Wat als een Britse premier ziek uitvalt? Niemand die het weet

De Britse premier Boris Johnson ligt zwaar benauwd op de intensive care (IC), maar nog niet op zijn buik met een slang in zijn keel. Dat althans vertellen ‘ziekenhuisbronnen’ aan de Britse krant The Times. 

Bij Johnson werd elf dagen geleden een besmetting met het coronavirus vastgesteld. Na tien dagen koorts en kortademigheid zou hij maandag op de intensieve care vier liter extra zuurstof nodig hebben gehad, maar de diagnose longontsteking is ‘nog niet gesteld’, zo schreef de krant.

Officieel is er niet veel meer bekend gemaakt dan dat Johnson is opgenomen op de IC. Alsof het een lid van het koningshuis is, zo omzichtig wordt er door regeringswoordvoerders gesproken over de ziekte van Boris Johnson. Tot maandag aan het eind van de middag heette het nog dat hij vanaf zijn ziekenhuisbed in Londen gewoon nog het land bestuurde. Hoe hij dat voor elkaar kreeg bleef verder onduidelijk, want tegelijk zei vicepremier Dominic Raab dat hij de premier voor het laatst op zaterdag had gesproken.

Maandagavond pas werd het kabinet ingelicht over de werkelijke toestand van de premier, die toch echt niet meer in staat was om een land door een crisis te leiden. Dominic Raab neemt nu die leiding op zich.

Ook Johnsons belangrijkste adviseur ligt in bed met koorts

De 46-jarige Dominic Raab staat bekend als een hardline brexiteer. Hoewel Raab al jaren in Westminster rondloopt, zal hij in deze nieuwe rol een beetje op de tast moeten opereren. Hij kan bijvoorbeeld niet leunen op Johnsons belangrijke adviseur Dominic Cummings, want ook die ligt in bed met koorts.

Bovendien is het niet helemaal duidelijk wat zijn mandaat is. Het Verenigd Koninkrijk kent geen regels voor het moment dat de premier wegvalt, omdat er geen grondwet is. Maar datzelfde ontbreken van een geschreven grondwet maakt wel weer pragmatische oplossingen mogelijk.

Volgens de wel geschreven kabinetshandleiding neemt de minister van Buitenlandse Zaken de bevoegdheden van de premier waar bij afwezigheid. Die handleiding stelt ook dat grote besluiten in de ministerraad in goed onderling overleg moeten worden genomen. Maar het ontbreken van een leider kan risico’s met zich meebrengen.

Besluiteloosheid

De kans bestaat dat er in de regering ruzie uitbreekt of er besluiteloosheid heerst, wat juist in een crisistijd als nu erg ongewenst is. Toch hoeft Johnson niet per se af te treden – tijdens de Tweede Wereldoorlog was premier Winston Churchill ook een aantal keer ernstig ziek. Omdat precies Churchill het voorbeeld voor Johnson is, geloven weinigen dat hij op dit moment uit eigen beweging zal opstappen.

Waar Johnson het virus heeft opgelopen, is niet bekend. Johnson leek in eerste instantie niet erg alert te zijn op de besmettelijkheid ervan. Op een persconferentie op 3 maart, toen officieel het advies al was om geen handen meer te schudden, vertelde Johnson aan journalisten dat hij zijn gesprekspartners nog altijd een hand gaf. Ook toen hij op bezoek was in een ziekenhuis waar het virus rondwaarde, had hij iedereen nog de hand geschud. “Mensen kunnen zelf bedenken of ze het wel of niet willen doen”, meende hij.

Twee weken later was ook Johnson bijgedraaid en stelde hij dat alle adviezen strikter moesten worden nageleefd.

Dat hij niet aan een beademingsapparaat ligt, is relatief goed nieuws. Ongeveer een derde van de patiënten op de Britse intensive care ligt niet aan de beademing. Dat zijn mensen voor wie de artsen de beademingsapparatuur in de buurt willen houden voor het geval hun conditie verslechtert. Anderzijds is ook bekend dat het overlijdensrisico op de intensive care in de leeftijdsgroep van de 55-jarige Johnson 46 procent is.

De Britse overheid lijkt er intussen alles aan gelegen om uit te stralen dat alles ongehinderd doorgaat. Zo werd maandagochtend nog bekend gemaakt dat de onderhandelingen over de brexit gewoon doorgaan. Ze worden nu op afstand gevoerd. De hoofdonderhandelaars zijn allebei al ziek geweest, maar inmiddels hersteld. Ze zullen elkaar volgende week weer spreken.