Onrust groeit bij oudere generatie: ‘Hun grote vrees is dat er boven hun hoofd zal worden beslist’
Een groot deel van de nieuwe sterfgevallen komt van buiten de ziekenhuizen. Het doet de vrees bij oudere generaties dat ze aan hun lot zullen worden overgelaten, alleen maar toenemen. ‘Het is heel belangrijk dat de stem van de patiënt gehoord blijft worden.’
Het was toch even schrikken toen de nieuwe coronacijfers binnenrolden. Met 183 nieuwe sterfgevallen zitten we nu al een 1.011 Covid-doden. Van die 183 komen er 109 vanuit de ziekenhuizen en 74 van daarbuiten. Dat zijn mensen die in een woon-zorgcentrum of thuis gestorven zijn. Ze komen voornamelijk uit de Waalse en Brusselse rusthuizen. De Vlaamse registratie blijft voorlopig wat achter. Belangrijk: de registraties van buiten de ziekenhuizen komen soms met enige vertraging door, waardoor er een plotse piek kan ontstaan in de cijfers.
Het aantal overlijdens ligt wel nog steeds in de lijn van de verwachtingen, stelt viroloog Steven Van Gucht. “Het sterftecijfer per dag is de indicator die het laatst zal dalen. Er liggen nu 1.144 patiënten op intensieve zorg. En we weten dat een deel van hen zal herstellen en een deel jammer genoeg niet. Dus zullen de sterftecijfers nog een tijdje hoog blijven.”
In ons land worden ook alle Covid-gerelateerde overlijdens zo veel mogelijk meegeteld, ook als het om een patiënt gaat met veel onderliggende problematieken waarvan niet duidelijk is hoeveel procent corona heeft meegespeeld bij het overlijden. “In Frankrijk bijvoorbeeld gebeurt dat niet”, zegt Van Gucht. “Daar worden ook alleen de ziekenhuisdoden meegeteld. Zo is het heel moeilijk om sterftecijfers van landen met elkaar te vergelijken.”
Tegelijkertijd blijft in ons land het aantal nieuwe ziekenhuisopnames per dag al ongeveer zeven dagen redelijk stabiel en is ook het aantal nieuwe opnames op intensieve zorg per dag vrij laag. Wat beide bemoedigende cijfers zijn, meent Van Gucht.
Nog belangrijk: van de 183 sterfgevallen is 93 procent boven de 65 jaar en 40 procent boven de 85 jaar. Het is een beeld dat steeds duidelijker afgelijnd wordt: ook al zitten er meer besmettingen bij de categorie 40 tot 60 jaar en kunnen ook jongeren sterven, toch zit de hoogste mortaliteit bij de hoogste leeftijdscategorieën.
Levensverwachting
Het doet de onrust bij die groepen aanzienlijk groeien. Heel wat ouderorganisaties in ons land kregen de voorbije weken al verontruste mails binnen van leden. Ze vrezen uiteraard het virus op zich, maar zijn ook verontrust over de ethische discussies die volop woeden over wie wel en vooral wie niet meer gered zal worden. Zowel de vereniging van intensivisten als die van de spoedartsen stuurde al ethische adviezen naar alle ziekenhuizen waarin artsen aangeraden worden om patiënten te selecteren op basis van levenskans en -verwachting. En dus niet direct op leeftijd. Maar leeftijd speelt bij zulke beslissingen mogelijk wel indirect een rol.
Ook bij ouderenorganisatie Okra krijgen ze mails van verontruste leden. Maar als je uitleg geeft en het bespreekt, begrijpen mensen best wel de redenering, meent Johan Truyers van Okra. “Als je aan een tachtiger vraagt: stel, er is maar één donorhart en zowel jij als je kleindochter hebben dat nodig, wie krijgt het dan? Dan zullen zij allemaal zeggen: mijn kleindochter. Belangrijk is dat er uitleg is en dat er op voorhand afspraken gemaakt worden. Als je het kan bespreken, is dat veel minder bedreigend.”
Maar ons land heeft geen cultuur om dergelijke dingen te bespreken. Nederland wel. Daar wordt vanuit de ziekenhuizen onomwonden gezegd dat het normaal is dat een vitale veertiger voorrang moet krijgen op een tachtiger, als er een keuze moet worden gemaakt. Het contrast met onze ziekenhuizen kan niet groter zijn. Bij een rondvraag bij verschillende Vlaamse ziekenhuizen met de vraag of er al moeilijke keuzes gemaakt zijn, komt geen antwoord. Veel te delicaat op dit moment van de crisis, klinkt het.
Nochtans kan het niet anders dan dat er bij de triage van patiënten naar intensieve zorg in onze ziekenhuizen al rekening wordt gehouden met de ethische adviezen. Dat meent ook Ignaas Devisch, professor medische filosofie en ethiek aan de UGent, die meeschreef aan die adviezen. “De hele bedoeling is dat we vermijden dat onze intensieve afdelingen overvol geraken. Dan moet je van in het begin op een andere manier omgaan met wie je binnenlaat.”
Liever geen publiek debat
In de woon-zorgcentra wordt volgens hem nu ook al vaker aan advanced care-planning gedaan. Gesprekken dus tussen de arts, de patiënt en diens familie over wat al of niet wenselijk is. “Dan hebben we het over de keuze tussen levenseinde-zorg of levensreddende zorg”, zegt Devisch. “Die gesprekken worden nu sneller opgestart omdat de keuze wat explicieter wordt. In Nederland verloopt het inderdaad allemaal explicieter en wordt het debat veel openlijker gevoerd. Onze ziekenhuizen nemen liever niet deel aan zo’n publiek debat.”
Het is vooral belangrijk dat de stem van de patiënt in het hele proces gehoord blijft worden, stelt Nils Vandenweghe van de Vlaamse Ouderenraad. “Dat is de grote vrees van ouderen, dat het boven hun hoofd zal worden beslist. Ze zien ook de beelden uit andere landen, waar dat het geval is. Er moet over gepraat worden. En uitleg gegeven. Dan kan ik me goed indenken dat er mensen op hoge leeftijd zijn die liever in hun vertrouwde omgeving blijven, thuis of in hun woon-zorgcentrum, en samen met hun familie en arts beslissen niet meer naar een ziekenhuis te gaan.”