Waarom Duitsland relatief weinig doden door het coronavirus telt

Het coronavirus zal zijn meest gevreesde eigenschap pas prijsgeven als het is verslagen. Pas dan zullen we precies weten hoe dodelijk de ziekte is geweest. In de meeste Europese landen schoot het aantal sterfgevallen de afgelopen week met een ijselijke snelheid omhoog. Alleen in Duitsland gaat het een stuk langzamer.

Zeker, ook in Duitsland sterven mensen – 650 tot nog toe. Dat is veel, denkend aan het verdriet van alle nabestaanden. Maar puur statistisch is het weinig. Per miljoen inwoners eist het virus in Duitsland 7,7 slachtoffers. In België zijn dat er ongeveer 37, in Spanje zelfs al 165.

En dat terwijl Duitsland na Italië de oudste bevolking van Europa heeft en een bevolking die volgens de Bloomberg Global Health Index ongezonder leeft dan de Italiaanse en de Spaanse. Hoe komt het dan toch dat corona er zoveel minder dodelijk lijkt dan elders?

1. Het is nog vroeg in de cyclus

De meest voor de hand liggende verklaring is ontnuchterend: het tijdsverschil. “De exponentiële fase begon hier pas rond 3 maart, de ernstigste gevallen doen zich vanaf ongeveer drie weken na het begin van de infectie voor”, zegt medisch informaticus Markus Scholz, die aan de universiteit van Leipzig onderzoek doet naar de dynamiek van de corona-epidemie. Ook Lothar Wieler, de baas van het Robert Koch Institut (RKI), het Duitse equivalent van het RIVM, waarschuwde dat het hoogtepunt van de epidemie in Duitsland nog niet is bereikt. “Hoe de cijfers zich verder ontwikkelen ligt volledig open.”

2. Er wordt veel meer getest

Toch is er wel degelijk iets wat Duitsland anders doet, en wellicht beter, dan de meeste Europese landen: testen. Wekelijks worden zo’n half miljoen Duitsers getest op het coronavirus, zei Christian Drosten, de viroloog die de regering van advies voorziet.

Dat consequente testen gebeurt al vanaf het moment dat de epidemie er de kop opstak, in januari, bij medewerkers van het Beierse bedrijf Webasto die aangestoken waren door een Chinese collega. De Volksgezondheid spoort de contacten van besmette personen op en laat ze testen. Mensen die zich ziek voelen, kunnen zich in veel gevallen laten testen door hun eigen huisarts, mits ze symptomen zoals koorts of hoesten hebben.

Het gevolg van dat beleid is dat in Duitsland meer patiënten met lichte symptomen in de statistieken terechtkomen dan in de meeste andere landen, wat het sterftepercentage naar beneden drukt. Daarop duidt ook de lage gemiddelde leeftijd van de positief geteste patiënten in Duitsland, 48 jaar. In Italië is dat 63.

Hoe kan Duitsland zoveel testen? Dat is vooral een kwestie van de juiste medische infrastructuur en het geluk dat diverse Duitse bedrijven de tests zelf fabriceren. Ook telt Duitsland veel goed uitgeruste laboratoria, deels verbonden aan universiteiten en onderzoeksinstituten. Er is geen gebrek aan reagensvloeistof nog geen gebrek. Hendrik Borucki van Bioscientia, een groep zelfstandige laboratoria die wekelijks zo’n 60.000 testen uitlezen, vermoedt dat de meeste Duitse bedrijven op tijd en genoeg hebben ingekocht.

Toch pleit Borucki voor een selectiever testbeleid. “Vorige week was 90 procent van de door ons uitgelezen coronatests negatief. Dat is te veel. Artsen moeten strenger selecteren, want ook hier zijn de voorraden eindig.” 

3. Veel meer bedden op intensieve zorg

Geen ander Europees land heeft zo veel intensive-carebedden als Duitsland: ruim 28.000, waarvan er zo’n 23.000 kunnen worden vrijgemaakt voor coronapatiënten, zo’n 34 per 100.000 inwoners. 

Omdat de Duitse ziekenhuizen nog niet aan hun capaciteitslimiet zitten, is min of meer gegarandeerd dat ernstig zieke coronapatiënten de best mogelijke behandeling krijgen. Duitsland heeft zelfs een aantal doodzieke patiënten uit Italië, Frankrijk en Nederland opgenomen. Bovendien heeft bondskanselier Angela Merkel maandag 3,3 miljard euro vrijgemaakt om het aantal ic-bedden de komende maanden te kunnen verdubbelen tot 50.000.

Onder normale omstandigheden is het uitgebreide en dure Duitse gezondheidssysteem voor velen een bron van ergernis en schrijven kranten kritisch over “de beddenberg”. Duitsland houdt z’n vele ziekenhuizen niet in stand uit voorzorg voor een pandemie. Die zijn een gevolg van het federalisme en van antiquarische wetgeving, waardoor het eenvoudiger is een nieuw ziekenhuis te bouwen dan er een te sluiten. Bovendien zijn landelijke politici in Duitsland verbonden aan een regionaal kiesdistrict en staat het willen sluiten van een ziekenhuis gelijk aan politieke zelfmoord.

En toch...

Toch is de kans groot dat zich de komende maanden ook in Duitse ziekenhuizen schrijnende taferelen zullen voordoen, zoals die nu te zien zijn in Italië en Spanje. De achilleshiel van het Duitse gezondheidssysteem zit namelijk niet in het materieel, maar in het personeel. Eind vorig jaar stonden er in de verpleging 17.000 vacatures open. Zorgberoepen zijn in Duitsland de afgelopen jaren steeds minder populair geworden, vanwege de lage lonen.

Nu worden legerartsen en geneeskundestudenten opgetrommeld om het tekort aan te vullen. Of dat genoeg is, blijft de vraag, zeker als straks net als in andere landen ook medisch personeel besmet zal raken. En een beademingsapparaat zonder verpleger die ermee om kan gaan redt geen levens.