Alsnog EU-akkoord over hulppakket van 500 miljard euro

Eurogroepvoorzitter Centeno presenteerde het akkoord zichtbaar opgelucht. Het gaat volgens hem om het “grootste en meest ambitieuze pakket maatregelen ooit” waar de bewindslieden van Financiën hun zegen aan hebben gegeven. Een nieuwe mislukking zou volgens diplomaten en EU-ambtenaren een grote blamage voor de EU zijn geweest. De Franse minister van Financiën Le Maire voorspelde dat de financiële markten bij zo veel verdeeldheid tussen de lidstaten nerveus zouden worden en de rente voor Italië, Spanje en Portugal omhoog zou schieten.

Om niets aan het toeval over te laten, werd de Eurogroepvergadering donderdag extreem zorgvuldig voorbereid. Sommige regeringsleiders (onder wie Nederlands premier Rutte en Duits bondskanselier Merkel) waren betrokken, Hoekstra belde regelmatig met zijn Duitse, Franse, Spaanse en Italiaanse collega’s en met Centeno. Door al dat vooroverleg begon de vergadering niet zoals gepland om 17 uur maar pas om half 10 ’s avonds.

De compromistekst die Centeno op tafel legde was dermate nauw afgestemd met alle hoofdrolspelers (onder wie Hoekstra en zijn Italiaanse opponent Gualtieri), dat de vergadering zelf binnen drie kwartier was afgerond.

Twistpunt

Het voornaamste twistpunt was de inzet van krediet (leningen) uit het Europees noodfonds. In principe is 240 miljard euro beschikbaar voor eurolanden die zwaar getroffen zijn door de coronapandemie. Italië, Spanje, Frankrijk en Portugal wilden dat het geld zonder de normale vereisten over hervormen en bezuinigen beschikbaar zou komen omdat de pandemie te groot en zwaar is.

Nederland wilde eerder deze week alleen de voorwaarden verzachten als de kredieten worden ingezet voor medische uitgaven. Als het geld gebruikt zou worden voor economisch herstel, hield Hoekstra vast aan de gebruikelijke voorwaarden van ‘macro-economische’ hervormingen: besparingen op het pensioenstelsel, op ontslagregelingen en de sociale zekerheid. Dat was onacceptabel voor de zuidelijke landen.

In het uiteindelijke akkoord krijgt hij maar deels zijn zin. Als de kredieten nodig zijn voor de “directe en indirecte kosten voor zorg, genezing en preventie”, gelden er geen voorwaarden. Maar zodra de coronacrisis over is, worden “alle landen” (niet alleen zij die lenen) geacht de Europese begrotingsregels weer na te leven. De expliciete macro-economische hervormingen die Nederland vroeg, zijn echter niet gehonoreerd.

Coronabonds

Een tweede struikelblok was de zuidelijke wens om de deur open te houden naar het gezamenlijk uitgeven door de eurolanden van schuldpapier (eurobonds). Een lichte variant daarvan is een Frans plan voor een speciaal coronafonds voor investeringen. Dat fonds zou gevuld kunnen worden door gezamenlijk uitgegeven coronabonds, al dan niet in combinatie met een nieuwe Europese belasting.

In het uiteindelijke compromis wordt gesproken over “vernieuwende financiële instrumenten” in plaats van eurobonds. Het Franse coronafonds wordt evenmin bij naam genoemd, wel een “tijdelijk, doelgericht en proportioneel” fonds. De regeringsleiders moeten – bij unanimiteit – de hoofdlijnen vaststellen, waarna een langdurig proces begint over precieze uitwerking.

Dat was ten dele slikken voor de Italiaanse minister Gualtieri en de Spaanse minister Calviño die graag het woord ‘gezamenlijk schuldpapier’ hadden gezien. Maar dat was voor Nederland, Duitsland, Finland en Oostenrijk onbespreekbaar.

De bewindslieden zijn verder akkoord gegaan met het versterken van de Europese Investeringsbank (EIB). De landen zegden voor 25 miljard euro toe aan extra kapitaalgaranties, waarmee de EIB voor 200 miljard euro aan extra leningen kan mobiliseren voor middelgrote bedrijven die dreigen om te vallen door de lockdown. Ook staan de lidstaten toe dat de Europese Commissie 100 miljard euro kan inzetten voor de tijdelijke financiering van nationale WW-regelingen. Onder druk van Hoekstra is uitdrukkelijk vermeld dat dit niet de opmaat mag zijn naar een permanente Europese WW.

Tevens komt er een pot geld voor medische noodhulp. Uit het EU-budget is daarvoor 2,7 miljard euro beschikbaar. Nederland wil daarvoor 20 miljard euro reserveren met extra geld van de lidstaten.