A.WILLIAMS/NHPA

Latere lente, hete zomers, kleinere nesten, kleinere vleugels: dit doet klimaatverandering met de nachtegaal

Nachtegalen in Spanje hebben de voorbije jaren kleinere vleugels gekregen. Het resultaat van de klimaatopwarming, zeggen wetenschappers, waardoor hun broedseizoen korter wordt en kleinere nesten meer kans op succes hebben. Het is de natuur die zich aanpast aan de veranderende omstandigheden, maar een echt voordeel is het niet: kortere vleugels verkleinen de kans dat ze hun jaarlijkse trek naar het zuiden overleven.

De nachtegaal is beroemd om zijn uitgebreide muzikale repertoire, hij kan maar liefst meer dan 1.000 verschillende klanken ten berde brengen. Nachtegalen hoor je in de lente en de zomer in grote delen van Europa en Azië. Het zijn trekvogels, want de winter brengen ze door in Afrika, ten zuiden van de Sahara-woestijn.

De laatste vijftig jaar is het aantal nachtegalen bij ons sterk gedaald, op sommige plaatsen tot 90 procent. Daar zijn meerdere verklaringen voor, zoals plantenetende dieren die hun voedsel gaan zoeken in de favoriete broedplaatsen van nachtegalen. Maar ook de opwarming van het klimaat wordt er nu mee in verband gebracht.

Verlate lente, hete zomers

Nachtegalen moeten elk jaar duizend kilometers overbruggen, naar het zuiden en dan weer terug. De kracht van vleugels kan daarbij het verschil tussen leven en dood maken. Trekvogels zoals de nachtegaal zijn dan ook bedeeld met relatief lange vleugels.

Wetenschappers aan de Universidad Complutense de Madrid bestudeerden 20 jaar aan data over twee populaties van nachtegalen in Spanje. Ze merkten op dat de gemiddelde lengte in verhouding tot lichaamsgrootte gedaald is. Met andere woorden: de vleugels van nachtegalen zijn dus kleiner geworden. De Spaanse onderzoekers stellen dat dit te maken heeft met de klimaatverandering.

In het Middellandse Zeegebied komt de lente trager op gang en zijn de zomers heter en droger, als gevolg van de klimaatverandering. Daardoor wordt de ideale broedperiode van nachtegalen korter. En dat heeft dan weer zijn invloed op de jongen die nachtegalen krijgen.

imago/blickwinkel

Kleinere nesten, kleinere vleugels

Trekvogels -zoals de nachtegaal er een is- zijn door de natuur uitgerust met allerlei eigenschappen om dat aan te kunnen. Langere vleugels om grote afstanden te kunnen afleggen, en een hoger metabolisme waardoor ze energieker zijn, bijvoorbeeld. En omdat niet iedereen de trek overleeft, hebben ze ook grotere nesten (veel eieren per leg) om zo het voortbestaan van de soort te kunnen garanderen.

Maar door de klimaatverandering is de broedperiode voor nachtegalen dus korter geworden. Ze kunnen maar pas later beginnen te broeden en bovendien is er de dreiging van een hete zomer. Dat betekent dat de overlevingskansen voor jongen groter zijn in kleinere nesten. En ook voor jongen die een trager metabolisme hebben, die "rustiger" door het leven gaan.

Met andere woorden, die geen lange, krachtige vleugels meer nodig hebben.

Natuurlijk "voordeel" met een wrange nasmaak

Kleinere nesten en jongen met kleinere vleugels hebben dus meer kans op slagen dan de grotere nesten en de jongen met grotere vleugels. "Deze biologische veranderingen zijn het antwoord van de natuur op het veranderende klimaat. Dat betekent dat de nachtegalen met kleinere vleugels het best geschikt zijn om in de nieuwe situatie te overleven. Zij worden dan ook door natuurlijke selectie bevoordeeld", zegt onderzoeker en auteur Javier Pérez-Tris.

Al heeft "voordeel" in deze situatie wel een wrange nasmaak. Korte vleugels zijn niet de beste vleugels om een lange trek aan te kunnen. Maar nachtegalen blijven wel zoals vanouds duizenden kilometers verderop naar zuidelijk Afrika vliegen om daar te overwinteren. Omdat ze minder aangepast zijn, is de kans veel kleiner dat ze de trip heen en terug overleven. En daardoor kan het dus dat er bij ons steeds minder nachtegalen zijn.

Ingewikkelde balans

Nachtegalen kunnen door kleinere nesten en kleinere vleugels biologisch dus beter overleven, maar de prijs die ze daarvoor betalen is dat ze minder makkelijk de trek overleven. Het biologische voordeel is volgens de wetenschappers nog altijd groter dan het nadeel, maar het is een ingewikkelde balans.

Meer lezen?

Meest gelezen