Afrika houdt zijn hart vast voor corona-uitbraak: ‘Dan wordt het hier een ramp’

Het gaat erover in alle kranten, op de radio en op televisie. Ook Kenia is in de ban van het coronavirus. Maar als je de cijfers bekijkt, lijken die voor het land best mee te vallen. Sinds de eerste besmetting in Kenia werd vastgesteld, een kleine maand geleden, zijn er nog maar 172 gevallen bekend. Toch staat het land in rep en roer, nu ook een zesjarig jongetje aan het virus is overleden. Een van de zes dodelijke slachtoffers ondertussen. 

“Uit de cijfers kunnen we niets afleiden”, zegt Marleen Temmerman, die sinds 2015 aan de Aga Khan Universiteit in Nairobi de dienst Gynaecologie en Verloskunde leidt. Voordien stond ze aan het hoofd van het departement Reproductieve Gezondheid en Onderzoek van Wereldgezondheidsorganisatie en ooit was ze de eerste vrouwelijke professor Gynaecologie in ons land. 

“Er zijn weinig middelen om te testen, dus dat wordt bijna niet gedaan. Toch komen er steeds sneller nieuwe gevallen bij. Als het virus doorbreekt, wordt het hier een ramp. In heel Kenia zijn er 120 bedden op intensieve zorgen, dus het gezondheidssysteem zou meteen overspoeld worden. Dat is dan alles voor een bevolking van 50 miljoen mensen. In dat geval kunnen we enkel nog hopen dat er een wonder gebeurt.”

Over de ware toedracht van het virus tasten zorgverleners dus in het duister. Maar net als in België enkele weken geleden zetten ziekenhuizen alles op alles om zich zo goed mogelijk te organiseren. Speciale protocollen worden opgemaakt om besmette patiënten te verzorgen en niet-dringende ingrepen worden uitgesteld.

“Momenteel worden er al besmette patiënten naar het Aga Khan Ziekenhuis gebracht”, zegt Temmerman, “omdat het een van de weinige ziekenhuizen is met bedden voor intensieve zorgen. Ook al is dit een privéziekenhuis, er worden ook patiënten opgenomen die er anders niet de middelen voor zouden hebben. Dat is op zijn minst al positief.”

Na China kreunen nu ook de VS en Europa onder uitbraken van corona. Waarom bereikt het virus Afrika zo traag?

“Daar is geen verklaring voor. Misschien is het gewoon een kwestie van tijd. Maar het is inderdaad opmerkelijk, want Kenia heeft erg goede relaties met China, waar het virus eerst is uitgebroken. En er is een grote Chinese gemeenschap die hier woont. Maar toch lijken de besmettingen vooral uit Europa of de VS te komen.

“Toen ik onlangs uit België terugvloog, heb ik me aan een thuisquarantaine van twee weken gehouden. Maar er was bijvoorbeeld een Keniaanse vicegouverneur die uit Duitsland terugkwam en dat niet deed. Hij testte achteraf positief en heeft door alle contacten die hij in zijn functie had misschien wel honderden mensen besmet. Ondertussen heeft de politie hem zelfs gearresteerd en krijgt hij misschien een gevangenisstraf.

“Ook een Keniaanse priester die in Italië had rondgereisd, heeft waarschijnlijk velen besmet, omdat hij na zijn terugkomst zelfs nog een begrafenisdienst heeft geleid.”

In ons land zitten we nu al weken in lockdown. Welke maatregelen worden er in Kenia genomen?

“Hier in het ziekenhuis doen we vergaderingen online en geef ik mijn lessen digitaal. Natuurlijk moeten de zorgverleners wel bij hun patiënten zijn. Zopas is er ook beslist om een lockdown in te voeren in zes provincies, waaronder Nairobi, waardoor niemand de provincie nu nog binnen of buiten mag.

“Dat komt bovenop een avondklok die geldt van zeven uur ’s avonds tot vijf uur ’s ochtends. Maar die zorgde ook al voor problemen omdat mensen tot vijf uur werken en dan niet meer op tijd thuis geraakten.

“Als de politie ingrijpt om social distancing-regels te handhaven, is het ongelooflijk hoe gewelddadig ze te werk gaan. Er zijn zelfs al ongeveer evenveel Kenianen gestorven aan het politiegeweld als aan het virus.”

Zelfs een jongen van 13 jaar zou door een politiekogel gestorven zijn, toen hij tijdens de avondklok op zijn balkon stond.  

“De jongen stierf in Matahare, een van de sloppenwijken in Nairobi. In die sloppenwijk alleen al wonen er een half miljoen mensen heel dicht op elkaar. En die mensen moeten ook van een dollar per dag zien rond te komen. Als zij niet kunnen gaan werken, valt dat zelfs weg, en breekt er sociale onrust uit.

“Daarom probeert de regering tegelijk met het invoeren van de lockdown middelen vrij te maken om hen van voedsel te voorzien. Het reisbudget van politici is geschrapt. En al het geld dat de strijd tegen corruptie heeft opgeleverd, gaat ze nu aan de armen geven.

“Als het niet lukt om een goed systeem van voedselbedeling op te zetten, zouden die mensen misschien gaan plunderen, enkel om te overleven.”

Bij ons gaat het dan weer over mondmaskers en beschermkledij, wat in vergelijking met voedsel bijna een luxeprobleem lijkt. Maar is dat er genoeg?

“Hier in het Aga Khan Ziekenhuis is er wel beschermkledij. Maar in de materniteit van het publieke ziekenhuis in de arme wijk Pumwani, waar ik ook werk, is dat er bijna niet. Ook als er geen coronaepidemie is, hebben we daar tekorten aan alles. Overal hebben de gezondheidswerkers enorm veel schrik om besmet te worden, omdat ze niet voldoende opgeleid zijn en niet genoeg materiaal hebben.

“Het ziekenhuis in Pumwani heeft nu een systeem opgezet om de lichaamstemperatuur te meten van mensen die binnenkomen. Als iemand symptomen heeft, wordt die geïsoleerd in een kamer en komt er vanuit de provincie een team om de test af te nemen.

“Je ziet al minder vrouwen naar het ziekenhuis komen. Normaal hebben we 80 à 100 bevallingen per dag, nu nog maar 40. Waarschijnlijk is dat omdat vrouwen schrik hebben om besmet te worden in het ziekenhuis. Of misschien kunnen ze door de coronamaatregelen geen vervoer meer vinden.”

Bent u bang om besmet te geraken?

“Ik ga momenteel niet naar het ziekenhuis in Pumwani. Maar de zorgverleners daar staan wel echt in de vuurlinie en lopen gevaar. Daarom probeer ik geld te zoeken om beschermmateriaal te kopen en heb ik een taskforce in het leven geroepen om de materniteit beter in te richten.

“De bevallingen gebeuren er nu in een grote zaal, waar er slechts een gordijntje rond het bed van een patiënt wordt gedaan. We gaan nu proberen om een aantal bedden strikt af te scheiden zodat vrouwen die met het virus besmet zijn, er toch zouden kunnen bevallen.

“Ik heb de kans gehad om terug te gaan naar België, maar ik blijf hier. Ook als de coronaepidemie over is, blijf ik hier nog een aantal jaar verder werken. De zwangere vrouwen van Kenia hebben de hulp zeker nu hard nodig. En zij natuurlijk niet alleen, eigenlijk hebben heel wat Kenianen hulp nodig. Als mensen in België nog hulp willen geven, dan is die ook meer dan welkom.”