Mogelijk medicijn tegen corona is overal voorhanden en goedkoop: bloedplasma
Onderzoekscentra gaan na of bloedplasma van genezen Covid-19-patiënten kan dienen als medicijn. Een veelbelovende therapie, die zijn nut bij andere virussen al heeft bewezen. Rode Kruis-Vlaanderen start daarom een oproep om plasma in te zamelen van deze specifieke doelgroep. Ziekenhuizen zijn enthousiast, maar ook voorzichtig.
In heel de wereld loopt onderzoek naar het gebruik van bloed van genezen personen om Covid-19-patiënten te genezen. Ze onderzoeken in welke mate de antistoffen in dat bloed het virus aanvallen. Dat zou niet alleen een goedkoop medicijn zijn, maar het is ook overal voorhanden, en je moet niet rekenen op de farmasector. In China begon men in februari al met een experimentele behandeling op basis van het bloedplasma van genezen coronapatiënten. Vrijdag zette de Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA het licht op groen om dit in de Verenigde Staten uit te werken. In Frankrijk start vandaag een klinische studie en in Nederland loopt een studie aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.
“Absoluut een interessante piste”, zegt professor Erika Vlieghe, hoofd infectieziekten van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. “We voeren volop gesprekken daarover”, zegt professor Bart Lambrecht, longarts aan het UZ Gent.
Mannen, geen vrouwen
Rode Kruis-Vlaanderen start daarom vanaf vandaag met het inzamelen van plasma van personen die genezen zijn van het coronavirus Covid-19. Hun oproep richt zich specifiek tot mannen. “Vrouwen kunnen niet deelnemen omwille van het risico op ongewenste immuunreacties door bepaalde antistoffen in het bloed van vrouwen die, al dan niet bewust, een zwangerschap doormaken”, zegt woordvoerder Ine Tassignon.
Het Rode Kruis roept alle mannen op die getest zijn op Covid-19 én vervolgens ook ervan genezen, om zich te registreren via een onlinetool en een vragenlijst in te vullen. Hoeveel mannen nu al in aanmerking komen, is niet duidelijk. Er zijn bijvoorbeeld al 3.985 Belgen ontslagen uit de ziekenhuizen, maar federaal onderzoekscentrum Sciensano heeft die cijfers nog niet opgesplitst op geslacht. Op basis van de vragenlijst kan het Rode Kruis hen uitnodigen in een van de donorcentra.
Hun plasma kan voorlopig nog niet dienen voor coronapatiënten in ziekenhuizen. Eerst moet er een klinische studie gebeuren om zeker te zijn dat dit werkt. Er zou nog geen Belgische universiteit zijn met een dergelijke studie op stapel, Rode Kruis-Vlaanderen is dus proactief met de inzameling begonnen. Een Chinese pilootstudie bij tien patiënten en tien donoren kwam half maart met de eerste resultaten en die waren ronduit positief. Al na enkele dagen verdween of verbeterde bij hen zowel koorts, hoesten, kortademigheid, als pijn op de borst. Hun CT-scans vertoonden bovendien minder longletsels.
Ook in het verleden bleek bloedtransfusie werkzaam tegen dit soort virussen. De methode wordt al ingezet sinds begin vorige eeuw, tegen bijvoorbeeld polio, de mazelen of de Spaanse griep. Een studie uit 2010 stelde een lagere mortaliteit vast bij patiënten met de Mexicaanse griep H1N1.
Averechts effect?
Toch zouden meer klinische studies bij het Covid-19-virus nog nodig zijn.
“Antistoffen zijn niet voldoende”, zegt Bart Lambrecht (UZ Gent). “Je moet weten of het plasma van de donor voldoende beschermende antistoffen heeft. Gewone antistoffen kunnen een averechts effect hebben. Zo zijn er antistoffen die het virus wel herkennen, maar niet neutraliseren.”
Dergelijke antilichaam-afhankelijke versterking van het virus kan ernstige gevolgen hebben voor de patiënt in kwestie. Het gaat dan om antilichamen die zich enkel binden met dat virus, maar het niet vernietigen. Zo kan het virus ze bijvoorbeeld gebruiken om cellen binnen te dringen.
Lambrechts: “Van dengue weten we bijvoorbeeld dat het virus op deze manier in stealthmodus kan binnendringen. We weten nog onvoldoende van dit Covid-virus en ik wil toch waarschuwen om eerst goede klinische studies te doen, zodat we weten hoe veel beschermende antistoffen aanwezig zijn.”
Ook preventief
De Chinese studie meldt geen van dergelijke bijwerkingen. Een van de patiënten in de studie kreeg een voorbijgaande rode vlek in het gezicht, maar het onderzoek werkte dan ook maar met tien patiënten. Longarts Lambrecht heeft via videoconferentie de stafmeeting gevolgd van de toonaangevende Universiteit van Californië in San Francisco (UCSF), en daar zijn volgens hem ernstige vraagtekens geplaatst bij het gebruik van dergelijk serum.
Als het werkt, is het niet enkel goed nieuws voor patiënten met dit coronavirus. Het zou ook preventief kunnen dienen om het immuunsysteem te versterken. Antistoffen zijn maar tijdelijk werkzaam, dus een vaccin is het niet, maar het kan wel een golf zoals we nu meemaken overbruggen. “Het kan belangrijk zijn om zorgverleners of risicogroepen dergelijk plasma met antistoffen toe te dienen”, zegt Ine Tassignon. “Dat biedt misschien niet de garantie dat ze geen corona krijgen, maar hun symptomen zouden wel milder kunnen zijn.”
Vorige week maakte Rode Kruis-Vlaanderen al bekend dat het bloedstalen ter beschikking stelt van Sciensano om in kaart te brengen in welke mate de bevolking al immuun is tegen het coronavirus. De eerste 1.500 stalen zijn intussen bezorgd, deze week volgen er opnieuw zoveel. Nu roept het Rode Kruis dus alle genezen mannen op om plasma te geven.