opleveren en 213.450 gewonden. Ruiten zouden ook sneuvelen in Laken, Evere, Jette en Anderlecht. 
  • Als een B-61-bom uit Kleine Brogel (max 340 KT) op Brussel zou vallen, zou dat 407.960 doden en 516.910 gewonden opleveren, met ruiten die sneuvelen tot in Tervuren, Steenokkerzeel, Asse, Ternat, Hoeilaart, Sint-Genesius-Rode en Gaasbeek. Rusland heeft vandaag Topol-raketten met kernkoppen van 800 KT. Eén op het hoofdkwartier van de NAVO zou volstaan voor 536.180 doden en 572.830 gewonden, tot en met Londerzeel, Opwijk, Affligem, Kampenhout, Huldenberg, Terhulpen, Waterloo, Opwijk, Gooik en Halle. 
  • En als een Chinese Deng Fong-5 nucleaire raket (5.000 KT) op Brussel terechtkomt, mogen 839.550 mensen een kruis maken over hun leven, en zullen er 876.260 gewonden vallen. Ruiten sneuvelen tot in Temse, Hamme, Kontich, Lubbeek, Grez-Doiceau, Nijvel, Geraardsbergen, Ninove en Berlare. 

Volstaan de 1.900 IC-bedden (minus die van Brussel en omstreken) voor dergelijke scenario’s? De vraag stellen is ze beantwoorden. En dan hebben we het nog niet over het gebruik van meerdere kernwapens, laat staan een nucleaire oorlog.

Wetenschappers hebben aangetoond dat geen enkele samenleving voorbereid is op een dergelijke menselijk gestuurde ramp. Meer nog, geen enkele maatschappij is überhaupt in staat om zich hierop voor te bereiden.

En toch doen onze politici alsof hun neus bloedt. Zij blijven ook in ons land vasthouden aan het dreigen met het inzetten van deze massavernietigings­wapens. Ze houden zelfs 10, 20 van die bommen in gereedheid voor de almachtige NAVO, de nucleaire alliantie par excellence, enkel in de “hoop” dat ze nooit zullen gebruikt worden. Is dat een realistisch beleid? Wat als het toch gebeurt?

Nucleaire anarchie

Hoe zit het met de waarschijnlijkheidsgraad van zo’n nucleaire explosie ? Allesbehalve nul. Op vlak van wapenbeheersing en proliferatie staan alle knipperlichten op rood. Als in januari volgend jaar het New START-verdrag niet wordt verlengd door de Amerikaanse president Trump, komen we voor het eerst sinds het begin van de jaren 70 terecht in een wereld zonder bilaterale wapenbeheersings­akkoorden, met andere woorden in een nucleaire anarchie.

Verschillende akkoorden werden door Bush en Trump unilateraal opgezegd (ABM, INF, Iran deal), waarbij INF-gewijs Rusland ook niet vrijuit gaat. De afgelopen 10 jaar is bovendien geen enkel nieuw verdrag door de kernwapen­staten en hun bondgenoten onderhandeld. De Doomsday-klok, die door wetenschappers (zoals Stephen Hawking en andere Nobelprijswinnaars) bediend wordt en die sinds kort ook het milieuvraagstuk meeneemt, heeft nog nooit dichter bij middernacht gestaan, zelfs niet tijdens de Koude Oorlog: met name 100 seconden voor 12 uur, en dit sinds januari van dit jaar. 

(lees verder onder de afbeelding)

Copyright 2020 The Associated Press. All rights reserved.

In tegenstelling tot het coronavirus bestaat al een behandeling tegen kernwapens, met name het recente Verbodsverdrag (2017). Ondanks hun verplichtingen onder het Nucleair Non-Proliferatieverdrag en alle retoriek over ontwapening ten spijt, wil een minderheid van landen - de kernwapenstaten en hun bondgenoten (waaronder ons land) - niets weten van een verbod op kernwapens.

De “haves” geven hun privileges niet zomaar op. En velen verdienen er hun brood mee, als je kijkt naar de gigantische bedragen die gaan naar de verdere modernisering van de kernwapenarsenalen. Artsenorganisaties zijn echter duidelijk. De World Medical Association schaarde zich in 2018 achter het Nucleair Verbodsverdrag. Zo ook de World Federation of Public Health Associations, de Internationale Raad van Verpleegkundigen, alsook het Internationale Rode Kruis.

Over de akelige gevolgen van de klimaatopwarming zijn wetenschappers, en meer bepaald het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), ook unisono. Jammer genoeg lopen ook op dit vlak onze Belgische en Vlaamse politici mijlenver achter. Laat de coronacrisis food for thought zijn voor de reële bedreigingen die op ons afkomen, en het aantal IC-bedden vanaf nu de norm. 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen