Ligt oorsprong coronavirus wel bij wilde dierenmarkt in Wuhan? “Heel waarschijnlijk, maar we zullen het nooit weten”

Meer dan 80.000 doden maakte Covid-19 al wereldwijd. En het zou allemaal begonnen zijn op de Huanan-markt, waar levende wilde dieren worden aangeboden. Iemand liep er het nieuwe coronavirus op, ongetwijfeld van een dier. Al wel vaker bleek de oorsprong van lastige virussen terug te brengen tot vleermuizen. In dit geval zou het Covid-19-virus eerst van een vleermuis overgesprongen zijn op een schubdier en zo op de mens. Schubdieren zijn in Azië erg gewild voor hun schubben en vlees. De schubben zouden een genezende werking hebben. 

Maar het is lang niet zeker dat het zo gegaan is. Wetenschappers zoeken naarstig naar de oorsprong van het coronavirus, omdat dat belangrijk kan zijn om een volgende pandemie te verijdelen. Over het algemeen zijn onderzoekers het erover eens dat vleermuizen wel degelijk aan de basis liggen van de verspreiding van Covid-19, maar daar houdt de zekerheid op. Zo staat het helemaal niet vast dat het virus is opgedoken door interactie tussen mens en dier op de markt in Wuhan, zegt professor Stephen Turner van de Monash University in Melbourne. “We moeten inzicht krijgen in de breedte van soorten die het virus kan infecteren om te kunnen achterhalen waar het eventueel vandaan komt”, zegt hij.

De theorie dat het schubdier als tussenschakel diende, is ingegeven door de oorsprong van het verwante SARS-virus dat in 2002 uitbrak. Dat sprong over van een vleermuis (een hoefijzerneus) op een civetkat en vervolgens op de mens. Het schubdier stond wel niet op de lijst van verhandelde diersoorten op de zogenaamde wet market in Wuhan, maar dat kan ook te maken hebben met het feit dat de handel in schubdieren illegaal is. Voor Turner staat het niet vast dat schubdieren het virus eerst opliepen.

Ook voor professor Edward Holmes van de universiteit van Sydney is het “nog altijd onzeker” welke soort als tussenstation fungeerde. Holmes bestudeerde het genoom van het virus. Volgens een studie op basis van statistieken komen schubdieren wel in aanmerking, maar dat geldt ook voor katten, buffels, runderen, geiten, schapen en duiven. Een ander onderzoek sluit schubdieren als tussenschakel dan weer uit, omdat stalen van soortgelijke virussen die uit schubdieren werden genomen een keten van aminozuren misten die wel in het virus opduiken dat nu bij de mens circuleert.

Volgens de studie waar Holmes aan meewerkte is er ook een andere mogelijkheid. Met name dat een afstammeling van het virus op de mens is overgesprongen en zich vervolgens heeft aangepast. Die aanpassingen zouden een voldoende aantal besmettingen hebben mogelijk gemaakt en tot de huidige pandemie hebben geleid.

Het gerenommeerde vaktijdschrift The Lancet onderzocht de eerste 41 Covid-19-patiënten in China. Bleek dat 27 van hen rechtstreeks blootgesteld werden aan de wilde beestenmarkt in Wuhan, maar het eerste bekende geval dan weer niet. Ook dat doet vragen rijzen bij de op dit moment meest gangbare theorie. Toch lijkt het “minder waarschijnlijk” dat de Huanan-markt er niets mee te maken zou hebben, omdat het genetische materiaal van het virus daar overal in de omgeving werd aangetroffen. Dat zegt professor Stanley Perlman, immunoloog aan de University of Iowa en expert in vorige gelijkaardige uitbraken. Ook bij SARS, onder andere, speelden markten waar levende dieren werden verhandeld een rol.

Michelle Baker, een immunoloog aan het CSIRO die virussen in vleermuizen bestudeert, zegt aan The Guardian dat “we echt niet weten in hoeverre het verhaal van de oorsprong van het virus klopt”. Ze ziet op z’n minst een connectie met de Huanan-markt. “Mensen die er kwamen, raakten besmet.” Wat volgens haar wel “heel waarschijnlijk” is, is dat het Covid-19-virus van vleermuizen afkomstig is. “Het is een plausibel scenario maar we zullen het nooit weten. De markt werd meteen helemaal schoongemaakt. We kunnen alleen maar speculeren.”

“Er wordt naar die wet markets gewezen omdat daar inderdaad soorten met elkaar in contact komen”, aldus Baker in The Guardian. Ze ziet nu een kans om het gevaar ervan aan de kaak te stellen en ertegen op te treden.

Lees ook:
In uw huis is het coronavirus venijnig. In het rusthuis een sluipmoordenaar (+)

Topwetenschapper uit docureeks ‘Pandemic’: “We hebben mogelijk medicijn tegen Covid-19 beet”