In Mexico worden ze ‘het derde geslacht’ genoemd. Maak kennis met de muxes

Mexico. Land van de Maya’s, tequila en van de machoman. Wie hier geen snor heeft, is een watje. Land ook waar de femicide, moord op vrouwen, enorm is. In 2019 werden 1.006 gevallen van femicide vastgesteld, het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog veel hoger.

Net daarom is het stadje Juchitán, in het diepe zuiden van de deelstaat Oaxaca waar Mexico letterlijk op zijn smalst is, een bijzondere plek. Want hier worden de vrouwen veel meer gewaardeerd en gerespecteerd dan elders in het uitgestrekte land. Dat heeft te maken met de cultuur van de Zapoteken, een van de oude inheemse ­volkeren van Mexico, waar de vrouwen het van oudsher voor het zeggen hadden.

Maar er is meer. Juchitán is ook het kloppend hart van de muxes, het derde geslacht in Mexico. Muxes, je spreekt het uit als ‘moesjes’, zijn mannen in vrouwenkleren. Muxe is een ­verbastering van het Spaanse woord mujer, dat ‘vrouw’ betekent. In Juchitán zijn ze zodanig geaccepteerd dat een aantal bars en restaurants een speciaal toilet hebben voor muxes, naast de mannen- en vrouwentoiletten.

We zijn op bezoek bij Estrella Vazquez, een Zapoteekse van 37 jaar. In november vorig jaar sierde Estrella de cover van de Mexicaanse en Britse editie van Vogue. Estrella werd geboren als jongen, maar voelde als klein kind al dat hij in het verkeerde lichaam zat. ‘Hij’ was een meisje, punt uit.

“Dat heeft voor veel ­problemen gezorgd in mijn leven”, klinkt het. “We wonen hier dan wel in een stadje met een matriarchale geschiedenis, maar veel mensen – mannen bedoel ik dan – vinden de muxes een kleurrijk stukje cultuur, zolang het maar niet om hun eigen zoon of broer gaat.”

De vader van Estrella accepteerde niet dat ze zich een meisje voelde. “Hij heeft me vaak bont en blauw geslagen,” vertelt Estrella. “Hij gooide speelgoedauto’s naar mijn hoofd en riep dat ik me als jongen moest gedragen. Pas een jaar geleden, vlak voor zijn dood, heeft hij me ­geaccepteerd als vrouw. Het cynische was dat hij keelkanker had en bijna niet meer kon ­spreken. Maar toen hij mij op het einde aan de ziekenhuispsycholoog voorstelde als ‘mijn ­dochter’, heb ik gehuild van geluk.”

Dat een muxe het tot de cover van Vogue heeft geschopt, is belangrijk, benadrukt de Zapoteekse. “We worden in de rest van Mexico gediscrimineerd en uitgescholden. Hopelijk heeft de reportage in Vogue een stukje ­bijgedragen tot meer acceptatie.”

Muxes kleden zich het liefst in traditionele jurken, met bloemen, waaiers en strikken in het haar. Omdat je volgens de Zapoteekse cultuur alleen het ouderlijk huis verlaat om te trouwen, blijven veel muxes hun hele leven bij hun ouders wonen.

Estrella borduurt al sinds haar 16de kleding op de traditionele manier. Muxes verzorgen ook vaak het kapsel en de jurken van de bruiden. In Juchitán worden ze als een ‘zegen van God’ beschouwd omdat ze thuisblijven en voor hun ouders zorgen.

Verderop in het stadje ontmoeten we Felina Santiago, 48. Felina woont wel op zichzelf. Ze heeft een eigen kapsalon en geniet van de mannen, klinkt het lachend. “Muxes vallen op echte mannen. Volgens de Zapoteekse cultuur mocht je geen seks hebben voor het huwelijk. Dus wat deden al die hitsige tienerjongens? Ze zochten hun heil bij seksegenoten. Daaruit zijn de muxes ontstaan.”

In Juchitán is het volgens Felina niet abnormaal om als getrouwde man ook een relatie met een muxe te hebben. “Een muxe wordt bij ons als een extra beschouwd, het verhoogt je status als man wanneer je naast je vrouw ook een muxe aan je zijde hebt.”

Volgens Felina vallen zowel heteromannen als biseksuele mannen op de muxes in Juchitán. “Dat is uniek aan dit stadje, want twintig kilometer verder wonen ook muxes, maar die trekken alleen homomannen aan.” Ze schikt de bos bloemen op tafel, zwaait naar de politieman die haar deur passeert. “Hier hebben we de beste mannen van het land: macho’s met een snor die vrouwen en muxes niet vernederen of haten. In plaats daarvan zetten ze ons op een voetstuk. Ik krijg elke dag bloemen. Dat zegt genoeg.”