Corona in de wereld: West-Europa voelt verlaten aan, hoofdsteden zijn spooksteden geworden

De maand maart zullen we ons nog lang herinneren als de maand waarin doodgewone dingen plots niet meer konden. Vandaag begint de maand april en West-Europa lijkt wel stilgevallen. In alle West-Europese landen samen zijn er meer dan 300.000 besmettingen.

Het zwaarst getroffen blijven de Romaanse landen. Italië, Spanje en Frankrijk zitten op de knieën door het virus. Alleen de Verenigde Staten doen het op vlak van besmettingen slechter dan Italië, wereldwijd. In Italië zijn 105.792 besmettingen, Spanje heeft er 94.417 en Frankrijk 52.100. Ook in Duitsland woedt het virus, met 68.180 besmettingen.

"Het begon allemaal in Italië" zullen we later zeggen over de coronacrisis in Europa. Wekenlang hebben we berichtgeving uit China gekregen en plots zat het in de laars van Italië. We keken met argusogen naar hoe de uitbraak daar evolueerde en hoe de Italiaanse regering reageerde. De reactie kwam traag, maar toen ze er kwam, was ze niet min. 

Op 4 maart kwam het verdict: Scholen en universiteiten gaan dicht. Sportwedstrijden mogen alleen nog plaatsvinden zonder publiek. Koning Filip en koningin Mathilde hadden op 23 maart een staatsbezoek gepland naar Italië, maar dat werd geschorst. "Italië gaat sociaal en sportief op slot", besloot onze correspondente Andrea Vreede toen. Op het moment dat de maatregelen werden getroffen, waren er ongeveer 3.000 besmettingen in het land. Intussen zijn we de kaap van de 100.000 voorbij.

De beelden die we nu te zien krijgen uit Italië tonen verlaten steden. Venetië zonder toeristen, het waren, en zijn nog steeds, opmerkelijke beelden. Door het uitblijven van massatoerisme naar de Italiaanse stad zijn trouwens de kanalen van Venetië gaan heropleven. Het water is er, zonder de vervuiling van de schepen, opnieuw zo helder geworden dat je vissen kan zien zwemmen. 

Bekijk hieronder beelden van helder water in Venetië, en lees daarna verder:

Italië spant in Europa momenteel de kroon van het grootste aantal besmettingen, wereldwijd draagt Italië ook de titel van hoogste aantal dodelijke slachtoffers, met meer dan 10.000, bijna vier keer zoveel als in China.

Maria Ricci is studente Geneeskunde in Rome en ze vertelt: "Niets werkt hier nog. Zelfs Amazon levert geen pakketjes meer. We zitten te wachten tot het hier allemaal voorbijgaat. De lockdown duurt nu al meer dan 20 dagen, en daardoor hebben sommige mensen al even geen geld meer in het laatje gekregen, waardoor armere mensen vaak niet genoeg meer hebben om eten te kopen."

"De situatie in Noord-Italië is zeker nog niet aan de beterhand. Dokters draaien shiften van 12 uur en zijn oververmoeid. Ik ben zelf studente Geneeskunde, dus veel van mijn leerkrachten zijn dokters. Zij hebben het daarom heel druk nu", zegt Ricci.

Bekijk hieronder de getuigenis van Maria Ricci en lees daarna verder:

Heel Italië wordt zowat omgebouwd om het virus te bestrijden, stelt Maria Ricci: "Scholen worden omgebouwd tot veldhospitalen om mensen in onder te brengen. Maar ook veel fabrieken krijgen een nieuwe functie. Een textielfabriek maakt nu bijvoorbeeld geen kleren meer, maar mondmaskers."

En de overlijdens blijven komen, zegt ze: "Er wordt geen autopsie meer uitgevoerd op overleden mensen, het zijn er gewoon te veel. In bepaalde gebieden komt het leger zijn trucks vullen met lichamen, om ze naar crematoria te brengen elders in het land. Daar worden ze gecremeerd en begraven. De nabestaanden kunnen geen afscheid nemen."

Ook Spanje, net als Italië een zuiders land in West-Europa, werd in de vlucht genomen door het sterk stijgend aantal besmettingen en doden. Volgens experts zal Spanje op termijn Italië voorbijsteken in besmettingen en doden. Madrid geldt als coronahoofdstad van het land. Meer dan 20.000 besmettingen in de Spaanse hoofdstad alleen al. Ook Catalonië, met hoofdstad Barcelona, krijgt met veel besmettingen te maken.

Gisteren kende Spanje de grootste stijging in het aantal dodelijke slachtoffers, toen kwamen er 849 bij. In totaal zijn dat er nu 8.189. Het aantal besmettingen in Spanje ligt nu net onder de 95.000. 

Vanuit Spanje bereiken ons beelden van overvolle ziekenhuizen, mensen die in de gang op de grond zitten, en kamers met meer patiënten dan er bedden zijn. De Spaanse gezondheidszorg is hier niet op voorbereid. Ziekenhuizen zitten nu al tegen hun maximale capaciteit aan. Jarenlange besparingen trekken de medische diensten in het land nu tot op hun knieën. In Spanje zijn er intussen ook al meer doden geteld dan in China. 

Intussen neemt de Spaanse regering ook opvallende maatregelen: zo mogen nutsbedrijven niet langer elektriciteit en water weigeren aan hun klanten, zelfs al betalen ze hun rekeningen niet meer, dat zei vicepremier Pablo Iglesias gisteren. 

(Lees verder onder de foto's)

In Frankrijk, als derde Romaanse land in het lijstje, houdt het virus eveneens lelijk huis. De Fransen hebben ook de totale lockdown afgekondigd. Zonder overheidsdocument mag je de straat niet meer op. Intussen doet de overheid er alles aan om de patiënten zo goed en zo kwaad als dat gaat te verzorgen. Afgelopen weekend werd er zo nog een hogesnelheidstrein ingezet om patiënten uit het oosten van Frankrijk te halen, zij worden dan in andere ziekenhuizen elders in het land verzorgd.

Dit weekend ging de dodentol in Frankrijk de 2.000 voorbij. De Parijse luchthaven Orly is gisteravond ook dichtgegaan. Er waren maar vier luchtvaarmaatschappijen die nog vlogen van daaruit. Die worden nu overgeplaatst naar het andere Parijse vliegveld: Charles-de-Gaulle. 

Op 16 maart verklaarde de Franse president Emmanuel Macron de oorlog aan het virus: "Dit zijn maatregelen die Frankrijk nog nooit in vredestijd heeft moeten nemen." Intussen is die lockdown van origineel 15 dagen al verlengd tot 15 april. 

De hoofdstad Parijs ligt er deze dagen verlaten bij, net als de meeste Europese steden. Geen auto's op de beroemde Avenue des Champs-Elysées. Geen getoeter rond de Arc De Triomphe. Niemand die een selfie neemt aan de Eiffeltoren.

Bekijk hieronder dronebeelden van een verlaten Parijs en lees daarna verder:

In Duitsland verschillen de maatregelen van deelstaat tot deelstaat. In sommige deelstaten mag je enkel nog voor essentiële zaken het huis verlaten, in andere staten ligt de nadruk vooral op het sociale contact vermijden. Toch zijn er in Duitsland tienduizenden besmettingen. Dat komt vooral omdat er in Duitsland massaal getest wordt. Tot een half miljoen tests per week tegenwoordig.

Daarmee is Duitsland de koploper van het aantal tests, beide in absolute nummers, maar ook per capita. Daarom worden er veel meer besmettingen aangetroffen, ook als dat in lichtere vorm is. Bij ons gebeurt dat in veel mindere mate. Mensen met lichte symptomen worden vaak niet getest en worden daardoor ook niet in de statistieken opgenomen. In Duitsland gebeurt dat wel. Dat kan trouwens ook een verklaring zijn voor waarom er veel minder mensen sterven aan het virus (proportioneel gezien), dan bij ons.

(Lees verder onder de foto)

Miriam Töpfer is studente in Brandenburg, Duitsland: "Mijn laatste semester wordt waarschijnlijk afgelast. Het enige vak dat ik nog moest doen, wordt waarschijnlijk ook afgelast. Ook mijn masterscriptie moet ik van thuis uit schrijven. Er is hier een uitgaansverbod, dat voorlopig een week geldt, maar ik denk dat dit alles nog wel langer dan 2 maanden zal duren."

Bekijk hieronder de getuigenis van Miriam Töpfer, en lees daarna verder:

Nederland kwam traag in actie. Trager dan België, en dat is toch opvallend voor onze Noorderburen. Het sluiten van de scholen bleef lang uit, omdat premier Mark Rutte van mening was dat de groepsimmuniteit de beste manier was om het virus de baas te kunnen. Genoeg mensen laten besmetten die genezen en immuniteit opbouwen, om te zorgen dat het virus geen grote schade meer kan aanrichten.

De scholen mochten openblijven, omdat werd aangenomen dat het virus voor jongeren minder gevaarlijk was. Intussen liggen ook jongeren in heel Europa in de ziekenhuizen, met COVID-19, de ziekte die het nieuwe coronavirus veroorzaakt. 

(Lees verder onder de foto)

Op 15 maart maakte de Nederlandse regering een bocht van 180 graden. Het kondigde aan dat alle scholen, alle restaurants en cafés dicht moesten, diezelfde avond nog. Een dag later sprak Mark Rutte het land toe. En dat is opvallend. De vorige Nederlandse premier die via de televisie een nationale toespraak hield, was Joop Den Uyl. Hij deed dat tijdens de oliecrisis van 1973. Het was dus al 47 jaar geleden sinds de laatste toespraak aan het land. Rutte riep Nederland op om voor elkaar te zorgen. De maatregelen die zijn regering genomen had, noemde hij "ongekend voor een land in vredestijd." 

Rutte gaat waarschijnlijk ook wel met zijn blunder de geschiedenisboeken in. Op een eerdere persconferentie waar hij aankondigde dat het geven van handdrukken vanaf nu verboden was, gaf hij de man naast hem, niemand minder dan de baas van het Instituut voor Volksgezondheid en Milieu, op het einde van het persmoment een stevige handdruk, waarna hij zijn fout doorhad: "Oh, sorry, nee, dat mag niet meer. Opnieuw."

Bekijk hieronder de blunder van Mark Rutte, en lees daarna verder:

Dylan Giesbergen doet Europese Studies aan de Universiteit van Amsterdam en werkt in het weekend in het Rijksmuseum. Maar dat is dichtgegaan: "We zijn al zeker dicht tot 1 juni, dan gaan we weer open als alles goed gaat. En het zou wel eens kunnen dat er dan een hele stormloop is voor de tentoonstelling die eigenlijk nu loopt. Caravaggio-Bernini: Barok in Rome loopt normaal tot 7 juni. Wat dus wil zeggen dat er nog maar een weekje is om die tentoonstelling te zien als we op 1 juni opengaan." Opvallend is toch dat het Rijksmuseum haar werknemers blijft betalen, tijdens de sluiting. Dylan ontvangt nog steeds zijn volledig loon. 

Ook voor zijn studies is het aanpassen: "Tot 1 juni verloopt alles online. Ook de examens. Ik heb er onlangs al twee gehad, en dat voelt toch vreemd aan. Je krijgt een Word-document toegestuurd en moet het ingevulde exemplaar dan indienen. Het is dan een openboektoets, maar toch is er weinig controle vind ik. Studenten kunnen in principe gewoon met elkaar overleggen. Daar is geen controle op. Het enige dat wordt gecontroleerd is of er geen exacte antwoorden overgenomen zijn van andere studenten."

Nederlanders zelf lappen de maatregelen ook te veel aan hun laars, vindt Dylan: "Als ik buiten moet zijn, zie ik vaak dat mensen de afstand niet respecteren. Vooral ook oude mensen houden zich vaak niet aan de maatregelen. Er zijn natuurlijk controles, al heb ik die zelf nog niet gezien. Maar het is natuurlijk moeilijk om elk deel van elke stad actief te controleren. Daar zijn volgens mij gewoon niet genoeg mensen voor."

Beluister de getuigenis van Dylan, en lees daarna verder:

Het Verenigd Koninkrijk was aanvankelijk redelijk laks in haar maatregelen. Ze ging, net als Nederland, voor de theorie van de groepsimmuniteit.

Maar net als de Nederlandse regering maakt ook Boris Johnson een bocht. Vanaf 17 maart gaat het Verenigd Koninkrijk op slot. De Britse krant The Daily Telegraph kondigt "Life put on hold" aan. The Times gaat voor "Britain in Lockdown."

"De meeste Britten houden zich hier aan de regels", zegt onze correspondent in Londen, Lia van Bekhoven: "Al gaat de politie soms ver in hun controles. Er zijn veel verhalen van mensen die met bijvoorbeeld chocolade-eitjes worden tegengehouden en door de politie berispt worden omdat dat geen essentiële boodschappen zijn. Of mensen die met de auto naar het strand gaan voor de dag. Sporten mag enkel in de buurt. Eén rechter had het gisteren zelfs over een politiestaat."

(Lees verder onder de foto)

Het dichtgaan van het land doet bij de Britten het burgergevoel opleven. Meer dan een half miljoen mensen schrijven zich in een periode van enkele dagen in om vrijwilligerswerk te gaan leveren, daar waar het nodig is.

In het VK wordt alles uit de weg geruimd om massaal de National Health Service (NHS), de nationale gezondheidszorg, bij te staan. Die verkeert in belabberde toestand. Critici stellen dat de NHS de afgelopen jaren kapot bespaard is. Net daarom deed de regering een oproep om zoveel mogelijk vrijwilligers in te zetten voor de NHS. De capaciteit werd ook in snel tempo opgedreven. De regering maakte vorige week ook een conferentiecentrum in Londen klaar om vanaf nu te dienen als tijdelijk veldhospitaal. Plaats voor 4.000 bedden. 

"Er is geen enkele gezondheidszorg die echt kan voorbereid zijn hierop", zegt van Bekhoven: "Maar de NHS heeft de afgelopen 10 jaar besparingen langs alle kanten gekend. Toch is het probleem niet enkel de gezondheidszorg. Er is 10 jaar lang bespaard op alles van onderwijs, tot politie, tot de gemeentes. De gezondheidszorg is nu gewoon de eerste post waar je de besparingen voelt."

"Een kwart van de dokters zit thuis omdat ze schrik hebben om mensen te besmetten, omdat er niet genoeg beschermende kledij is. Of ze zijn al besmet, of iemand in hun gezin heeft de ziekte. Dat komt nog eens bovenop alle besparingen. Maar ook andere zaken: als je zegt dat iedereen moet thuisblijven, en je komt met een noodpakket dat 80 procent van alle lonen vrijwaart, heb je nog steeds 20 procent die zich meldt bij de sociale diensten. Die raken ook overbelast. Een coronapatrouille oprichten gaat niet, daar zijn niet genoeg mensen voor. Ook scholen zijn dicht, wat betekent dat veel kinderen die hun enige warme maaltijd op school kregen, dat nu niet meer hebben. Er is geen vangnet meer in het VK."

(Lees verder onder de foto's)

Vorige week raakten trouwens twee bekende gezichten in het VK besmet. De kroonprins, Charles, en de premier Boris Johnson. De 71-jarige royal stelt het goed en vertoont slechts lichte symptomen. Direct werd gevreesd dat de 93-jarige monarch, Queen Elizabeth, ook mogelijk besmet zou zijn. Al snel kwam Buckingham Palace met het communiqué dat Charles zijn moeder, Elizabeth, al niet meer had gezien sinds 12 maart, wat dus buiten de termijn van twee weken valt. Ondertussen is Charles al aan de beterhand.

Maar niet enkel in koninklijke cirkels dook het virus op. Ook de Britse premier Boris Johnson raakte besmet, kondigde hij vorige week vrijdag zelf aan. Hij heeft net als Charles lichte symptomen, maar blijft wel de regering leiden. Hij isoleert zichzelf in zijn ambtswoning in Downing Street.

De Britse pers vond trouwens een manier om alles weer toe te spitsen op Brussel, zegt van Bekhoven: "Ik zag één krant die opperde dat Boris Johnson waarschijnlijk besmet geraakt is door Michel Barnier, de Brexitonderhandelaar van de EU."

De Deense hoofdstad Kopenhagen ligt slechts een steenworp van de Zweedse stad Malmö. De twee steden zijn verbonden met een brug over de zee. Die brug overspant 8 kilometer, maar verbindt twee landen met een totaal andere aanpak.

In Denemarken liggen de steden er verlaten bij. Maar acht kilometer verder, in Malmö, één van de grootste steden van Zweden, gaat het leven tot nader order verder. Mensen die kunnen thuis werken, doen dat ook, maar het leeuwendeel van het land blijft draaien.

De lagere scholen blijven open, restaurants en cafés blijven gasten ontvangen en de straten blijven, zij het in mindere mate, gevuld. Zweden heeft wel samenkomsten van meer dan 50 mensen verboden en vraagt aan de horeca om enkel klanten die een zitplaats in het restaurant hebben, te bedienen. Het land staat, in tegenstelling tot andere Europese landen, nog heel wat persoonlijke vrijheid toe in de maatregelen. Het blijft voornamelijk bij adviezen, weinig wordt afgedwongen.

Bekijk hieronder beelden uit de Deense hoofdstad Kopenhagen en de Zweedse hoofdstad Stockholm, en lees daarna verder:

Samenscholingen van meer dan 10 mensen zijn in Denemarken verboden en alle scholen, horeca, niet essentiële winkels en publieke ruimtes zijn dicht.

Leo Jongen woont al meer dan 40 jaar in de Zweedse stad Örebro. Zware maatregelen zijn niet nodig volgens hem: "In Zweden blijft het voor de meeste zaken bij adviezen. Er is wel een samenscholingsverbod voor meer dan 50 mensen, en de middelbare scholen en universiteiten zijn dicht. De lagere scholen zijn wel nog open, omdat volgens de statistieken jonge kinderen minder risico lopen."

"Voor de rest blijft het inderdaad bij adviezen. Maar mensen in Zweden luisteren wel naar die adviezen, waardoor dwingende maatregelen niet nodig zijn. Het is rustiger op straat, en de restaurants zitten ook minder vol. De regering heeft het ook gemakkelijker gemaakt voor mensen die zich ziek voelen om thuis te blijven, die kunnen zeker rekenen op een uitkering."

Zo’n adviezen zouden in Nederland en België wel niet werken, zegt Leo: "Zweden is een uitgestrekt, dunbevolkt land. Nederland en België behoren tot de meest dichtbevolkte landen in de wereld. Daar is het veel moeilijker om mensen uit elkaar te houden. Bij ons merk je de dichtbevolktheid wel in Stockholm, daar zijn ook meer besmettingen, maar daarbuiten worden de adviezen goed opgevolgd. Ook de cultuur is anders. Hier in Zweden houden mensen sowieso al afstand van elkaar, aan het bushokje bijvoorbeeld. In Nederland begin je al eens sneller een praatje met de andere wachtenden, en sta je dichter bij elkaar."

Ook de kleinste landen van West-Europa zijn niet immuun voor het virus. San Marino, omringd door Italië, heeft al zo’n 230 besmettingen. Monaco een 50-tal. Liechtenstein bij de Duitse grens zit aan zo’n 60-tal besmettingen. Gibraltar, aan de zuidgrens van Europa tussen Spanje en Marokko, heeft een 70-tal besmettingen, het is deel van het Verenigd Koninkrijk. Op Malta, in de Middellandse Zee, zijn een 150-tal mensen besmet met het nieuwe coronavirus. En als we Vaticaanstad apart nemen, zijn daar 6 besmettingen.

Nu de meeste landen maatregelen genomen hebben wordt er elke dag nerveus gewacht op de nieuwe cijfers. En de hoop is natuurlijk dat die "piek" waarover al vaak gesproken is, binnenkort bereikt wordt. Wanneer Europa uit deze lockdownwinter komt, en eindelijk van de lente kan genieten, dat valt nog af te wachten.