Blinden in Tanzania : een eenvoudige operatie kan levens redden

. © LFTWRaymond Kasoga
Caroline Lallemand
Caroline Lallemand Journaliste

In Tanzania lijden bijna één miljoen mensen aan een visuele handicap. Onder hen zijn er 20.000 blinde kinderen, terwijl een eenvoudige en goedkope operatie cataract – de belangrijkste oorzaak van blindheid – hen kan verhelpen. Caroline Lallemand trok naar Tanzania met de Belgische NGO Licht voor de Wereld, een organisatie die vecht voor de verbetering van de levenskwaliteit van slechtzienden.

Moshi, een stad die wel authentiek Afrikaans aandoet maar voor de rest weinig aantrekkelijk is, ligt in het noorden van Tanzania aan de voet van de Kilimanjaro, het hoogste punt van Afrika. De streek is bekend om haar safari’s en dient ook als vertrekpunt voor de backpackers die de mythische berg van 5.891,8 meter willen beklimmen.

Op deze zonnige novemberdag staan geen leeuwen, luipaarden, olifanten, nijlpaarden of buffels – de bekende Big Five – op het programma. De beklimming van de Kilimanjaro laten we ook aan ons voorbij gaan. Het is 6 uur in de ochtend als we op de bus stappen van het Kilimanjaro Christian Medical Center (KCMC), één van de drie ziekenhuizen van het land dat kwaliteitsvolle oogzorgen toedient aan kinderen.

De wagen vertrekt naar het oosten, naar de kust en het kleine dorpje Korogwe. Samen met vijf andere journalisten volgen we een week lang de acties van de NGO Licht voor de Wereld voor slechtzienden en blinden in deze regio van Afrika.

De bus van KCMC legt soms 400 kilometer per dag af om patiënten op te pikken.
De bus van KCMC legt soms 400 kilometer per dag af om patiënten op te pikken. © LFTW\Raymond Kasoga

De schokdempers van de bus, waarvan de mechaniek zeker teruggaat tot de jaren 90, lijden onder elke verkeersdrempel die er op de baan ligt en dat terwijl onze chauffeur nochtans zeer voorzichtig rijdt. Dorpjes met fel gekleurde straten wisselen af met de door de zon verbrandde savanne. Even later laten we de Kilimanjaro achter ons en het landschap maakt plaats voor groene bergen die opdoemen in de vruchtbare velden. We ontdekken een andere, meer toeristische zijde van Tanzania.

Missie van de dag: kinderen met cataract ophalen om ze naar de kliniek te brengen waar ze de volgende dag geopereerd zullen worden. Het ziekenhuisteam pikt regelmatig patiënten op en legt soms 400 kilometer af om de verst verwijderde patiënten te bereiken.

250 kilometer en vier uur later komen we aan bij de 8-jarige Athuman. In mei belandde een steen in zijn rechteroog tijdens het spelen. “Het oog bloedde”, vertelt zijn mama Asha ons met een gesloten gezicht. Samen met haar man en haar twee andere kinderen zit ze voor hun rudimentair huis met een dak van beschadigde golfplaten.

Athuman (rechts) zit met zijn familie voor zijn huis.
Athuman (rechts) zit met zijn familie voor zijn huis. © LFTW\Raymond Kasoga

Na het ongeval verloor Athuman geleidelijk aan het zicht en ziet hij niets meer met zijn rechteroog. Hij zal een operatie moeten ondergaan, zeven maanden na het ongeval – terwijl dat eigenlijk zo snel mogelijk moet gebeuren om het zicht te vrijwaren.

Athuman en zijn mama stappen op onze bus. Vervolgens rijden we naar het huis van Faustin, 6 jaar, die cataract heeft aan zijn linkeroog. “Twee jaar geleden begon hij te klagen dat hij zandkorrels in zijn oog had. We hebben zijn oog met helder water gespoeld, maar het verbeterde niet. We zijn naar de arts van het districtsziekenhuis geweest, maar die zei dat we een pak geld moesten verzamelen om hem te verzorgen. Ik sprak erover met mijn echtgenoot, maar die zei dat het een veel te grote som was en dat we moesten wachten”, vertelt Zenalu, zijn mama. Ze vertrouwt ons ook toe dat haar buurvrouw “hen had aangeraden om de poot van een kip af te snijden en het oog van Faustin met kippenbloed in te smeren”. Gelukkig hebben ze het gezond verstand gehad om daar niet naar te luisteren.

In Tanzania botst de Westerse geneeskunde nog vaak met de traditionele geneeskunde en voorouderlijk bijgeloof

In Tanzania botst de Westerse geneeskunde immers nog vaak met de traditionele geneeskunde en voorouderlijk bijgeloof. Het land telt maar liefst 80 000 genezers en de meeste Tanzanianen gaan eerst naar hen voor basiszorgen en pas nadien naar een dokter of een lokaal districtsziekenhuis. Sommige patiënten gebruiken zelfs gras of honing om hun ogen te verzorgen, wat nog meer schade veroorzaakt.

Paul, een rondtrekkende leerkracht, bracht de ouders van Faustin in contact met het oftalmologisch ziekenhuis van Moshi. Ze kregen te horen dat de operatie waarmee Faustin het zicht zou kunnen terugvinden zeer goedkoop en zelfs gratis kon worden uitgevoerd in de KCMC kliniek.

Faustin en zijn gezin voor hun huis.
Faustin en zijn gezin voor hun huis. © LFTW\Raymond Kasoga

Daarna nemen we een lange, stoffige en hobbelige weg naar een geïsoleerd dorpje waar enkele povere lemen woningen staan. Daar werd bij een baby van vijf maanden cataract vastgesteld. De kinderen verschijnen één voor een om ons te verwelkomen. Ze spelen voetbal terwijl Henry, de verpleger van het ziekenhuis die met ons meereist, de baby in afzondering ausculteert. Het harde verdict valt: het gaat niet om cataract, maar om een hoornvliesontsteking. Het heeft dus geen zin het kindje naar het ziekenhuis te brengen.

We staan machteloos tegenover dit slecht nieuws en laten de moeder de klap incasseren. Later vernemen we dat het meisje weer zal kunnen zien dankzij een hoornvliestransplantatie, op voorwaarde dat er zich binnen het jaar een compatibele donor aanbiedt. Een slechtziende moeder en haar twee pas geopereerde zonen, waaronder één van amper twee jaar, stappen ook op de bus voor een controlebezoek.

Op de terugweg komen we een groep Masai, half nomadische fokkers, tegen. De nacht valt stilaan en de weg is nog lang. Athuman en Faustin vallen in slaap. Het is 21u als we ze achterlaten aan het ziekenhuis waar ze de nacht zullen doorbrengen. “Nee, hij is niet bang”, stelt de mama van Athuman ons gerust. “Ik heb hem voor het vertrek alles goed uitgelegd”.

De volgende dag staan we klaar om naar het ziekenhuis te gaan om er de oogoperatie van Athuman en Faustin bij te wonen als we te horen krijgen dat we zullen moeten wachten, want de kinderen zijn niet nuchter. De moeders kenden de instructies niet en hebben ze bij het ontwaken maïspap gegeven. Ze kunnen dus onmogelijk onmiddellijk verdoofd worden.

Rond de middag gaat Faustin onder het mes. De interventie, die normaal gezien in enkele minuten afgerond is, duurt langer dan voorzien. De operatie is ongewoon: “De ooglens is zeer vloeibaar terwijl ze normaal gezien hard is en snel te verwijderen is. Hier moet de lens als het ware stukje per stukje opgezogen worden om er de soepele ooglens in de plaats te schuiven”, vertelt Heiko Philippin, de oftalmologisch chirurg.

Dokter Philippin opereert Faustin.
Dokter Philippin opereert Faustin. © LFTW\Raymond Kasoga

Na ongeveer een halfuur legt hij zijn instrumenten neer en vertelt hij dat alles goed verlopen is. “In dit soort infrastructuur zijn de voorzieningen geavanceerd en is de hygiëne zeer correct”, verzekert dokter Philippin ons. “We stellen maar weinig operatiegerelateerde infecties vast, wat niet altijd het geval is in andere ziekenhuizen van het land”.

De volgende dag zien we Faustin en Athuman terug. De oogtest van de kleine Faustin is positief. Hij kan met zijn geopereerd oog geometrische vormen onderscheiden die een verpleegster hem vanop een afstand toont. Zijn zicht zou in de volgende dagen geleidelijk aan beter moeten worden. De chirurg is echter minder optimistisch voor Athuman die nog altijd niet ziet met zijn rechteroog. “Het duurde lang om het door de steen veroorzaakt trauma te verzorgen, het netvlies zat te lang los, er zal waarschijnlijk een tweede operatie nodig zijn om hem zijn zicht terug te geven”, vertelt hij.

Faustin legt een oogtest af na zijn operatie.
Faustin legt een oogtest af na zijn operatie. © LFTW\Raymond Kasoga

Athuman en Faustin blijven nog enkele dagen voor de opvolging. Faustin zal nog een laserbehandeling moeten ondergaan om de laatste restjes van de ooglens te verwijderen, en de jongens zullen binnen twee weken terug moeten keren voor een controle. “Het is essentieel om de patiënten bewust te maken van het belang van dit controlebezoek, maar velen van hen komen niet terug omdat de reis te lang en te duur is, wat de goede evolutie van hun zicht in het gedrang brengt”, verklaart Henry, de verpleger.

Athuman
Athuman© LFTW\Raymond Kasoga

Het zijn rondtrekkende leerkrachten die de kinderen met oogproblemen begeleiden en die de zichtproblemen van Athuman en Faustin vaststelden. Zij worden in hun regio samen met gezondheidswerkers en andere leden van de gemeenschap opgeleid om een vrij eenvoudig onderzoek van de pupil uit te voeren. Ze kunnen dan de bevolking informeren over beschikbare behandelingen in de dichtstbijzijnde medische centra.

Die opsporingen moeten zo snel mogelijk gebeuren om blindheid te vermijden. Ze worden ook in de verschillende districtsscholen georganiseerd. En het gebeurt regelmatig dat een medisch team van de KCMC zich naar de dorpen begeeft om tot 30 cataractoperaties per dag uit te voeren. Daarmee geven ze een mooiere toekomst aan afhankelijke kinderen die in arme landen vaak beschouwd worden als een last omdat ze niet kunnen bijdragen aan de gemeenschap.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content