Kan de gezamenlijke strijd tegen het coronavirus leiden tot een wereldwijde wapenstilstand?

"Ik roep vandaag op tot een onmiddellijke wapenstilstand in alle hoeken van de wereld. Het is tijd om gewapende conflicten te stoppen en samen te focussen op onze echte levensstrijd: de strijd tegen COVID-19”, riep VN-secretaris-generaal António Guterres op. De combinatie van geweld, slechte voorzieningen en corona, kan in conflictgebieden een catastrofe worden. Op 3 april herhaalde hij zijn oproep nadat het geweld in sommige regio’s niet afnam. 

Wie geeft gehoor aan zijn oproep en wie niet? 

Om de strijd tegen COVID-19 een kans te geven, kondigde Saudi-Arabië op 9 april een tijdelijke wapenstilstand af van twee weken. De coalitie hoopt dat de Houthi-rebellen in die periode naar de onderhandelingstafel komen. De VN zal bemiddelen tussen de strijdende partijen om zo een permanente wapenstilstand tot stand te brengen. Al meer dan vijf jaar vecht de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië in Jemen tegen Houthi-rebellen, gesteund door Iran. Ondanks zware luchtaanvallen en bombardementen door de coalitie, lukte het niet om de Houthi-rebellen te verdrijven. De VN omschrijft het conflict in Jemen sinds 2017 systematisch als de ergste humanitaire crisis ter wereld. Door de oorlog zijn er al meer dan 100.000 doden gevallen en leven miljoenen mensen in hongersnood. 

Er zou 1 bevestigde coronabesmetting zijn in Jemen. 

De maand maart was de minst dodelijke in Syrië sinds het begin van de burgeroorlog in 2011. De belangrijkste reden daarvoor is het staakt-het-vuren in de provincie Idlib, het laatste grote bolwerk van de Syrische rebellen, in het noordwesten van Syrië. Dat bestand werd op 5 maart afgekondigd door president Poetin en president Erdogan, die tegengestelde partijen steunen in de Syrische burgeroorlog.

Door het akkoord bleven de vliegtuigen grotendeels aan de grond en kwam het vaak niet verder dan gevechten met lichte wapens. Ook heeft Turkije wegens de uitbraak van het coronavirus zijn troepenbeweging in het noorden van Syrië grotendeels ingeperkt.

Toch is er nog geen nationaal staakt-het-vuren van kracht en dat is volgens de VN wel nodig om het virus te bestrijden. In Syrië zijn er tot nu toe 19 coronabesmettingen vastgesteld. Het virus zou Idlib nog niet hebben bereikt.

Ook in Afghanistan wordt de oproep van de VN niet gerespecteerd. Een dag nadat Guterres opriep tot vrede in de conflictgebieden, pleegde IS een aanslag in de hoofdstad Kaboel op een sikh-tempel. Hierbij vielen 25 doden. 

Niet enkel IS slaat de oproep in de wind. Ook de taliban blijven bijna dagelijks aanslagen plegen ondanks vredesonderhandelingen met de Afghaanse regering en de Verenigde-Staten. Dit om een druk te zetten op de regering. Een van de onderdelen in de deal tussen de VS en de taliban, is de vrijlating van 5.000 tot 6.000 taliban gevangenen. Afgelopen dagen vormde dit een struikelblok in de vredesonderhandelingen. 

De taliban mobiliseert zich wel voor bewustmaking rond het coronavirus en oppert mensen om thuis te bidden, handschoenen en mondmaskers te dragen en hun handen te wassen. Van een staakt-het-vuren is nog geen sprake. 

In Afghanistan zijn er tot nu toe 521 bevestigde coronabesmettingen. 

Sinds de oproep tot een staakt-het-vuren zijn er in Irak nog twee raketaanvallen gebeurd.  De aanslagen zouden gericht zijn op basissen van de Verenigde Staten en werden uitgevoerd door pro-Iraanse groepen. 

Irak zit in een politieke impasse. Sinds het aftreden van de regering vorig jaar na de burgerprotesten, is het land er nog steeds niet in geslaagd een nieuwe regering te vormen. Net wanneer het land een stabielere regering nodig heeft om de coronacrisis aan te pakken, bevindt het zich weer in een politieke crisis. 

In Irak zijn er 1279 bevestigde coronabesmettingen.

Ondanks een poging tot een wapenstilstand eind maart, werd de oproep tot vrede door de strijdende partijen in Libië grotendeels genegeerd. Deze week bombardeerden milities twee maal een ziekenhuis dat moest instaan voor de verzorging van patiënten met COVID-19. 

Vorig jaar in april kondigde Generaal Khalifa Haftar een nieuw offensief aan op Tripoli. Het land is sinds 2016 verdeeld tussen twee parallelle legers en overheden met elk hun eigen milities en buitenlandse bondgenoten. Haftar beheerst ondertussen het grootste deel van Libië en heeft al verschillende keren gepoogd om de hoofdstad Tripoli in te nemen. Die stad wordt tot dusver gecontroleerd door premier Fayez al-Sarraj, met erkenning van de VN.

De burgeroorlog die vorig jaar van start ging kostte al het leven aan 2.000 mensen. Er vielen ook al 10.000 gewonden en 150.000 mensen sloegen op de vlucht. 

In Libië zijn er 24 bevestigde coronabesmettingen.

Ook de Sahel-regio wordt al jaren geteisterd door geweld. De burgerbevolking is er regelmatig slachtoffer van aanslagen door jihadistische terreurbewegingen. Volgens historicus en arabist Pieter Van Ostaeyen is de oproep van de VN de laatste zorg van de strijders daar: “Voor hen bestaat de VN niet, laat staan dat ze ernaar zouden luisteren.” 

Van Ostaeyen betwijfelt of de oproep tot vrede in de Sahel-regio navolging zal krijgen: “We zien daar nog steeds grote aanslagen met tientallen doden tot gevolg, die aanslagen blijven doorgaan.” 

De regio is al decennialang instabiel maar sinds het uitbreken van de burgeroorlog in Libië kregen jihadistische terroristen steeds meer vaste voet aan de grond. Ook wapen-en mensenhandelaars vieren hoogtij door de onbewaakte en poreuze grenzen. Dergelijke criminele en terroristische groepen verschuilen zich in de uitgestrekte en verlaten grensgebieden waar weinig tot geen staatscontrole heerst. 

Voorlopig zijn er in de hele regio slechts een honderdtal bevestigde coronabesmettingen.