Chaos in woon-zorgcentra: ‘De angst bij het personeel is immens’

Vanuit haar kamertje in een woon-zorgcentrum in Limburg vertelt Irma (91) hoe ze niet langer meer mag kaarten, koffiedrinken of wandelen in de tuin met haar vriendinnen. Iedereen moet op de eigen kamer blijven. “Eén keer per dag komt een verzorgster ons ‘luchten’. Dan mogen we een per een een toertje doen door de tuin, als het weer een beetje meezit. De rest van de dag zitten we in onze kamer. Alleen.”

Ze begrijpt wel waarom, want in haar woon-zorgcentrum vielen al twaalf doden. Vermoedelijk door corona, zegt ze. Al is het in een woon-zorgcentrum niet altijd voor 100 procent duidelijk dat corona de boosdoener is. “Er waren hier de voorbije dagen meer overlijdens dan normaal, dat klopt”, zegt de directrice die de naam van haar centrum liever niet in de krant ziet verschijnen. “Onze mensen zijn allemaal zeer fragiel en de sterftecijfers durven ook in niet-coronatijden al eens om onverklaarbare reden in een bepaalde periode pieken. We weten van vier van de sterfgevallen zeker dat het om corona gaat. Waren de anderen ook besmet? We weten het niet.”

Vermoedens

Cijfers over het aantal besmettingen en sterfgevallen door corona in woon-zorgcentra zijn daarom een moeilijke kwestie. Woensdag zei Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) in het Vlaams Parlement dat er bij 1.917 rusthuisbewoners in Vlaanderen een vermoeden van Covid-19-besmetting is. Ongeveer 5 procent van het rusthuispersoneel is afwezig door ziekte.

Het gaat om cijfers van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, waar alle Vlaamse rusthuizen dagelijks aan rapporteren. Die Vlaamse cijfers staan volledig los van de officiële cijfers die het federaal centrum Sciensano elke dag geeft. “Het gaat in onze cijfers vaak om vermoedens”, zegt Joris Moonens, woordvoerder van het agentschap. “Die kunnen dus zowel een overschatting als een onderschatting van de werkelijkheid zijn.”

Nochtans had Sciensano dinsdag al gecommuniceerd over 94 extra doden uit rusthuizen, maar dat gaat volgens Moonens om bevestigde gevallen die de voorbije dagen vanuit Wallonië en Brussel waren binnengekomen. Vanuit Vlaanderen werden nauwelijks officiële sterftecijfers uit de rusthuizen doorgegeven.

Angst

Officiële cijfers of niet, het mag duidelijk zijn dat de situatie in heel wat rusthuizen ronduit schrijnend is, stelt ook Paul Cappelier, voorzitter van de Belgische Federatie van Zorgkundigen (Befeso). Al voor de tweede keer deze crisis hield hij een kleine enquête bij een vijfhonderdtal zorgkundigen in de rusthuizen. De resultaten noemt hij ronduit alarmerend. “De angst bij het zorgpersoneel is immens”, stelt hij. “Zo’n 95 procent van het personeel geeft aan bang te zijn om ziek te worden. 66 procent van het zorgpersoneel heeft nog altijd onvoldoende beschermingsmateriaal. Waardoor ze zichzelf maar vooral ook de bewoners in gevaar kunnen brengen.”

Het personeel zelf geeft aan dat tot een derde van de bewoners ondertussen positief getest is met Covid-19. Ook een kwart van het personeel testte volgens hen positief. Cijfers dus die een stuk hoger liggen dan degene die minister Beke communiceerde. Hoewel het om een heel beperkte rondvraag en zelfrapportage gaat, zijn het volgens Cappelier toch cijfers die ogen moeten openen. “We moeten echt prioritair inzetten op de meest kwetsbaren en die zitten in de woon-zorgcentra. Het personeel is hier niet voor uitgerust en ook niet voldoende voor opgeleid.”

Net als koepelorganisatie Zorgnet-Icuro, komt Befeso nu met laagdrempelige e-cursussen voor zorgpersoneel. 

‘Van den domme’

“Hebt u enig idee hoe je iemand wast of eten geeft als je er op anderhalve meter afstand van moet blijven?”, vraagt een directielid van een West-Vlaams woon-zorgcentrum. Ook in zijn centrum stierven al bewoners aan corona: vier officieel, vermoedelijk zelfs tien. 

De directie besloot om de bewoners bewust ‘van den domme te houden’, om geen paniek te veroorzaken. Directielid: “Het is een afweging die je als directie moet maken: gaan we hen volledig beschermen en dus isoleren? Of laten we hen nog volop leven en contact hebben met de andere bewoners? Weliswaar onder voorwaarden. Ons personeel ziet erop toe dat er afstand gehouden wordt.”

Bij Zorgnet Leuven pleiten ze ervoor om iedereen te laten testen, alle bewoners en alle personeel. Alleen zo kan je op een goede manier aan cohorte-zorg doen, zegt voorzitter Bieke Verlinden. “Dan kan je mensen isoleren bij wie het nodig is, en voorkomen dat iedereen elkaar besmet. Want mensen in isolement moeten zetten, is heel dramatisch. Dat weegt enorm op zowel bewoners als personeel.”

Minister Philippe De Backer (Open Vld), die de taksforce Testing leidt, laat ondertussen weten dat die capaciteit systematisch verhoogt. Eind deze week wil hij ook starten met het afnemen van meer dan 20.000 testen in de woon-zorgcentra in heel het land. “Dan moet duidelijk worden welke noden waar bestaan.”

Ondertussen liepen de officiële ‘coronacijfers’ voor ons land woensdag verder op. Met 123 nieuwe overlijdens komt het totaal al op 828. Het aantal nieuwe opnames in het ziekenhuis bleef met 560 min of meer stabiel. In totaal liggen nu 4.995 mensen in het ziekenhuis, van wie 1.088 op intensieve zorg. Een recordaantal patiënten mocht het ziekenhuis verlaten, namelijk 436.